Een test in de centrifuge lijkt duidelijk te maken of astronauten gevoelig zijn voor ruimteziekte. Een idee van Wubbo Ockels leidde tot nieuw inzicht in de aanpassing aan gewichtloosheid. ESA-astronauten komen er vrijdag bij L&R over vertellen.
In 1990 stapte Wubbo Ockels in de centrifuge van het ‘Centrum Mens en Luchtvaart’ van de Koninklijke Luchtmacht in Soesterberg. Nederlands beroemde eerste astronaut liet zich een uur rondslingeren met een versnelling van drie keer de zwaartekracht op zijn borstkas, en wankelde vervolgens weer het apparaat uit.
Medisch bioloog dr. Eric Groen (TNO) daarover: “Zodra hij zijn hoofd bewoog, kreeg hij het gevoel dat de wereld tegen hem in bewoog en op zijn netvlies danste. Hij had ook een wat robotachtige loop en kon moeilijk een bochtje maken.” Die ervaring hebben veel mensen die uit de centrifuge tuimelen. Maar er zijn er niet veel die kunnen constateren – zoals Ockels deed, die immers in 1985 met de Space Shuttle Challenger in de ruimte was geweest – dat het onaangename gevoel verrassend veel op ruimteziekte leek.
Ruimteziekte overkomt ongeveer de helft van de mensen die met gewichtloosheid te maken krijgen. Het ongemak wordt veroorzaakt door veranderingen in de zwaartekracht, die de ruimtelijke oriëntatie aantasten. Het lichaam moet zich aanpassen aan gewichtloosheid en zolang die aanpassing nog niet voltooid is – gewoonlijk twee tot drie dagen – kan misselijkheid optreden, samen met visuele illusies en desoriëntatie. Net als bij wagen- of zeeziekte kunnen de symptomen variëren van een lichte misselijkheid tot overgeven, hoofdpijn en intense ziekte-ervaring. Nasa-
astronauten drukken hun ongemak uit in decimalen op de schaal van Garn – genoemd naar de meereizende senator Jake Garn die in 1985 spectaculair onwel werd.
De hypothese van Ockels was dat de overgang van drie ‘g’ (gravitatie of zwaartekracht) naar één g, hetzelfde effect had als van zwaartekracht naar gewichtloosheid. Dat is een interessante stelling, want het zou betekenen dat je met een toer in de centrifuge al van te voren vast zou kunnen stellen of iemand gevoelig is voor ruimteziekte.
Er bestaat tot nu toe geen test om de ruimtebestendigheid te testen. Mensen die fluitend de ergste stormen op zee doorstaan, kunnen in de Space Shuttle toch voor de bijl gaan. Ook de beruchte Coriolis-proef met een snel roterende stoel waar Russen hun kosmonauten op trainen, heeft geen voorspellende waarde voor het space adaptation syndrome.
De Maleisische astronaut Skeikh Muszaphar Shukor en de Fransman Leopold Eyharts ondergaan donderdag bij TNO Human Interfaces in Soesterberg de centrifugetest. Van hen is bekend hoe ze op de gewichtloosheid reageerden tijdens hun missie (Shukor: “I was born for space”), en Eric Groen onderzoekt nu als principal investigator van het MOP-programma (Motion Perception) hoe ze reageren op het wegvallen van de extra gravitatie na de centrifuge.
“Tot nu toe is de correlatie honderd procent”, zegt Groen desgevraagd. Hij heeft sinds hij in 1997 promoveerde op ruimteziekte dertien teruggekeerde astronauten kunnen testen. Bij allemaal bleek gevoeligheid voor afschakelen van drie ‘g’ samen te hangen met het optreden van ruimteziekte. Er staan nog vijf kandidaten op de planning om de statistiek van de meting te verbeteren.
Je zou verwachten dat de Europese ruimtevaartorganisatie ESA van die kennis gebruikmaakt om kandidaat-astronauten te selecteren. Volgens ESA-voorlichter Michel van Balen is dat niet het geval. Wel is de Coriolis-test voor bewegingsziekte als selectiecriterium afgeschaft, nadat er geen correlatie bleek te bestaan met space sickness.
Volgens Groen (TNO) heeft de ESA leren leven met het ongemak. Met aanduidingen voor medicatierichting en meer geduld bij langere missies heeft ESA er volgens Groen ‘een weg omheen gevonden’.
Maar voor Marsreizen, waarbij men gebruik wil maken van een ingebouwde centrifuge om kunstmatige zwaartekracht op te wekken, is volgens Groen vervolgonderzoek nodig naar de effecten van herhaalde blootstellingen aan de centrifuge. Mannen als Shukor zijn er klaar voor. “Schrijf mij maar in”, zegt de van oorsprong orthopedisch chirurg.
ESA-astronauten Skeikh Muszaphar Shukor en Leopold Eyharts komen vrijdag om 16 uur naar L&R, zaal B op uitnodiging van studievereniging Leonardo da Vinci.
In 1990 stapte Wubbo Ockels in de centrifuge van het ‘Centrum Mens en Luchtvaart’ van de Koninklijke Luchtmacht in Soesterberg. Nederlands beroemde eerste astronaut liet zich een uur rondslingeren met een versnelling van drie keer de zwaartekracht op zijn borstkas, en wankelde vervolgens weer het apparaat uit.
Medisch bioloog dr. Eric Groen (TNO) daarover: “Zodra hij zijn hoofd bewoog, kreeg hij het gevoel dat de wereld tegen hem in bewoog en op zijn netvlies danste. Hij had ook een wat robotachtige loop en kon moeilijk een bochtje maken.” Die ervaring hebben veel mensen die uit de centrifuge tuimelen. Maar er zijn er niet veel die kunnen constateren – zoals Ockels deed, die immers in 1985 met de Space Shuttle Challenger in de ruimte was geweest – dat het onaangename gevoel verrassend veel op ruimteziekte leek.
Ruimteziekte overkomt ongeveer de helft van de mensen die met gewichtloosheid te maken krijgen. Het ongemak wordt veroorzaakt door veranderingen in de zwaartekracht, die de ruimtelijke oriëntatie aantasten. Het lichaam moet zich aanpassen aan gewichtloosheid en zolang die aanpassing nog niet voltooid is – gewoonlijk twee tot drie dagen – kan misselijkheid optreden, samen met visuele illusies en desoriëntatie. Net als bij wagen- of zeeziekte kunnen de symptomen variëren van een lichte misselijkheid tot overgeven, hoofdpijn en intense ziekte-ervaring. Nasa-
astronauten drukken hun ongemak uit in decimalen op de schaal van Garn – genoemd naar de meereizende senator Jake Garn die in 1985 spectaculair onwel werd.
De hypothese van Ockels was dat de overgang van drie ‘g’ (gravitatie of zwaartekracht) naar één g, hetzelfde effect had als van zwaartekracht naar gewichtloosheid. Dat is een interessante stelling, want het zou betekenen dat je met een toer in de centrifuge al van te voren vast zou kunnen stellen of iemand gevoelig is voor ruimteziekte.
Er bestaat tot nu toe geen test om de ruimtebestendigheid te testen. Mensen die fluitend de ergste stormen op zee doorstaan, kunnen in de Space Shuttle toch voor de bijl gaan. Ook de beruchte Coriolis-proef met een snel roterende stoel waar Russen hun kosmonauten op trainen, heeft geen voorspellende waarde voor het space adaptation syndrome.
De Maleisische astronaut Skeikh Muszaphar Shukor en de Fransman Leopold Eyharts ondergaan donderdag bij TNO Human Interfaces in Soesterberg de centrifugetest. Van hen is bekend hoe ze op de gewichtloosheid reageerden tijdens hun missie (Shukor: “I was born for space”), en Eric Groen onderzoekt nu als principal investigator van het MOP-programma (Motion Perception) hoe ze reageren op het wegvallen van de extra gravitatie na de centrifuge.
“Tot nu toe is de correlatie honderd procent”, zegt Groen desgevraagd. Hij heeft sinds hij in 1997 promoveerde op ruimteziekte dertien teruggekeerde astronauten kunnen testen. Bij allemaal bleek gevoeligheid voor afschakelen van drie ‘g’ samen te hangen met het optreden van ruimteziekte. Er staan nog vijf kandidaten op de planning om de statistiek van de meting te verbeteren.
Je zou verwachten dat de Europese ruimtevaartorganisatie ESA van die kennis gebruikmaakt om kandidaat-astronauten te selecteren. Volgens ESA-voorlichter Michel van Balen is dat niet het geval. Wel is de Coriolis-test voor bewegingsziekte als selectiecriterium afgeschaft, nadat er geen correlatie bleek te bestaan met space sickness.
Volgens Groen (TNO) heeft de ESA leren leven met het ongemak. Met medicatie, richtingaanduidingen (voor boven en onder) en meer geduld bij langere missies heeft ESA er volgens Groen ‘een weg omheen gevonden’.
Maar voor Marsreizen, waarbij men gebruik wil maken van een ingebouwde centrifuge om kunstmatige zwaartekracht op te wekken, is volgens Groen vervolgonderzoek nodig naar de effecten van herhaalde blootstellingen aan de centrifuge. Mannen als Shukor zijn er klaar voor. “Schrijf mij maar in”, zegt de van oorsprong orthopedisch chirurg.
ESA-astronauten Skeikh Muszaphar Shukor en Leopold Eyharts komen vrijdag om 16 uur naar L&R, zaal B op uitnodiging van studievereniging Leonardo da Vinci.
Heb je een vraag of opmerking over dit artikel?
delta@tudelft.nl
Comments are closed.