‘Cancel culture is het negatieve broertje van woke’

Daar waar mensen met verschillende achtergronden, perspectieven en meningen samenkomen, ontstaan de mooiste gesprekken en beste ideeën. Dit is de slagzin van de allereerste Diversity & Inclusion Week op de TU Delft, van 4 tot 8 oktober. Er zijn workshops, lezingen en discussies.

Het bewustzijn over racisme, seksisme en discriminatie groeit. Volgens sommigen is sprake van een heuse woke beweging, die zou zijn overgewaaid uit de Verenigde Staten. De merites van deze ‘beweging’ staan buiten kijf. Ook de TU Delft is woke, getuige de Diversity & Inclusion Week.

Intimiderende reacties
Dat is een geweldige ontwikkeling. Toch? Nou, de rector van de KU Leuven, Luc Sels, plaatst er flinke kanttekeningen bij. In het kielzog van woke steekt de cancel culture de kop op, een soort doorgeschoten vorm van politieke correctheid waarbij gepoogd wordt mensen met onwelgevallige opvattingen de mond te snoeren, betoogt hij.

Aan de KU Leuven woedt een hevig debat over cancel culture nadat Sels er in zijn openingsrede voor het nieuwe academische jaar zijn zorgen erover uitte. “Cancel culture zet de academische vrijheid onder druk.” Academici zouden zich laten afschrikken door intimiderende reacties en aan zelfcensuur doen. Sommigen zouden bijvoorbeeld niet meer durven spreken over bepaalde denkers uit de oudheid als zij er ook racistische denkbeelden op na hielden.

Hoe kijkt Ineke Sluiter, voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) naar dit onderwerp? Zij is de keynote speaker van de Diversity & Inclusion week. In een recent interview in het blad Thema zei ze dat ze het toejuicht dat er een nieuwe kritische generatie studenten is opgestaan. 

Heeft u de indruk dat ‘de woke beweging’, of een deel daarvan dan, de academische vrijheid ondermijnt?
“Dé woke beweging bestaat vermoedelijk niet. Maar zeker zien we een opleving van omgevingsbewustzijn en oproep tot rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid onder de huidige generatie studenten. Dat juich ik toe! Ik heb er een sterke voorkeur voor om allereerst te kijken naar de goede kanten van ‘woke’ en naar de beste voorbeelden. Daar wil ik steeds mee beginnen. Niet iedereen die ‘woke’ is, is uit op polarisering van het debat, maar eerder op het creëren van ruimte, het benadrukken van een gelijkheid en gelijkwaardigheid, waardoor er juist ook ruimte in het debat moet zijn voor groepen en stemmen die traditioneel slecht gerepresenteerd zijn. Anderzijds is ‘cancel culture’ het negatieve broertje van ‘woke’ en in het debat moeten we benoemen wat de risico’s daarvan zijn.”

‘Universiteitsbestuurders moeten vierkant achter hun mensen staan’

De polarisering in de wereld neemt toe, niet in het minst op sociale media, waar ook steeds meer extreme, vaak rechtse, trollenlegers actief zijn. Bedreigt de polarisering in zijn algemeenheid de bereidheid van wetenschappers om hun mening te uiten?
“Er is zeker sprake van polarisatie op sociale media. En de grofheid en ook dreigementen die daar worden geuit zijn ook gericht tegen academici en kunnen ertoe leiden dat wetenschappers zich terugtrekken uit het publieke debat of daarin andere vormen van zelfcensuur toepassen. Dat is een slechte ontwikkeling, want in onze kennismaatschappij wil je juist dat wetenschappers het maatschappelijk debat voeden en verrijken, ook, misschien juist, op thema’s die gevoelig liggen.”

Ervaart u zelf ook de polarisatie in de samenleving en vervuiling van debatten (dat er niet op de bal wordt gespeeld, maar op de man /vrouw)? En zo ja, hoe gaat u daar mee om?
“Als president van de KNAW hoor ik de verhalen van collega’s die rechtstreeks te maken hebben met bedreigingen en ik zie het effect dat dat op ze heeft. Ik wil dat universiteiten, universiteitsbestuurders, collega’s, maar ook ‘gewone’ burgers zich veel explicieter achter de bedreigde collega’s scharen en ze steunen. Ik weet van die collega’s dat dat werkelijk helpt en verschil maakt, en als maatschappij geven we zo een signaal af over de waarde van de academische vrijheid.
Onderschat de kracht van het woord niet! Universiteitsbestuurders moeten vierkant achter hun mensen staan. Zorg dat er contact met wetenschappers wordt opgenomen als er problemen zijn. Weet wat je moet doen, wanneer er aangifte gedaan moet worden bijvoorbeeld, en ga dat samen met de bedreigde collega’s doen.”

• Lees ook: Onder vuur op sociale media? Dit doet de TU om je te helpen
• En: ‘We zijn een beetje tribaal ingesteld’