Onbestaanbaar

Toch duurt het nog vrij lang voordat kinderen leren om te gaan met de emoties die niet-bestaande dingen veroorzaken. Aan een puber moet je nog uitleggen dat bepaalde films niet echt zijn en dat ze zich dus geen zorgen hoeven te maken.



Maar onderschat ook niet welke impact het irreële kan hebben op het leven van een volwassene. Zo denkt men dat Griekenland een heel arm land is omdat het hoge financiële schulden heeft. Maar niets is minder waar. De gemiddelde Griek heeft een uitstekend leventje. Bijna altijd zon, beetje werken onder niet al te hoge druk, vroeg met pensioen, een ouzo op zijn tijd. Geen enkel probleem. Ik was deze zomer in Italië waarvan men ook het stellige vermoeden van heeft dat het land gebukt gaat onder een gigantische schuldenlast. Ben je gek. De Italianen genieten van het leven, ook daar schijnt bijna iedere dag de zon, drinkt men een Chianti op zijn tijd en voor de rest is het lekker rondrijden in gloednieuwe Alfa Romeo’s op weg naar winkels om échte Prada en Gucci te kopen.



Maar schijn bedriegt toch. In deze landen is sprake van wat de Canadese econoom John Kenneth Galbraith ‘private prosperity, public poverty’ noemde. De burgers zijn afzonderlijk rijk maar samen zijn ze arm. Het doet me denken aan de regelmatig terugkerende onderzoeken van het Sociaal en Cultureel Planbureau naar hoe gelukkig de gemiddelde Nederlander is. Daar komt steevast uit dat Nederlanders zichzelf allemaal gelukkiger prijzen dan de gemiddelde Nederlander. Net zoals bijna alle Nederlanders en één Delta-columnist zichzelf bovengemiddeld intelligent achten. Het gras is dus bij de buren niet altijd groener. De welvaart die men heeft in de genoemde landen is dus ook voor een groot deel gebakken lucht. Gewoon de geldpersen laten draaien en bidden dat de inflatie niet oploopt. Gelukkig beschikt men over een grote zwarte economie zodat er nog voldoende bestedingsmogelijkheden zijn. Dus, ‘foul is fair and fair is foul’. Dingen zijn niet zoals ze zijn, en soms weer wel. Dat biedt troost en ieder mens heeft recht op een gezonde dosis escapisme.



Het wordt pas echt interessant als men dingen die niet bestaan een naam geeft. Afgelopen vrijdag woonde ik een lezing bij over de toekomst van de Rotterdamse haven. Daar sprak men over de ‘Oranjetunnel’ die de N220 moet verbinden met de A15. Die tunnel bestaat niet, behalve op tekentafels en in glossy folders, maar men vindt het wel nodig om het ‘ding’ al een naam te geven. Zoals sommige kinderen een denkbeeldig vriendje of vriendinnetje hebben.



Maar dit is dus goed nieuws. U hebt ongetwijfeld gehoord van de ‘fusie’ tussen de TU Delft, de Erasmus Universiteit en Universiteit Leiden. Gaat u gerust slapen: die fusie bestaat niet. Onze hooggeleerde managers gaan uit van evidence-based policy en laten zich niet adviseren door Tilburgse sociaalpsychologen. Een fusie? Not in your wildest dreams! 

Wat er ook gaat gebeuren in de politiek, het hoger onderwijs zal niet ongeschonden door de storm van bezuinigingen komen. Wat kunnen studenten daaraan doen?

Actie voeren, stelt Sander Breur van de Landelijke Studentenvakbond. Allereerst blijven praten, vindt Guy Hendricks van het Interstedelijk Studenten Overleg. Hun aanpak verschilt, maar hun visie op het hoger onderwijs verdedigen ze gebroederlijk.
“De politiek draait aan allerlei knoppen en bezuinigt her en der”, zegt Hendricks. “Het is moeilijk te voorspellen wat daarvan het gevolg zal zijn.” “Als ik studenten vertel wat er allemaal op hen afkomt, zie ik woede”, voegt Breur toe.

Vooralsnog houden ze de moed erin. Er ligt alleen een regeerakkoord en de wetten zijn nog niet door de Tweede Kamer. Ze zien mogelijkheden om de pijn te verzachten. En dat is nodig ook, vinden ze.
Samen schamperen ze over de voorgenomen verhoging van het collegegeld voor studenten die meer dan een jaar vertraging oplopen. “Symptoombestrijding”, typeert Breur. “Ze zeggen van bovenaf: ‘Die studenten hebben gebrek aan motivatie, laten we ze daarom een financiële strop omhangen.’ Politici kunnen beter kijken waar die motivatie vandaan moet komen. Je loopt niet warm voor acht uur college in de week. En het belangrijkste gevolg van deze maatregel zal zijn dat studenten hun scriptie afraffelen en met een zesje afstuderen. We wilden toch van die zesjescultuur af?”

Daar sluit Hendricks zich bij aan. “Er zijn 644 duizend studenten. Het is nu eenmaal een feit dat niet iedereen zijn studie op tijd zal afronden. Bovendien zullen studenten aarzelen om er bestuurs-  of vrijwilligerswerk naast te doen.”
Ook voor selectie aan de poort, waar het komende kabinet meer mogelijkheden voor wil scheppen, hebben ze geen goed woord over. Breur: “Universiteiten en hogescholen zouden dan meer geld en tijd moeten vrijmaken om studenten te selecteren. Maar als je instellingen vraagt of ze goede studiekeuzegesprekken willen voeren, vinden ze dat te duur. Dat is jammer, want in zulke gesprekken kun je studenten goed uitleggen wat de opleiding inhoudt, zodat zij zelf de keuze kunnen maken. Dan hoef je niet te selecteren.”

“Als de helft van de studenten de eindstreep niet haalt”, redeneert Hendricks, “dan is er iets mis met de studiekeuzevoorlichting. Dat los je niet op door te selecteren, maar door beter voor te lichten.”
En dan hebben ze het nog niet eens gehad over het schrappen van de basisbeurs voor masterstudenten. “De jongeren van nu moeten de crisis en de vergrijzing betalen”, zegt Breur. “Moet je die ook nog eens met een veel hogere studieschuld opzadelen?” Hendricks is ‘altijd bereid mee te denken’ over een nieuw stelsel voor de studiefinanciering, maar vindt het schrappen van de basisbeurs ondoordacht: “Wat als bachelors nu geen masteropleiding meer kiezen?”

Als zij zelf zo boos zijn om alle voorgenomen maatregelen, waarom lukt het hen dan niet om een paar duizend studenten voor een demonstratie op te trommelen? Waarom blijven studenten zo passief en verzetten ze zich niet?
“Daar denken we vaak over na”, verzucht Breur. En Hendricks (‘Voor ons is actie het uiterste middel, wij willen eerst praten’) kan ook alleen maar gissen. Het zit niet meer in de cultuur, denken ze. In andere sectoren zie je ook zelden grote acties. Bovendien heeft de politiek volgens hen geleerd van de massademonstraties in de jaren tachtig: de bezuinigingen worden stukje bij beetje doorgevoerd, zodat ze minder hard aankomen.

“Ze zijn de boel stelselmatig aan het afbreken”, zegt Hendricks, “maar zorgen dat het niet als een schok aankomt. Ze schaffen de basisbeurs niet helemaal af, maar alleen voor studenten die straks een master volgen.”
Toch heeft Breur de hoop dat de volgende generatie studenten idealistischer zal zijn. “Kijk naar de acties van scholieren tegen de 1040-urennorm. Die gaan straks studeren.” Maar de huidige studenten wil hij niet afschrijven. “Als een student dit leest, moet hij zich eens afvragen wat de plannen voor hem en zijn broertje of zusje betekenen. Durft hij de strijd aan te gaan, door een brief te schrijven of de barricade op te gaan?”

Willen Breur en Hendricks zelf de politiek in? Hendricks weet het nog niet. “Mijn betrokkenheid bij het onderwijs groeit nog steeds en ik denk niet dat die na mijn bestuurs-periode zomaar is verdwenen. Ik zie wel wat er op mijn pad komt. Nu ben ik er niet mee bezig, want ik wil onafhankelijk kunnen werken.”
En nee, zegt Hendricks, hij verwacht niet plotseling bij het CDA te gaan, zoals enkele van zijn ISO-voorgangers. Breur moedigt hem aan: “Ga erbij als dissident!”

Zelf wil Breur zijn master deeltjesfysica afmaken, promoveren en de wetenschap in. “In de natuurkunde bouw je samen iets op. In de politiek willen ze om de vier jaar opnieuw het wiel uitvinden. De partijen zijn nog te zeer geworteld in de verzuiling en denken vanuit dogma’s. Ik hoop dat er een nieuwe manier van politiek bedrijven komt die meer op sociale netwerken is gebaseerd. Mocht dat gebeuren, zou ik nog wel eens naar de politiek terug kunnen keren.”