Roeien en rituelen: Laga in de spotlights

Het is begin april. Op het knobbelige water van het Amsterdam-Rijnkanaal bij Jutphaas strijden zeven roeiboten om de eerste plaats. Op de kant staan honderden studenten in brasjasjes. Ze trappen met hun hakken kluiten uit het gras en bekogelen elkaar daarmee. Biertje in de andere hand. Dan wordt het roeien en stoeien. Studenten grijpen elkaar bij de revers van de jasjes en proberen de ander tegen de grond te werken. Even goede vrienden trouwens. Wel oppassen dat ze niet het clubembleem van je jas trekken, want zulke trofeeën zijn gewild. Na de finish kleedt de aanhang van de winnaar zich razendsnel uit en springt vrijwel naakt, maar met stropdas nog om in het nog koude water. ‘Correct gekleed’ bereiken ze massaal de boot om hun kampioenen te feliciteren.

Documentairemaker Lisa Boerstra stond er al vaker met fascinatie naar te kijken. Eerder maakte ze onder andere ‘Dushi’ (2004) over vrouwen op Curaçao en ‘Life @ Lowlands’ over drie tienermeiden op een muziekfestival. “Ik was al langer geïnteresseerd in een studentenvereniging”, bekent Boerstra. “Mensen die je daar ontmoet zijn vaak bepalend voor je verdere leven. Ik ontmoette er de vader van mijn kinderen. Bij de Varsity komen daar de rituelen bij van het corporale én de topsport. Dat komt er allemaal samen.”

Maar de Varsity is een arena, dat is geen film, vertelt ze. Dus ging ze op zoek naar een corporale roeivereniging om daar het studentenleven van binnenuit te filmen. De Utrechtse studentenroeivereniging Triton benaderde ze als eerste. Die organiseert de Varsity al vanaf 1939. “Corporale verenigingen zijn vaak slecht in het nieuws met hun bangalijsten en spermaemmers”, constateert Boerstra. “En toch staan eerstejaars elk jaar weer in de rij om er lid te worden. Dat is fascinerend. Dus zei ik tegen het bestuur: stel je open, doe mee, laat zien wat je doet.” Vooral oud-leden vonden dat een goed idee, maar het aantredende jonge bestuur haakte opeens af. “Tja, jonge mensen. Koudwatervrees.”

Afspraken maken

Via coach Francesco Fossi kwam ze in 2019 bij de Delftse studentenroeivereniging Laga terecht. De vereniging was enorm gegroeid nadat in 2002 het verplichte lidmaatschap van het Delftsch Studenten Corps werd geschrapt. Het rood-witte clubgebouw aan de Nieuwelaan was ooit gebouwd voor 300 leden, en bergt er nu 800. Het bestuur van Laga was gevoelig voor Boerstra’s pleidooi voor meer openheid en stemde in met de film. Toen brak corona uit.

Voor Boerstra betekende dat drie jaar extra uitstel, want het eerste jaar na corona (2021-2022) liep nog niet alles als vanouds. Wel stemde het bestuur in met het plan om het volgende jaar een filmploeg over de vloer te hebben. Die te begeleiden viel door de volgende president: Julia van Mens.

“Ik vond het heel gaaf om een documentaire te begeleiden. Wie kan dat nou zeggen?”, vertelt zij naderhand. Voor haar staat persoonlijke ontwikkeling van de studenten binnen Laga centraal. “Hier kun je jezelf ontwikkelen, en dat samen met anderen doen. Wij weten hoe dat gaat, dus kom binnen, kom kijken hoe een student zich ontwikkelt binnen Laga.”

Hoe werkte die openheid in de praktijk? Van Mens: “Lisa ging lekker prikken om te kijken wat leuk is om te filmen. Ze heeft wel honderd mensen gesproken om een beeld te krijgen van de vereniging. We waren vrij om ‘nee’ te zeggen, dat is ook de eerlijkheid. Natuurlijk waren er leden die mijn openheid niet deelden en die niet op televisie wilden. Ook goed. Het was een intensief proces met wekelijkse besprekingen, soms lastig maar wel gewoon eerlijk en goed.”

Voor Boerstra was het heerlijk om met technische studenten te werken die zich aan afspraken houden. “Ik ga niet alleen een film over roeien maken, dat wisten ze. Ik wil die rituelen ook. Dat vonden ze soms lastig. Maar ik hoef ook niet de hele tijd dronken studenten te filmen. Meestal waren we na een uurtje wel weg. Zo erg is het niet dat je een student een biertje ziet drinken. Stel je voor dat niemand bier drinkt in de film. Dat is pas vreemd.”

Ik moest bijna huilen

Ze filmt het selectieweekend op de Willem Alexanderbaan. Coach Jelle spreekt de eerstejaars toe en vertelt dat alles draait om inzet, motivatie, doorzettingsvermogen. “Eigenlijk gaat hem om motivatie. Dat je die gast naast je wilt verneuken. En als je dat echt wilt, dan komen inzet en doorzettingsvermogen vanzelf.”

Wat dat inhoudt zien we even later als studenten op de roeimachines stappen. Woesj, woesj, woesj klinkt het door de loods. ”Hou vol! Niet inkakken!” Grote ogen, open monden, rode hoofden. “Je hele lichaam zegt: stop”, schreeuwt coach Jelle. “Maar wij stoppen NOOIT!”. Na de training liggen twee meiden op de vloer naast de roeimachine. Plakharen van het zweet, rode vlekken in de nek. “Ik moest bijna huilen”, zegt de een. “Ik ook.”

Qua rituelen was Boerstra erg blij met het competitiediner dat ‘op de zaak’, in het gebouw van het Delftsch Studenten Corps, plaatsvond. “Het was helemaal in Harry Potterstijl met al dat kaarslicht. Het was bijzonder dat we daarbij mochten zijn, een cadeautje.”

Favorieten

“Politesse!”, brult de president als ze soepel op een van de lange tafels stapt. In het halfduister schuiven de tafelgasten snel hun bordje en glas naar zich toe. Over het midden beent de president heen en weer. “Smoelen! Dat betekent bek houden als een spreker op tafel staat.” Dan wordt het tijd voor het Laga-gebed. Iedereen zakt van zijn stoel op de knieën, met het hoofd gebogen. Het is doodstil. De voorganger doet een bede waarna de hele gemeente prevelt “Want de snelste is altijd Lagaai”. Na het Amen! gaat het diner weer verder.

Toch is Boerstra’s favoriete scène een andere. Afgelopen jaar was Laga met vier roeiers een van de hofleveranciers voor de Olympische Spelen. Boerstra was erbij toen één van de kandidaten, Willemijn Mulder, op trainingskamp in Spanje door de roeibond gebeeldbeld werd. “Ze wordt gebeld door de hoofdcoach die vertelt dat ze toegelaten is. Dat betekent dat ze naar Amsterdam moet verhuizen. Dan gaat ze heel hard huilen omdat ze helemaal niet weg wil bij Laga en uit het leuke huis met al haar vriendinnen. Dat is zo ontroerend, omdat je opeens snapt wat Laga voor haar betekent.”

Julia van Mens kiest voor de Varsity als lievelingsscene. De film volgt de ‘oude vier’ die op de Varsity de eer van de vereniging hoog moet houden tegenover de andere corporale studentenroeiverenigingen. Je ziet de concentratie, de zenuwen, het klotsende water en de schreeuwende stuurvrouw. Na een slechte start werken de mannen zich kapot, maar ze weten alleen Skadi in te halen. Na 3200 meter komt Laga 40 seconden later dan de winnaar Triton door de finish. Van Mens: “Dan laat de oude vier lopen en volgt een lange stilte. Ze kijken om zich heen en ze zien het feestgedruis bij Triton. In stilte varen zij naar de kant. Dat raakt mij. Want het laat zien dat we al die energie erin gestopt hebben, en dat het oké is om te balen. Er komen andere kansen.”

Dit is hoe ik Laga ken

Hoe kijkt Van Mens terug op de film die tijdens haar bestuursjaar gedraaid werd en waarover ze op het laatste moment pas hoorde dat ze er een prominente rol in speelt? “Na de viewing was ik opgelucht en ook onder de indruk van hoe mooi de vereniging op beeld staat. En ook wel de herkenbaarheid: dit is hoe ik Laga ken.”

Filmmaakster Boerstra zelf heeft meer begrip gekregen voor de aantrekkingskracht van een corporale vereniging. “Al die rituelen en dat zingen de hele tijd, dat snap ik als buitenstaander niet zo goed. Maar als je daar eenmaal in zit en eraan meedoet dan ben je deel van het groepsgebeuren. Dat bindt hen heel erg. Ja, en hoe dat werkt? Ga maar kijken!”