Dankzij stamceldonoren als Jesper gaat Eefjes leven door

Eigenlijk wilde Eefje Franssen (24) al in 2020 in Delft studeren. Ze woonde toen nog thuis in Zeeland, studeerde bouwkunde aan de hogeschool in Vlissingen en zou in september beginnen aan een minor architectuur aan de TU Delft. Die gekmakende hoofdpijn waar ze last van had, zou tegen die tijd vast wel over zijn.

Het liep anders. Na een bloedtest bleken Eefjes waarden zo slecht dat ze meteen in het ziekenhuis verwacht werd. Uit een beenmergpunctie bleek dat haar lichaam zo goed als gestopt was met de aanmaak van nieuwe bloedcellen. Aplastische anemie was de diagnose – een ernstige vorm van bloedarmoede. Die wordt in Nederland maar 45 keer per jaar gesteld. Pure pech.

In de periode erna kreeg Eefje via een infuus bloedtransfusies om haar bloedwaardes op peil te houden. “Maar ze zeiden al gauw: dit is geen doen. We willen voor een stamceltransplantatie gaan.” Ze liet het over zich heen komen. “Ik stond in standje overleven, dacht: doe maar wat nodig is. Zorg maar dat ik beter word.”

Zoeken naar een match

In 2025 werd tot nu toe ruim zeshonderd keer gezocht naar een match voor een Nederlandse patiënt die een stamceltransplantatie nodig heeft, meldt Matchis. Dat is de organisatie die in Nederland stamceldonoren werft, bijhoudt en begeleidt. De patiënten zijn mensen zoals Eefje in 2020, wiens eigen stamcellen niet goed werken.

Meestal lukt het om een geschikte donor te vinden, zegt Matchis-woordvoerder Bert Elberse. Toch luidt Matchis deze week de noodklok in de week van de stamceldonor. Omdat het donorbestand vergrijst, loopt het aantal potentiële geschikte donoren terug. Matchis hoopt met verschillende acties nieuwe donoren te werven.

Want eenmaal 56 jaar oud, word je automatisch uitgeschreven uit het register. Sowieso geldt voor stamceldonoren: hoe jonger, hoe beter. Het risico op complicaties neemt toe naarmate de donor ouder is. Daarom is inschrijving bij Matchis alleen gratis als je onder de 35 bent. Oudere potentiële donoren betalen een eigen bijdrage van 35 euro.

Kleine kans op oproep

In Nederland staan op dit moment ruim 425 duizend stamceldonoren ingeschreven. Tot nu toe hebben in 2025 213 van hen stamcellen gedoneerd. De kans dat je wordt opgeroepen is dus erg klein. Omdat de donorbanken wereldwijd met elkaar verbonden zijn, hoeft dat niet per se aan een Nederlandse patiënt te zijn. In totaal staan wereldwijd 42 miljoen donoren geregistreerd, vooral in de westerse wereld.

Om enkele honderden patiënten te voorzien van donorstamcellen, moet het bestand enorm zijn, benadrukt Matchis-woordvoerder Elberse. Het beste is als het weefseltype van de patiënt en de donor volledig overeenkomen, en dat alleen al is zeldzaam. Tel daar nog eens enkele factoren bij op, zoals leeftijd van de donor, en er blijven nog minder geschikte donoren over.

Beste match

Masterstudent Jesper van der Marel (25, mechanical engineering) is één van de 425 duizend Nederlanders in het stamceldonorregister. Hij schreef zich in 2018 in. “Dat was ik eigenlijk alweer vergeten.” Tot Matchis vijf jaar later belde: Jesper is een van de vier potentiële matches voor een patiënt. “Ik dacht meteen: dit moet ik doen. Hoe bijzonder is het dat je iemands leven kunt redden.”

‘Hoe bijzonder dat je iemands leven kunt redden’

Na een bloedonderzoek en drie maanden wachttijd, gaat de telefoon nog eens. Staand in de werkplaats van Hydro Motion, het TU-studententeam waar Jesper dat jaar aan meedoet, vertelt een medewerker van Matchis hem dat hij de beste match is gebleken voor deze patiënt. Jesper twijfelt geen moment.

Na een uitgebreid gesprek met Matchis waarin alle ins en outs met hem worden gedeeld en een medische test is het enkele weken later zover. In het Leids Universitair Centrum ondergaat hij onder narcose een kleine operatie en halen de artsen stamcellen uit zijn beenmerg. Zo gaat de donatie in 15 procent van de gevallen – in de andere 85 procent van de gevallen wordt er bloed afgetapt, en is narcose niet nodig.

Terugkijkend viel het proces hem alleszins mee. “Ik was een dag uit de running en nog een paar dagen moe”, zegt hij. “En dat terwijl ik anderhalve week later naar Monaco moest met het Hydro Motion Team. Dat was wel even spannend.”

Donor gevonden

De zoektocht naar een stamceldonor begon bij Eefjes oudere zus, statistisch gezien is nabije familie de grootste kans op een match. Toen zij niet geschikt bleek, volgde een zoekopdracht in het stamceldonorregister. In de zomer van 2020, een paar maanden nadat ze wist dat ze ziek was, hoorde Eefje dat er een donor gevonden was.

In september was het zover. De transplantatie zelf is relatief eenvoudig. Via een infuus kreeg Eefje de donorstamcellen toegediend. Maar de voorbereiding was zwaar. De donorcellen hebben namelijk alleen kans om aan te slaan als het hele immuunsysteem wordt platgelegd. Dat betekent: twee weken intensieve chemotherapiebehandelingen, gevolgd door bestralingen die haar beenmerg zodanig beschadigden dat er plek ontstond voor de nieuwe stamcellen.

‘Iedereen die langskwam moest een speciaal pak aan’

Een niet-werkend immuunsysteem maakt je vatbaar voor elk virusje en elke bacterie. Dus lag Eefje vier weken lang in een isoleerkamer in het ziekenhuis. “Iedereen die langskwam, moest zo’n speciaal pak aan”, herinnert ze zich.

Een week na de transplantatie verbeterden Eefje’s bloedwaarden, en twee weken na de transplantatie mocht ze naar huis. Omdat haar immuunsysteem nog verzwakt was, moest ze nog maandenlang voorzichtig zijn, zeker met een rondgaand coronavirus.

Master architectuur

Anno 2025 gaat het goed met Eefje. Het is geen minor geworden, maar een master architectuur aan de TU Delft. De medicijnen die ze de eerste maanden nam om te voorkomen dat haar lichaam de nieuwe stamcellen zou afstoten, hoeft ze niet meer te slikken. Controle is nog maar één keer per half jaar nodig.

Zelf vindt ze het vooral fascinerend dat haar bloedgroep is veranderd: “Dat dat in je lijf gebeurt!” Zelf stamcel- of bloeddonor worden is geen optie met haar medische verleden. Maar ze hoopt dat haar verhaal misschien andere mensen kan aanzetten tot donorschap.

Dat hoopt ook Matchis-woordvoerder Elberse. Studenten zijn een belangrijke doelgroep, zegt hij. “Ze zijn jong, gezond en vaak maatschappelijk betrokken.” Dus mikt Matchis specifiek op studenten, met bijvoorbeeld speciale studentenacties in samenwerking met verenigingen.

‘Stamceldonatie is zo’n selfless act’

Brief aan donor

Een stamceldonatie geef én ontvang je anoniem. Wel mogen zowel de patiënt als de donor een brief sturen. Jesper deed dat een jaar na zijn donatie. “Ik vond het toch een beetje eng. Je wil niet iemands leven binnendringen.” Maar de nieuwsgierigheid won. En toen hij een brief terugkreeg, deed dat meer met hem dan gedacht. “Hij schreef dat hij dankbaar was dat hij zijn kind kon zien opgroeien. Ik vind het mooi dat ik hem die kans heb kunnen geven.”

Ook Eefje schreef zo’n brief aan haar donor. Het viel niet mee om woorden te koppelen aan haar gevoelens, vertelt ze. “Je schrijft aan een onbekende die puur uit de goedheid van diens hart gehandeld heeft. Stamceldonatie is zo’n selfless act. Dat ik hier dankzij diegene nog rondloop, vind ik heel bijzonder.”