De ontmoeting tussen de grondleggers van de quantummechanica en atoomfysica Niels Bohr en Werner Heisenberg tijdens de Tweede Wereldoorlog is een groot mysterie. Miljoenen mensen vragen zich af wat er gebeurde. Theatergroep Quarkspin geeft het mogelijke antwoord.
Delen
Als Werner Heisenberg de deur achter zich sluit, valt hij zijn oude leraar Niels Bohr in de armen. “Ze waren als vader en zoon”, zegt Margarethe, de vrouw van Bohr. Maar een paar seconden later valt er een ongemakkelijke stilte. Bohr kauwt op zijn pijp en Heisenberg speelt met zijn hoed.
Het is september 1941. Tussen een grote vriendschap is een wrede oorlog gekomen. Bohr is joods en Heisenberg werkt aan het Duitse atoomprogramma. Als ze gaan wandelen, zoals vroeger, blijven ze deze keer geen uren weg. Na tien minuten staan ze alweer op de stoep. Margarethe kijkt ze vragend aan, maar beiden zwijgen. Heisenberg vertrekt woedend. Het is de laatste keer dat ze elkaar zien.
Decennia is deze ontmoeting tussen twee geniale natuurkundigen voer geweest voor discussies. Wat gebeurde in die tien minuten net buiten het huis van Bohr in Kopenhagen? De Britse toneelschrijver Michael Frayn schreef zijn eigen versie in ‘Copenhagen’, dat in het Engels wordt opgevoerd door toneelgroep Quarkspin.
Heisenberg en Bohr hebben nooit veel willen zeggen over wat er is gebeurd. De fictie van Frayn is daarom de manier bij uitstek om na te gaan wat er gebeurd kan zijn. En dat levert een fascinerend toneelstuk op. Bohr, gespeeld door Alfred van der Poll, is de gentleman professor. Hij lurkt constant aan zijn pijp, bekijkt alle situaties rustig. “Je bedrijft wetenschap zoals je skiet”, typeert Heisenberg Bohr. “What is taking you so long?” Heisenberg, gespeeld door Joris van de Sande, is de tegenpool van Bohr. Hij is de jonge, gedreven wetenschapper die zich wil bewijzen. Ondanks die tegenstelling wordt Heisenberg de meest begaafde leerling van Bohr.
Tijdens de beroemde ontmoeting vraagt Heisenberg aan Bohr of hij denkt dat het mogelijk is een atoombom te maken. Bohr antwoordt niet. Hij is zo geschokt, dat zijn voormalige leerling zich met deze gruwelijke bom bezighoudt, dat hij hem wegstuurt. Heisenberg is beledigd. Bohr vlucht via Zweden naar Amerika en helpt met veel succes aan de geallieerde atoombom.
Het toneelstuk van Frayn is fascinerend omdat hij een fictieve ontmoeting tussen Bohr en Heisenberg jaren na de oorlog opzet. Bohr verwijt Heisenberg daarin dat hij aan de bom werkte voor de Nazi’s. Maar Heisenberg zegt juist dat hij de baas was van het Duitse atoomprogramma om te voorkomen dat de bom werd gemaakt. Wat Heisenberg ook zegt, Bohr gelooft hem niet. De timide gentleman professor verandert in een woedende vader die teleurgesteld is in zijn dierbare zoon. Heisenberg kwam hem bezoeken, omdat hij wilde laten zien hoe succesvol hij was, meent hij. De messcherpe dialogen en de steeds oplaaiende ruzies tussen Bohr en Heisenberg over hun versie van de ontmoeting maken het toneelstuk aangrijpend.
Heisenberg, verguisd na de oorlog, gaat zwaar gebukt onder de aantijgingen van Bohr. En dan speelt hij zijn grootste troef uit. De Duitse atoombom kwam er nooit, dat toont Heisenbergs gelijk toch aan? “Terwijl jij de bom, die miljoenen mensen heeft gedood, daadwerkelijk hebt gebouwd!”, bijt hij Bohr toe.
Het publiek zit constant op het puntje van hun stoel. Wetenschap is absoluut niet saai in het toneelstuk van Frayn. Ze beslist over miljoenen levens. Wie spreekt de waarheid? De twee versies van de geniale wetenschappers zijn goed onderbouwd en prachtig om te zien. Sterk is ook dat er veel aandacht is voor wiskundige formules. Zelfs de formules achter de atoomfysica worden uitgebreid verteld. Van der Poll en Van de Sande zijn aan elkaar gewaagd. De ruzies spelen ze voortreffelijk. Minder goed is hun tekstvastheid. Bij het opsommen van wiskundige berekeningen gaan ze vaak in de fout en ze vergeten zelfs een aantal keren hun tekst. Hopelijk krijgen ze hun tekst snel op orde, zodat het toneelstuk de voorstelling krijgt die het verdient. (RV)
Quarkspin speelt ‘Copenhagen’ op 1 en 2 februari in Theater Kikker in Utrecht. Aanvang: 20.00.
De acteurs zijn niet zo tekstvast als het stuk verdient. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)
Als Werner Heisenberg de deur achter zich sluit, valt hij zijn oude leraar Niels Bohr in de armen. “Ze waren als vader en zoon”, zegt Margarethe, de vrouw van Bohr. Maar een paar seconden later valt er een ongemakkelijke stilte. Bohr kauwt op zijn pijp en Heisenberg speelt met zijn hoed.
Het is september 1941. Tussen een grote vriendschap is een wrede oorlog gekomen. Bohr is joods en Heisenberg werkt aan het Duitse atoomprogramma. Als ze gaan wandelen, zoals vroeger, blijven ze deze keer geen uren weg. Na tien minuten staan ze alweer op de stoep. Margarethe kijkt ze vragend aan, maar beiden zwijgen. Heisenberg vertrekt woedend. Het is de laatste keer dat ze elkaar zien.
Decennia is deze ontmoeting tussen twee geniale natuurkundigen voer geweest voor discussies. Wat gebeurde in die tien minuten net buiten het huis van Bohr in Kopenhagen? De Britse toneelschrijver Michael Frayn schreef zijn eigen versie in ‘Copenhagen’, dat in het Engels wordt opgevoerd door toneelgroep Quarkspin.
Heisenberg en Bohr hebben nooit veel willen zeggen over wat er is gebeurd. De fictie van Frayn is daarom de manier bij uitstek om na te gaan wat er gebeurd kan zijn. En dat levert een fascinerend toneelstuk op. Bohr, gespeeld door Alfred van der Poll, is de gentleman professor. Hij lurkt constant aan zijn pijp, bekijkt alle situaties rustig. “Je bedrijft wetenschap zoals je skiet”, typeert Heisenberg Bohr. “What is taking you so long?” Heisenberg, gespeeld door Joris van de Sande, is de tegenpool van Bohr. Hij is de jonge, gedreven wetenschapper die zich wil bewijzen. Ondanks die tegenstelling wordt Heisenberg de meest begaafde leerling van Bohr.
Tijdens de beroemde ontmoeting vraagt Heisenberg aan Bohr of hij denkt dat het mogelijk is een atoombom te maken. Bohr antwoordt niet. Hij is zo geschokt, dat zijn voormalige leerling zich met deze gruwelijke bom bezighoudt, dat hij hem wegstuurt. Heisenberg is beledigd. Bohr vlucht via Zweden naar Amerika en helpt met veel succes aan de geallieerde atoombom.
Het toneelstuk van Frayn is fascinerend omdat hij een fictieve ontmoeting tussen Bohr en Heisenberg jaren na de oorlog opzet. Bohr verwijt Heisenberg daarin dat hij aan de bom werkte voor de Nazi’s. Maar Heisenberg zegt juist dat hij de baas was van het Duitse atoomprogramma om te voorkomen dat de bom werd gemaakt. Wat Heisenberg ook zegt, Bohr gelooft hem niet. De timide gentleman professor verandert in een woedende vader die teleurgesteld is in zijn dierbare zoon. Heisenberg kwam hem bezoeken, omdat hij wilde laten zien hoe succesvol hij was, meent hij. De messcherpe dialogen en de steeds oplaaiende ruzies tussen Bohr en Heisenberg over hun versie van de ontmoeting maken het toneelstuk aangrijpend.
Heisenberg, verguisd na de oorlog, gaat zwaar gebukt onder de aantijgingen van Bohr. En dan speelt hij zijn grootste troef uit. De Duitse atoombom kwam er nooit, dat toont Heisenbergs gelijk toch aan? “Terwijl jij de bom, die miljoenen mensen heeft gedood, daadwerkelijk hebt gebouwd!”, bijt hij Bohr toe.
Het publiek zit constant op het puntje van hun stoel. Wetenschap is absoluut niet saai in het toneelstuk van Frayn. Ze beslist over miljoenen levens. Wie spreekt de waarheid? De twee versies van de geniale wetenschappers zijn goed onderbouwd en prachtig om te zien. Sterk is ook dat er veel aandacht is voor wiskundige formules. Zelfs de formules achter de atoomfysica worden uitgebreid verteld. Van der Poll en Van de Sande zijn aan elkaar gewaagd. De ruzies spelen ze voortreffelijk. Minder goed is hun tekstvastheid. Bij het opsommen van wiskundige berekeningen gaan ze vaak in de fout en ze vergeten zelfs een aantal keren hun tekst. Hopelijk krijgen ze hun tekst snel op orde, zodat het toneelstuk de voorstelling krijgt die het verdient. (RV)
Quarkspin speelt ‘Copenhagen’ op 1 en 2 februari in Theater Kikker in Utrecht. Aanvang: 20.00.
De acteurs zijn niet zo tekstvast als het stuk verdient. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)
Comments are closed.