Oostenrijkse altaarbouwer

Theo Deutinger kwam ter wereld in een plaats vlakbij Salzburg waar het volgens hem ‘al vijfhonderd jaar’ precies hetzelfde gaat. De gemeenschap is hecht, er wordt zo nu en dan geroddeld, maar je weet wie je kunt vertrouwen. En iedereen bouwt zijn eigen huis tegen de oude, vertrouwde berg aan. Het is een plaatje dat niet zou misstaan op een Oostenrijkse ansichtkaart. “En uitgerekend door dit dorp is een heel grote snelweg aangelegd”, zegt Deutinger met een grote glimlach.

De tweejarige Theo Deutinger groeit op met het lawaai van betonstorten en teerwalsen en hij vindt het heerlijk. “Tot mijn achtste jaar was ik bijna iedere dag op de snelweg te vinden. Ik reed mee in de vrachtwagens en hielp met het storten van het beton. Eigenlijk is het wel raar dat mijn ouders dat allemaal goed vonden, maar toen was het heel logisch dat ik daar iedere dag zat. Misschien hebben die eerste levensjaren vol herrie mij wel heel freudiaans klaar gestoomd voor de architectuur.” Deutinger ging dan ook bouwkunde studeren aan de technische universiteit van Graz.
Diepgang

In 1998 studeerde hij een jaar bouwkunde in Delft. “Ik wilde graag naar Nederland omdat daar heel rationeel en conceptueel over architectuur wordt gedacht. Nederlandse architecten wordt vaak verweten dat dat oppervlakkig is, maar daar vind ik niets van kloppen. Het denken heeft veel diepgang in Nederland”, vindt Deutinger. “Dat zie je bijvoorbeeld al aan de universiteitsbibliotheek. In Oostenrijk heb je heel veel verschillende, kleine vestigingen. Bij iedere vestiging is een andere pas nodig. Je zoekt je rot naar boeken. Soms hebben ze vijf keer hetzelfde boek, de andere keer hebben ze niets. Ik kocht mijn boeken altijd, omdat ik úberhaupt niet wist dat je ze kon lenen van de universiteit. De bibliotheek bij Bouwkunde in Delft was wat dat betreft echt geweldig. Hier hadden ze alles. Ik vond het een erg inspirerende omgeving.”

De studenten uit Delft vond hij minder verheffend. “Het was heel schools. Als studenten een opdracht kregen, was het net alsof ze het lijstje afwerkten om maar klaar te zijn. In Oostenrijk was ik wat mijn opdrachten betreft veel vrijer. Je had veel meer mogelijkheden.”

Zijn studie op de universiteit van Graz mocht dan meer mogelijkheden bieden, de praktijk van de Oostenrijkse architectuur sprak Deutinger minder aan. “De gemeenten in Oostenrijk hebben veel invloed op de stedenplanning. Wals-Siezenheim in Salzburg-Noord heeft bijvoorbeeld lage grondprijzen. De gemeente heeft daarom net zo lang gelobbyd tot er een winkelcentrum op die plaats zou komen. Salzburg-Centrum heeft daar niets aan. Integendeel. Doordat er meer verkeer die richting op gaat, raakt de infrastructuur verstopt. Dat is totaal niet efficiënt. De gebouwen woekeren lukraak door het landschap heen, omdat er geen centrale planning bestaat. Het landschap van Oostenrijk lijkt steeds meer op een lappendeken. De straten sluiten nog op elkaar aan, maar verder is er geen enkele samenhang.”
On-Nederlands

Toen Deutinger een aanbieding kreeg van het Nederlandse toonaangevende architectenbureau MVRDV was hij meteen enthousiast. “In Nederland was de planning wel centraal geregeld, terwijl het toch een heel liberaal land is.” In Rotterdam voelde hij zich al snel thuis. “In het begin vond ik het een irritante stad, omdat het zo anders is dan andere steden. Maar nu houd ik echt van deze stad. Sommige mensen noemen mij een ’typisch Nederlandse architect’ en dat irriteert me. Ik ben eerder een Rotterdammer dan een Nederlander. Ik ben niet zo nationalistisch, ik ben een stedeling. Rotterdam is bovendien een echte architectuurstad. Het is niet af, on-Nederlands en niet pretentieus. Daar houd ik van.”

Deutinger weet, door de stedenplanning in zijn geboorteland, hoe precair het plannen van steden en dorpen kan zijn. Vandaar dat hij de stedenplanning van Nederland nauwkeurig in de gaten houdt. “Het verbaast mij dat sinds een aantal jaren ook de Nederlandse gemeenten steeds meer invloed krijgen. Ik weet door de stedenplanning in Oostenrijk wat daarvan het gevolg kan zijn. Straks hebben we in Nederland nog meer gemeenten die elkaar beconcurreren met lelijke industrieterreinen aan de rand van hun gemeenten. Architecten hebben een grote verantwoordelijkheid. En dat is lastig. Want als iemand je vraagt om tienduizend huizen in de Zuidplaspolder neer te zetten, zeg dan maar eens nee. Kijk bijvoorbeeld naar Almere. Iedere familie daar heeft anderhalve auto. In het begin had Almere nog maar weinig winkels, waardoor er heel wat werd afgereisd. Dat heeft veel invloed op de infrastructuur en het landschap, ook omdat het lang duurt voordat een stad als Almere groot is. In Rotterdam en Amsterdam zijn veel minder auto’s per familie. Als we steeds nieuwe steden beginnen, krijg je iedere keer dezelfde problemen.”
Baraltaar

Het zijn gedachten die Deutinger niet alleen voor zichzelf houdt. Hij geeft veel lezingen door heel Europa en Afrika over deze urbane problematiek. “Grote bedrijven als McDonalds zien Europa als een groot afzetgebied. Waarom zouden wij dat dan ook niet kunnen. Ik probeer mensen diezelfde denktrend bij te brengen.”

Maar ook in de rest van zijn werk speelt denken een grote rol. Sinds 2005 heeft Deutinger zijn eigen architectenbureau, TD Architects. Een kenmerk van zijn ontwerpen is dat hij voor het idee achter de ontwerpen vaak terug gaat tot de basis. Een voetgangersbrug in Leeds lijkt bijvoorbeeld precies op een omgevallen boom. “En dat is per slot van rekening de eerste brug ooit geweest”, zegt Deutinger. In Groningen bedachten ze ‘het gouden kalf’, een altaar dat tegelijkertijd een bar was. “Een altaar gaat heel ver terug, vandaar dat we het naar het verhaal van het gouden kalf hebben genoemd. Een altaar lijkt op een bar. Je brengt er offers en je viert er feest. Wij hebben een baraltaar gemaakt dat te weinig altaar is om gelovig te zijn en te weinig bar om meteen stomdronken te worden.”

De lezingen en de projecten van Deutinger hebben in ieder geval een ding gemeen: Deutinger wil mensen raken met de dingen hij maakt, en ze aan het denken zetten over zijn werk. “Ik wil graag dingen maken waarover ik zelf verbaasd ben.”

Dat geldt ook voor de kaarten die hij sinds een aantal jaar voor opinieblad Vrij Nederland (VN) maakt. “De eerste kaart was een grafiek over de overleden paus. Ik heb op een wereldkaart laten zien waarheen hij allemaal gereisd heeft. En dat heb ik vergeleken met king of pop Michael Jackson. De popestar had bij een bijeenkomst net zoveel aanhangers als Jackson tijdens zijn hele tour.”

Maar ook serieuzere onderwerpen vindt Deutinger belangrijk. “Een andere kaart voor VN gaat over the walled world. Daarin zie je de wereldkaart met alle grenzen waar arme mensen eigenlijk niet meer doorheen komen. Het idee heb ik gehaald uit een boek van filosoof Peter Sloterdijk. Hij schrijft dat de westerse wereld is zoals een cristal palace. Deze wereld is omheind door een glaspaleis. Het ruikt in onze ‘kas’ heerlijk naar bloemen. We weten nauwelijks hoe het er buiten ruikt, maar deze wereld is heel fragiel. Voor je het weet ligt het in duigen, als glas. En dat terwijl de arme mensen in Afrika maar blijven dromen over hoe prachtig mooi in een staat als Californië zou zijn.” Schuilt er een wereldverbeteraar in Deutinger? “Ik heb niet de behoefte om de wereld te redden. Misschien wil ik het wel, maar wil ik dat niet toegeven. Ik wil met wat ik doe laten zien waar het mis gaat. Dat is duidelijk genoeg. De kaarten laten de feiten zien.”

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Naam: Theo Deutinger

Leeftijd: 35 jaar

Verliefd/vertrouwd/getrouwd: –

Woonplaats: Rotterdam

Studie: Architectuur

Afgestudeerd: 2001

Afstudeerproject: Onderzoek naar de stedenplanning in het grensgebied rond Wenen en Bratislava.

Loopbaan: Vlak na zijn studie ontwierp Theo Deutinger een nieuwe Spar-supermarkt in Oostenrijk. In 2002 werkte hij op het onderzoeksdepartement van architectenbureau MVRDV. Van 2002 tot en met 2004 werkte hij voor OMA/AMO. Sinds maart 2005 heeft hij zijn eigen architectenbureau: TD Architects. Hij geeft veel lezingen en ontwierp onder meer een voetgangersbrug in Leeds en de tijdelijke bar ‘Het gouden kalf’ in Groningen.

Theo Deutinger kwam ter wereld in een plaats vlakbij Salzburg waar het volgens hem ‘al vijfhonderd jaar’ precies hetzelfde gaat. De gemeenschap is hecht, er wordt zo nu en dan geroddeld, maar je weet wie je kunt vertrouwen. En iedereen bouwt zijn eigen huis tegen de oude, vertrouwde berg aan. Het is een plaatje dat niet zou misstaan op een Oostenrijkse ansichtkaart. “En uitgerekend door dit dorp is een heel grote snelweg aangelegd”, zegt Deutinger met een grote glimlach.

De tweejarige Theo Deutinger groeit op met het lawaai van betonstorten en teerwalsen en hij vindt het heerlijk. “Tot mijn achtste jaar was ik bijna iedere dag op de snelweg te vinden. Ik reed mee in de vrachtwagens en hielp met het storten van het beton. Eigenlijk is het wel raar dat mijn ouders dat allemaal goed vonden, maar toen was het heel logisch dat ik daar iedere dag zat. Misschien hebben die eerste levensjaren vol herrie mij wel heel freudiaans klaar gestoomd voor de architectuur.” Deutinger ging dan ook bouwkunde studeren aan de technische universiteit van Graz.
Diepgang

In 1998 studeerde hij een jaar bouwkunde in Delft. “Ik wilde graag naar Nederland omdat daar heel rationeel en conceptueel over architectuur wordt gedacht. Nederlandse architecten wordt vaak verweten dat dat oppervlakkig is, maar daar vind ik niets van kloppen. Het denken heeft veel diepgang in Nederland”, vindt Deutinger. “Dat zie je bijvoorbeeld al aan de universiteitsbibliotheek. In Oostenrijk heb je heel veel verschillende, kleine vestigingen. Bij iedere vestiging is een andere pas nodig. Je zoekt je rot naar boeken. Soms hebben ze vijf keer hetzelfde boek, de andere keer hebben ze niets. Ik kocht mijn boeken altijd, omdat ik úberhaupt niet wist dat je ze kon lenen van de universiteit. De bibliotheek bij Bouwkunde in Delft was wat dat betreft echt geweldig. Hier hadden ze alles. Ik vond het een erg inspirerende omgeving.”

De studenten uit Delft vond hij minder verheffend. “Het was heel schools. Als studenten een opdracht kregen, was het net alsof ze het lijstje afwerkten om maar klaar te zijn. In Oostenrijk was ik wat mijn opdrachten betreft veel vrijer. Je had veel meer mogelijkheden.”

Zijn studie op de universiteit van Graz mocht dan meer mogelijkheden bieden, de praktijk van de Oostenrijkse architectuur sprak Deutinger minder aan. “De gemeenten in Oostenrijk hebben veel invloed op de stedenplanning. Wals-Siezenheim in Salzburg-Noord heeft bijvoorbeeld lage grondprijzen. De gemeente heeft daarom net zo lang gelobbyd tot er een winkelcentrum op die plaats zou komen. Salzburg-Centrum heeft daar niets aan. Integendeel. Doordat er meer verkeer die richting op gaat, raakt de infrastructuur verstopt. Dat is totaal niet efficiënt. De gebouwen woekeren lukraak door het landschap heen, omdat er geen centrale planning bestaat. Het landschap van Oostenrijk lijkt steeds meer op een lappendeken. De straten sluiten nog op elkaar aan, maar verder is er geen enkele samenhang.”
On-Nederlands

Toen Deutinger een aanbieding kreeg van het Nederlandse toonaangevende architectenbureau MVRDV was hij meteen enthousiast. “In Nederland was de planning wel centraal geregeld, terwijl het toch een heel liberaal land is.” In Rotterdam voelde hij zich al snel thuis. “In het begin vond ik het een irritante stad, omdat het zo anders is dan andere steden. Maar nu houd ik echt van deze stad. Sommige mensen noemen mij een ’typisch Nederlandse architect’ en dat irriteert me. Ik ben eerder een Rotterdammer dan een Nederlander. Ik ben niet zo nationalistisch, ik ben een stedeling. Rotterdam is bovendien een echte architectuurstad. Het is niet af, on-Nederlands en niet pretentieus. Daar houd ik van.”

Deutinger weet, door de stedenplanning in zijn geboorteland, hoe precair het plannen van steden en dorpen kan zijn. Vandaar dat hij de stedenplanning van Nederland nauwkeurig in de gaten houdt. “Het verbaast mij dat sinds een aantal jaren ook de Nederlandse gemeenten steeds meer invloed krijgen. Ik weet door de stedenplanning in Oostenrijk wat daarvan het gevolg kan zijn. Straks hebben we in Nederland nog meer gemeenten die elkaar beconcurreren met lelijke industrieterreinen aan de rand van hun gemeenten. Architecten hebben een grote verantwoordelijkheid. En dat is lastig. Want als iemand je vraagt om tienduizend huizen in de Zuidplaspolder neer te zetten, zeg dan maar eens nee. Kijk bijvoorbeeld naar Almere. Iedere familie daar heeft anderhalve auto. In het begin had Almere nog maar weinig winkels, waardoor er heel wat werd afgereisd. Dat heeft veel invloed op de infrastructuur en het landschap, ook omdat het lang duurt voordat een stad als Almere groot is. In Rotterdam en Amsterdam zijn veel minder auto’s per familie. Als we steeds nieuwe steden beginnen, krijg je iedere keer dezelfde problemen.”
Baraltaar

Het zijn gedachten die Deutinger niet alleen voor zichzelf houdt. Hij geeft veel lezingen door heel Europa en Afrika over deze urbane problematiek. “Grote bedrijven als McDonalds zien Europa als een groot afzetgebied. Waarom zouden wij dat dan ook niet kunnen. Ik probeer mensen diezelfde denktrend bij te brengen.”

Maar ook in de rest van zijn werk speelt denken een grote rol. Sinds 2005 heeft Deutinger zijn eigen architectenbureau, TD Architects. Een kenmerk van zijn ontwerpen is dat hij voor het idee achter de ontwerpen vaak terug gaat tot de basis. Een voetgangersbrug in Leeds lijkt bijvoorbeeld precies op een omgevallen boom. “En dat is per slot van rekening de eerste brug ooit geweest”, zegt Deutinger. In Groningen bedachten ze ‘het gouden kalf’, een altaar dat tegelijkertijd een bar was. “Een altaar gaat heel ver terug, vandaar dat we het naar het verhaal van het gouden kalf hebben genoemd. Een altaar lijkt op een bar. Je brengt er offers en je viert er feest. Wij hebben een baraltaar gemaakt dat te weinig altaar is om gelovig te zijn en te weinig bar om meteen stomdronken te worden.”

De lezingen en de projecten van Deutinger hebben in ieder geval een ding gemeen: Deutinger wil mensen raken met de dingen hij maakt, en ze aan het denken zetten over zijn werk. “Ik wil graag dingen maken waarover ik zelf verbaasd ben.”

Dat geldt ook voor de kaarten die hij sinds een aantal jaar voor opinieblad Vrij Nederland (VN) maakt. “De eerste kaart was een grafiek over de overleden paus. Ik heb op een wereldkaart laten zien waarheen hij allemaal gereisd heeft. En dat heb ik vergeleken met king of pop Michael Jackson. De popestar had bij een bijeenkomst net zoveel aanhangers als Jackson tijdens zijn hele tour.”

Maar ook serieuzere onderwerpen vindt Deutinger belangrijk. “Een andere kaart voor VN gaat over the walled world. Daarin zie je de wereldkaart met alle grenzen waar arme mensen eigenlijk niet meer doorheen komen. Het idee heb ik gehaald uit een boek van filosoof Peter Sloterdijk. Hij schrijft dat de westerse wereld is zoals een cristal palace. Deze wereld is omheind door een glaspaleis. Het ruikt in onze ‘kas’ heerlijk naar bloemen. We weten nauwelijks hoe het er buiten ruikt, maar deze wereld is heel fragiel. Voor je het weet ligt het in duigen, als glas. En dat terwijl de arme mensen in Afrika maar blijven dromen over hoe prachtig mooi in een staat als Californië zou zijn.” Schuilt er een wereldverbeteraar in Deutinger? “Ik heb niet de behoefte om de wereld te redden. Misschien wil ik het wel, maar wil ik dat niet toegeven. Ik wil met wat ik doe laten zien waar het mis gaat. Dat is duidelijk genoeg. De kaarten laten de feiten zien.”

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Naam: Theo Deutinger

Leeftijd: 35 jaar

Verliefd/vertrouwd/getrouwd: –

Woonplaats: Rotterdam

Studie: Architectuur

Afgestudeerd: 2001

Afstudeerproject: Onderzoek naar de stedenplanning in het grensgebied rond Wenen en Bratislava.

Loopbaan: Vlak na zijn studie ontwierp Theo Deutinger een nieuwe Spar-supermarkt in Oostenrijk. In 2002 werkte hij op het onderzoeksdepartement van architectenbureau MVRDV. Van 2002 tot en met 2004 werkte hij voor OMA/AMO. Sinds maart 2005 heeft hij zijn eigen architectenbureau: TD Architects. Hij geeft veel lezingen en ontwierp onder meer een voetgangersbrug in Leeds en de tijdelijke bar ‘Het gouden kalf’ in Groningen.