‘Onderzoekers zullen steeds vaker in gewetensnood komen’

Zijn voorstel: onderzoekers in gewetensnood moeten zich anoniem kunnen melden bij het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit.

,,De laatste maanden zijn er aan verschillende universiteiten problemen geweest rond onafhankelijkheid. Onderzoekers van de Erasmus Universiteit bleken banden te hebben met de Dexia Bank. Een Utrechtse hoogleraar bleek persoonlijk geld te krijgen van een bedrijf dat apparatuur voor zijn onderzoek leverde. En in Delft was er de hoogleraar die aan zelfcensuur deed om ProRail, die zijn leerstoel deels bekostigt, niet te ontrieven.

Ik heb in een debat aan minister Van der Hoeven gevraagd of het hier gaat om losstaande incidenten, of dat we te maken hebben met de gevolgen van het feit dat universiteiten steeds afhankelijker worden van derdegeldstromen. De minister heeft de Knaw gevraagd te onderzoeken hoe groot de integriteitsproblemen zijn. Zij gaat ook het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit vragen om de taken te verbreden, zodat onderzoekers in gewetensnood zich daar anoniem kunnen melden. Zo kun je in kaart brengen hoe groot de problemen zijn.”

Grote commerciële belangen die onafhankelijk onderzoek bedreigen; speelt dat probleem niet vooral in de medisch-wetenschappelijke hoek?

,,Ja, omdat de derdegeldstroom zo groot is: denk aan de farmaceutische industrie. Maar nu de derdegeldstroom aan de technische universiteiten ook aan het groeien is, lijkt het me waarschijnlijk dat de problemen daar ook zullen toenemen.

Je zult steeds vaker zien dat een onderzoeker in gewetensnood komt, omdat hij voor de opdrachtgever ongunstige onderzoeksresultaten niet mag publiceren. Ook komt de peer review in gevaar. En een bedrijf kan uit concurrentieoverwegingen een onderzoeker verbieden bepaalde data vrij te geven.”

Drijft de regering universiteiten in de armen van bedrijven door ze te weinig geld te geven?

,,Onderzoekers worden steeds afhankelijker van het bedrijfsleven, zeker aan de technische universiteiten. Zoals bekend investeert de Nederlandse overheid relatief weinig in wetenschappelijk onderzoek, minder dan de ons omringende landen.

Maar in Nederland lopen de bestedingen van bedrijven op het gebied van research and development ook sterk achter. Bedrijven willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten: ze verwachten van de universiteiten direct commercieel toepasbaar onderzoek, voor weinig geld. En het is een belangrijke politieke vraag of we in Nederland die kant op willen met het wetenschappelijk onderzoek. Uiteindelijk is niemand er bij gebaat.”

,,De laatste maanden zijn er aan verschillende universiteiten problemen geweest rond onafhankelijkheid. Onderzoekers van de Erasmus Universiteit bleken banden te hebben met de Dexia Bank. Een Utrechtse hoogleraar bleek persoonlijk geld te krijgen van een bedrijf dat apparatuur voor zijn onderzoek leverde. En in Delft was er de hoogleraar die aan zelfcensuur deed om ProRail, die zijn leerstoel deels bekostigt, niet te ontrieven.

Ik heb in een debat aan minister Van der Hoeven gevraagd of het hier gaat om losstaande incidenten, of dat we te maken hebben met de gevolgen van het feit dat universiteiten steeds afhankelijker worden van derdegeldstromen. De minister heeft de Knaw gevraagd te onderzoeken hoe groot de integriteitsproblemen zijn. Zij gaat ook het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit vragen om de taken te verbreden, zodat onderzoekers in gewetensnood zich daar anoniem kunnen melden. Zo kun je in kaart brengen hoe groot de problemen zijn.”

Grote commerciële belangen die onafhankelijk onderzoek bedreigen; speelt dat probleem niet vooral in de medisch-wetenschappelijke hoek?

,,Ja, omdat de derdegeldstroom zo groot is: denk aan de farmaceutische industrie. Maar nu de derdegeldstroom aan de technische universiteiten ook aan het groeien is, lijkt het me waarschijnlijk dat de problemen daar ook zullen toenemen.

Je zult steeds vaker zien dat een onderzoeker in gewetensnood komt, omdat hij voor de opdrachtgever ongunstige onderzoeksresultaten niet mag publiceren. Ook komt de peer review in gevaar. En een bedrijf kan uit concurrentieoverwegingen een onderzoeker verbieden bepaalde data vrij te geven.”

Drijft de regering universiteiten in de armen van bedrijven door ze te weinig geld te geven?

,,Onderzoekers worden steeds afhankelijker van het bedrijfsleven, zeker aan de technische universiteiten. Zoals bekend investeert de Nederlandse overheid relatief weinig in wetenschappelijk onderzoek, minder dan de ons omringende landen.

Maar in Nederland lopen de bestedingen van bedrijven op het gebied van research and development ook sterk achter. Bedrijven willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten: ze verwachten van de universiteiten direct commercieel toepasbaar onderzoek, voor weinig geld. En het is een belangrijke politieke vraag of we in Nederland die kant op willen met het wetenschappelijk onderzoek. Uiteindelijk is niemand er bij gebaat.”