Hoe Ionica Smeets ingenieurs helpt om slimmer te communiceren

Wat was je voor student?

“Toen ik op de TU binnenkwam was ik erg braaf. Als ik naar bandjes ging dronk ik een appelsap of een cola en kwam na afloop de vader van een vriendin ons ophalen. Dat brave is wel veranderd. Ik kwam in een vrij wild studentenhuis aan de Choorstraat. Ik ging veel uit, maar studeerde ook vrijwel nominaal. Ik was best een berekenende student want ik keek naar de minimale eisen om het goed te doen.”

Bedoel je dat je je een zesjesstudent was?

“Nee, een cum laude strever. Ik zocht uit wat nodig was om een negen te halen, maar deed niet veel méér dan dat. Suf natuurlijk. Ik weet nog dat er een vak was waarbij gezegd werd dat je vier uur aan een opdracht moest besteden. Die opdracht was veel te moeilijk. Anderen gingen daar dan drie dagen aan werken en ik dacht: sorry, er stond vier uur voor dus dan lever ik gewoon in wat ik na vier uur heb. Later vroeg ik me af of de docent dacht dat ik dom was of lui. En wat ik erger zou vinden.”

Als hoogleraar wetenschapscommunicatie onderzoek je de kloof tussen experts en algemeen publiek. Hoe staat het met die communicatie in Nederland?

“Dat is een beetje ambigu. Aan de ene kant gebeurt er veel en dat is positief. Je hebt lezingen, veel wetenschap op tv, reeksen populairwetenschappelijke boeken en de Universiteit van Nederland. Veel daarvan is goed. Tegelijkertijd is veel nogal ad hoc en niet zo effectief. Dat vind ik soms pijnlijk. Je probeert als wetenschapper dingen te bewijzen en te laten werken, maar vervolgens klooi je in je communicatie maar wat aan. Jammer, en soms zonde van de tijd en de energie.”

Hoe kun je het dan beter doen?

“Het eerste, en dat geldt ook voor ingenieurs, is pro-actiever zijn. Als je de eerste bent die iets vertelt, is het veel makkelijker dan wanneer iemand al een bepaald idee heeft en je daarover in discussie moet. In het vaccinatiedebat bijvoorbeeld zijn tegenstanders niet de mensen die er niets van weten. Dat zijn juist mensen die er veel over hebben gelezen maar de informatie totaal anders interpreteren dan wij. Veel wetenschapscommunicatie is niet gericht op de doelgroep. In het vaccinatiedebat is de toon vaak dat je debiel bent als je je kind niet vaccineert. Het is ineffectief om mensen neer te zetten als idioten en ze dan proberen te overtuigen. Het derde hangt daarmee samen: communiceer meer vanuit vertrouwen. Ik denk dat dat ook voor veel ingenieurs geldt. Ingenieurs binnen brede organisaties zitten vaak in een soort expertrol, maar krijgen hun verhaal niet over het voetlicht omdat ze het zo onhandig brengen.”

Zijn ingenieurs daar onhandiger in?

“Dat weet ik niet. Ik denk dat een nadeel is dat je getraind bent om het rationeel en stapsgewijs te brengen. Vaak helpt dat niet om mensen te overtuigen. Ik denk dat mensen eerder overstag gaan door een anekdote of een verhaal, maar die moeten dan wel onderbouwd zijn met feiten.”

Heb je meer tips voor ingenieurs?

“Ik had een tijdje terug twee conferenties in een week, één van civiel ingenieurs en één van kaakchirurgen. Bij de kaakchirurgen hoorde je fantastische verhalen over nieuwe behandelingen. Die mislukten bij tachtig procent van de patiënten, maar de kaakchirurgen vertelden enthousiast over die twintig procent. De civiel ingenieurs hadden supergave gebouwen gemaakt, maar het ging de hele dag over dingen die niet goed waren: betonrot en pilaren die niet goed stonden. Onder elkaar fouten bespreken is echt een ingenieursinstelling, maar naar buiten toe is het natuurlijk niet altijd het slimste. Vraag eens wat meer terugkoppeling.”

• Meer lezen? In het juninummer van alumniblad Delft Integraal verschijnt binnenkort een uitgebreider interview met Ionica Smeets. Ze houdt een lezing tijdens de TU Delft for Life | Xperience Day op donderdag 7 juni in het Auditorium van de TU Delft Aula van 16.00-17.15 uur.