'Er staan ons drama's te wachten'

De hoogleraren dr.ir. Hugo van Dam, dr.ir. Tim van der Hagen en dr.ir. Adrian Verkooijen maken deel uit van een klein groepje Nederlanders dat openlijk pleit voor kernenergie. Politiek gevoelige materie, omgeven door hevige emoties. Terwijl kernenergie volgens het drietal juist onmisbaar is in de vervulling van onze almaar toenemende energiebehoefte.

Het is natuurlijk geen toeval dat juist drie aan het Interfacultair Reactor Instituut (IRI) verbonden hoogleraren dit onderwerp ter discussie stellen. Preken voor eigen parochie?

IRI-directeur Verkooijen: ,,Dat denk ik niet, je moet het IRI niet vereenzelvigen met kernenergie. Slechts een klein deel van ons onderzoek heeft met kernenergie te maken. Maar een universiteit en haar medewerkers hebben de plicht de maatschappij te informeren. Juist ook omdat wij echt onafhankelijk zijn. Er wordt echter nauwelijks naar onze argumenten geluisterd. Ik denk dat Nederland zich daarmee tekort doet.”

Van Dam vult aan: ,,Ik kan me nog heel goed de tijd herinneren dat er hier aan de TH uitgesproken felle tegenstanders van kernenergie waren. Het valt me op dat studenten nu wel openstaan voor kernenergie. Ze hebben geen last meer van al die jaren-zestig ideologieën.”

Hoe ziet Nederland er over dertig jaar zonder gebruik van kernenergie uit?

Van der Hagen: ,,Ook al stopt Nederland met kernenergie, er zullen over dertig jaar nog steeds kerncentrales in Europa staan. Ik ben bang dat ik daar onherroepelijk gelijk in krijg. Onze behoefte aan energie neemt namelijk alleen maar toe. En dan hebben we wel kerncentrales nodig om aan de vraag te voldoen. Nederland importeert nu al kernenergie uit het buitenland.”

In tegenstelling tot wat u over studenten beweert, loopt de Nederlander niet bepaald warm voor kernenergie.

Verkooijen: ,,Bij democratische besluitvorming gaat men er vanuit dat het publiek goed geïnformeerd is. Volgens ons is daar op dit ogenblik in het geval van kernenergie geen sprake van. Bij kernenergie gaat het alleen emoties, niet om de feiten.”

Hoe krijgt u de maatschappij overtuigd van uw gelijk?

,,Het is niet onze taak om de maatschappij ergens van te overtuigen. Nogmaals, wij willen alleen informeren”, herhaalt Verkooijen. ,,Duurzaamheid betekent ook dat je de volgende generatie geen keuzemogelijkheid mag onthouden. Er is al eerder in de geschiedenis kennis verloren gegaan, en dat kannu in het geval van kernenergie weer gebeuren.”

Is dat niet wat overgedramatiseerd?

,,Als je Greenpeace hoort, klinkt het ook dramatisch, maar dan van de andere kant”, vervolgt Verkooijen.

Van Dam vult aan: ,,Er staan ons juist drama’s te wachten. Er zijn veel te weinig mensen die beseffen wat het huidige energieverbruik in de wereld impliceert. Op dit moment verbruikt de rijke twintig procent van de wereldbevolking tachtig procent van de energie. Wanneer die andere tachtig procent ook meer energie wil, kan de totale behoefte verdrie- tot verzevenvoudigen. Ik weet zeker: bij de eerstvolgende energiecrisis wordt kernenergie weer bespreekbaar. Maar er is eerst een crisis nodig. Na dertig jaar weet ik wel dat de nuchtere feiten mensen niet kunnen overtuigen. Dat helpt niets.”

Waarom blijft u het dan toch met nuchtere feiten proberen?

,,Omdat het onze plicht is.”

Nederland kampt met een te hoge CO2-uitstoot. Het lijkt erop dat u kernenergie als de onvermijdelijke oplossing voor dat probleem naar voren schuift. Is dat niet de makkelijke uitweg? Greenpeace beschuldigt u er bijvoorbeeld van ‘mee te liften op het klimaatprobleem.’

Van Dam: ,,Ik heb zelf altijd de grootste moeite om dat CO2-gedoe als argument voor kernenergie te gebruiken. Onze vriend Samsom van Greenpeace zegt uiteraard onmiddellijk dat wij het CO2-argument misbruiken. Ik vind dat een goedkope manier van discussie voeren. Wij zeuren helemaal niet over het Nederlandse CO2-probleem, het gaat om een veel groter mondiaal energieprobleem.”

Verkooijen: ,,We zullen alle alternatieven voor de energievoorziening straks nodig hebben. Alleen moet je wel kijken wat zinvol is. Zonne-energie moet je absoluut doorontwikkelen. Over andere alternatieven heb ik twijfels. En zie ook alles in het juiste perspectief: in de winter is het Nederlandse energieverbruik zo hoog dat als we het totale oppervlak van Nederland voorzien van zonnepanelen, we maar net aan onze energiebehoefte kunnen voldoen.

De zonnecel moet en zal nog eenvoudiger en beter worden. Die schilder je straks gewoon in twee lagen op de muur, contact erop en klaar. Toch is zonne-energie slechts één van de opties. We blijven afhankelijk van kernenergie. Een land als Frankrijk zou zonder allang niet meer bestaan.”

Kernenergie staat voor de meeste mensen gelijk aan Chernobyl. Wat heeft Chernobyl betekend voor kernenergie?

Verkooijen: ,,De grootst denkbare ramp ooit. En onnodig. Tegelijkertijd ook de meest duidelijke bankroet van het verwerpelijke communistische systeem.”

Van Dam: ,,De ramp heeft een verschrikkelijke nasleep, we voelen het nog steeds. Maar het heeft wel de ontwikkeling van nóg veiligere reactoren enorm gestimuleerd. Al is het zuur, want zo’n Chernobylreactor is heel iets anders dan wat wij in het westen hebben. Ik weet nog dat ik in 1971 een artikel schreef dat de Russen gevaarlijke reactoren bouwden. Kreeg ik de CPN over me heen. Maar die dingen waren gewoon gevaarlijk,punt uit.”

Toch zijn er wereldwijd elk jaar incidenten. Pas nog in Japan. Een gevoel van onveiligheid lijkt op zijn plaats.

,,Incidenten zult u altijd hebben, zoals in iedere industrie. Ook kernenergie is gewoon een bedrijfstak waar mensen werken en fouten gemaakt worden.”

Collega-wetenschappers lijken positief, houdt de TU tegenwoordig van kernenergie?

Van Dam: ,,Men kijkt er toch wat huiverig tegenaan. Bij de oprichting van de Diocs dienden ook wij een plan in. Dat werd als goed beoordeeld. Pas na flink aandringen kwam ik achter de werkelijke reden voor afwijzing van ons plan. De beoordelaars vonden het voor de TU niet opportuun om kernenergie als één van de speerpunten te kiezen. Berkhout zei ‘sorry, je moet er begrip voor hebben’.

IRI-directeur Verkooijen: ,,Ik moet wel toevoegen dat het IRI als geheel ruim voldoende ondersteuning ondervindt, binnen en buiten de TU. De rol die het wij bijvoorbeeld spelen in het zonnecellen- en batterijenonderzoek is aanzienlijk.”

Toch staat de toekomst van het IRI ter discussie. Er wordt door het college van bestuur een commissie ingesteld die gaat onderzoeken wat er na afschrijving van de huidige reactor met het IRI moet gebeuren.

,,Daar werken we zelf aan mee. Het gaat hier om grote investeringen; we willen zelf ook weten welke faciliteiten er in de toekomst nog nodig zijn.”

Een publiciteitsoffensief is geen manier om die toekomst veilig te stellen?

Verkooijen lacht: ,,Dat is een boute uitspraak. Het bestaansrecht van het IRI ontlenen we niet aan kernenergie. Het is maar een klein onderdeel. Waar we overigens wel trots op zijn.

Wat vindt U van Greenpeace?

Van Dam: ,,Ze hebben een hele nuttige kant. Maar ik denk dat ze hier de zaak van het toekomstig wereldmilieu geen goed mee doen. We zouden eens echt in discussie moeten gaan. Die oude rolverdeling loslaten.”