Grens van de mens verkend

Het gaat over een man met zware symptomen van Parkinson. Om die de baas te worden krijgt hij een hersenimplantaat. Het werkt goed.

Er is echter een bijwerking, die zich op de wat langere termijn manifesteert: zijn gedrag verandert. Hij knoopt een relatie aan met een getrouwde vrouw, koopt dure auto’s en doet allerlei andere dingen die een mens onderneemt als zijn remmingen wegvallen. Zijn naaste omgeving herkent hem niet meer, maar zelf ziet hij het probleem niet. Tot het implantaat om medische redenen uitgezet moet worden. Dan schaamt zich voor wat hij allemaal gedaan heeft. Hij kiest ervoor het apparaat weer aan te laten zetten, maar zich op te laten nemen in een inrichting, die hem van misdragingen weerhoudt.

Allerlei andere voorbeelden passeren de revue, terwijl Verbeek de vervagende grens tussen mens en technologie aan een filosofische analyse onderwerpt. Op de uitersten zitten twee scholen van denkers. De ene groep, de bioconservatieven, vindt dat de mens paal en perk moet stellen aan de toepassing van technologie die ingrijpt in de menselijke natuur (wat dat ook precies moge zijn). De andere groep, de transhumanisten, vindt juist dat het een plicht is om de mens te verbeteren met technologische middelen.

Beide groepen blijven echter in een te beperkt wereldbeeld hangen, betoogt Verbeek. Ze houden vast aan de klassieke scheiding tussen subject en object. Techniek en mens zijn separate zaken en de technologie grijpt in op de mens. Het verschil zit erin dat de bioconservatieven die ingreep wantrouwen, terwijl de transhumanisten er een blind vertrouwen in hebben. Allebei hebben ze echter een onnodige obsessie voor technologie.

In werkelijkheid, stelt Verbeek, zijn mens en technologie zo met elkaar verweven dat je hun ontwikkeling niet los van elkaar kunt zien. Of technische ingrepen goed of slecht zijn voor de mens, is de verkeerde ethische vraag. Het gaat erom wat de mens van zijn met de technologie verweven bestaan wil maken. In feite zegt Verbeek: mensen moeten zich eerst en vooral afvragen wat voor leven zij willen leiden en pas daarna kijken welke rol technologie daarin kan spelen.

Het is een heldere conclusie van een helder betoog, al zit er wel een beetje een golfbeweging in het boek. Het begint praktisch, duikt dan de diepte van het filosofische debat in (met de nodige name dropping), om vervolgens weer terug te keren naar de praktijk. Dat maakt het boek echter niet minder leesbaar.

Peter-Paul Verbeek, ‘De grens van de mens’, Lemniscaat, pp. 144, 19,95 euro.

“My first contact with the internet was around 1993. Shortly thereafter I lost about a year to IRC – Internet Relay Chat – one of the earliest implementations of group-based chatting on the internet. At first there was only one channel, called ‘#za’, and my nickname was ‘burp’. At this time we also saw one of the first inter-continental romances developing into a marriage, between a fellow IRCer and someone from the US. All my once virtual friends have now become real-life personal friends. 

My first attempt at a personal website was in 1996, which I hosted on my own Linux machine that was connected to the university network from my dorm room. While finishing my MSc degree, I started thinking about my online identity. I registered my first personal domain in 1999, called cpbotha.net, and to this day it remains my central online presence, currently still manifesting as a blog. It’s my own little soapbox, where I’ve been posting regularly since about 2001. Despite the onslaught of Twitter on my bloggable material reserves, the length – and hopefully the quality – of my posts has increased steadily over the last few years. I find it therapeutic to sit down at the end of the week and write a nice blog post. I usually try to write about at least one thing that might be interesting or educational to some of my readers. My main priority though is ‘Getting Things Off My Chest!’, which I try my best to do in an entertaining fashion. Around 30 percent of my social and professional life revolves around online communications. I organise my tasks in a Ruby on Rails GTD (Getting Things Done) app called Tracks and keep track of more than a hundred blogs in Google Reader. My online activities are a significant aspect of both my personal and professional life. What’s interesting with social networking is that Facebook seems to be flowing over into the professional side as well, offering a welcome blurring of the line between professional and personal relationships.”

My favourites
http://cpbotha.net
http://twitter.com/cpbotha