Het hart als manometer

Computers zijn voor veel mensen een onlosmakelijk deel van de werkomgeving geworden. Dit levert niet alleen een hogere productiviteit op, maar leidt soms ook tot meer stress. Computerprogramma’s dijen immers almaar uit, en de gebruiker moet uit het woud van menu-opties maar net de juiste weten te kiezen.

Nu is bij tekstverwerking een foute keuze hooguit storend, maar in de chemische industrie kunnen de gevolgen ervan rampzalig zijn. Ook kan de extra mentale belasting door automatisering gevolgen hebben voor de manier waarop mensen hun taken verrichten. Maar hoe meet je dat? ,,Je kunt makkelijk loggen wat mensen met een computer aan het doen zijn. Maar als je waarneemt dat mensen ophouden met werken, dan weet je niet of de hoop al hebben opgegeven, of dat ze nog diep aan nadenken zijn”, verheldert drs. M. Wiethoff, docent bij de sectie arbeids- en organisatiepsychologie van WTM. Afgelopen dinsdag promoveerde ze aan de Rijksuniversiteit Groningen op een driedelig onderzoek naar de mentale belasting bij het uitvoeren van arbeidstaken.
Hartslag

In het Delftse onderdeel van haar onderzoek, bekeek Wiethoff de mentale belasting bij het gebruik van tekstverwerkers. Zij ontdekte dat het hartritme een goed beeld geeft van de geestelijke inspanning. Wiethoff: ,,De mate waarin de hartslag varieert binnen een bepaald frequentiegebied, blijkt hiervoor een bruikbare norm te zijn. Deze variabiliteit verandert namelijk als mensen taken uitvoeren.”

Uit de analyse van de hartslag van de proefpersonen, blijkt dat mensen die moeite met een bepaalde taak hebben een lagere variabiliteit vertonen. Anders gezegd: een zeer gelijkmatige hartslag is een aanwijzing voor een hoge mentale inspanning. De user interface van een programma, alles wat een softwarepakket op het beeldscherm slingert en de wijze waarop het de input van de gebruiker verwerkt, heeft hier een grote invloed op.

Uiteindelijk zou Wiethoffs onderzoek dus kunnen leiden tot minder frustrerend computergebruik, maar zij heeft nu nog geen contacten met de software-industrie. ,,We hebben in elk geval een veelbelovende analysemethode om te kijken naar onderdelen van de taakuitvoering. Dit is vooral van belang voor de procesindustrie, waar mensen soms onder zeer hoge druk moeten werken en dan weer langere perioden weinig te doen hebben.” Wiethoff denkt dan ook dat haar onderzoek nog wel een staartje zal krijgen. ,,In de volgende fase moeten we gaan nadenken hoe je deze uitkomst in de praktijk kunt gebruiken. Maar je kunt er nu al een heel eind mee uit de voeten.”

Computers zijn voor veel mensen een onlosmakelijk deel van de werkomgeving geworden. Dit levert niet alleen een hogere productiviteit op, maar leidt soms ook tot meer stress. Computerprogramma’s dijen immers almaar uit, en de gebruiker moet uit het woud van menu-opties maar net de juiste weten te kiezen.

Nu is bij tekstverwerking een foute keuze hooguit storend, maar in de chemische industrie kunnen de gevolgen ervan rampzalig zijn. Ook kan de extra mentale belasting door automatisering gevolgen hebben voor de manier waarop mensen hun taken verrichten. Maar hoe meet je dat? ,,Je kunt makkelijk loggen wat mensen met een computer aan het doen zijn. Maar als je waarneemt dat mensen ophouden met werken, dan weet je niet of de hoop al hebben opgegeven, of dat ze nog diep aan nadenken zijn”, verheldert drs. M. Wiethoff, docent bij de sectie arbeids- en organisatiepsychologie van WTM. Afgelopen dinsdag promoveerde ze aan de Rijksuniversiteit Groningen op een driedelig onderzoek naar de mentale belasting bij het uitvoeren van arbeidstaken.
Hartslag

In het Delftse onderdeel van haar onderzoek, bekeek Wiethoff de mentale belasting bij het gebruik van tekstverwerkers. Zij ontdekte dat het hartritme een goed beeld geeft van de geestelijke inspanning. Wiethoff: ,,De mate waarin de hartslag varieert binnen een bepaald frequentiegebied, blijkt hiervoor een bruikbare norm te zijn. Deze variabiliteit verandert namelijk als mensen taken uitvoeren.”

Uit de analyse van de hartslag van de proefpersonen, blijkt dat mensen die moeite met een bepaalde taak hebben een lagere variabiliteit vertonen. Anders gezegd: een zeer gelijkmatige hartslag is een aanwijzing voor een hoge mentale inspanning. De user interface van een programma, alles wat een softwarepakket op het beeldscherm slingert en de wijze waarop het de input van de gebruiker verwerkt, heeft hier een grote invloed op.

Uiteindelijk zou Wiethoffs onderzoek dus kunnen leiden tot minder frustrerend computergebruik, maar zij heeft nu nog geen contacten met de software-industrie. ,,We hebben in elk geval een veelbelovende analysemethode om te kijken naar onderdelen van de taakuitvoering. Dit is vooral van belang voor de procesindustrie, waar mensen soms onder zeer hoge druk moeten werken en dan weer langere perioden weinig te doen hebben.” Wiethoff denkt dan ook dat haar onderzoek nog wel een staartje zal krijgen. ,,In de volgende fase moeten we gaan nadenken hoe je deze uitkomst in de praktijk kunt gebruiken. Maar je kunt er nu al een heel eind mee uit de voeten.”