Een slapende reus

Een slapende reus die het klimaat op zijn kop kan zetten, zo zou je Antarctica kunnen zien. Op dit continent ligt negen maal zoveel ijs als op Groenland. Vooral het Westelijk deel, de zogenaamde West Antarctic Ice Sheet baart klimatologen zorgen. Als de gletsjers die daar voor het continent dobberen wegdrijven, kan een deel van het aanpalende landijs de zee in schuiven.
Het gevolg van deze enorme ijsverschuiving: wereldwijd vijf à zes meter zeespiegelstijging. Althans, dat dacht men decennia lang. Onderzoekers van de TU en de Universiteit van Bristol zijn tot heel andere inzichten gekomen. Zij berekenden dat het zeeniveau gemiddeld ‘slechts’ 3,3 meter stijgt. En minstens even belangwekkend: ze concluderen ook dat de zee niet overal evenveel stijgt. Sterker nog, rondom Antarctica daalt het zeeniveau zelfs. Kind van de rekening is Noord-Amerika. Daar stijgt de zee met een kwart meer dan het gemiddelde. Voor de Nederlandse kust zorgt het smeltwater voor de gemiddelde stijging van 3,3 meter.
De wetenschappers van de Universiteit van Bristol concluderen na bestudering van de onderliggende bodemstructuur, dat de ijsverschuiving minder groot is dan altijd werd aangenomen. Als de gletsjers verdwijnen, blijft volgens hen een groot deel van het ijs dat boven het zeeniveau op de rotsen ligt, stabiel op zijn plek. Alleen het ijs dat onder het zeeniveau op een rotsbodem rust, verdwijnt in zee. De onderzoekers leidden dit vooral af uit nieuwe, preciezere observatiesatellieten die met radar en laser onder meer de dikte van de ijslaag meten boven en onder het zeespiegelniveau.
De onderzoekers dr. Riccardo Riva en dr. Bert Vermeersen, van het Delft Institute of Earth Observation and Space Systems (L&R), berekenden vervolgens hoe het smeltwater zich over de oceanen zou verdelen. “Er spelen verschillende effecten”, legt Vermeersen uit. “Het (mogelijke) in zee storten van het landijs leidt in de zeeën rond Antarctica tot een daling van de zeespiegel door het wegvallen van de zwaartekracht van het afgesmolten ijs.” Logischerwijs leidt dit fenomeen daardoor juist tot een extra stijging op andere plekken. “Verder krijgt de rotatie-as van de aarde een iets andere oriëntatie door de licht gewijzigde mondiale massa-verdeling na het afschuiven van het Zuidpoolijs. Deze zogenaamde ‘poolvlucht’ van de rotatie-as zorgt ervoor dat de zeespiegel extra kan stijgen of dalen, afhankelijk van de positie op het aardoppervlak ten opzichte van de West Antarctic Ice Sheet.” Door geavanceerde numerieke modelleringen wisten de Delftenaren de combinatie van de verschillende effecten in kaart te brengen.
Toch blijven de voorspellingen nog enigszins natte vinger werk. Om precies te weten hoe het smeltwater zich verdeelt, is een exact overzicht van de zwaartekrachtvelden van de aarde nodig. Doordat de massa in en op de planeet niet gelijk is verdeeld, verschillen de zwaartekracht en de gravitatieversnelling van plaats tot plaats. Daardoor ontstaan er hoogteverschillen in het water. De Amerikaans Duitse satelliet Grace (Gravity Recovery And Climate Experiment) meet die zwaartekrachtvelden al sinds 2002. Maar de metingen kunnen nog een stuk nauwkeuriger.
Vermeersen hoopt dat de onlangs gelanceerde Goce (Gravity field and steady-state Ocean Circulation Explorer) van ESA tot veel nauwkeurigere modelleringen leidt. Goce moet de zwaartekrachtvelden met zo’n nauwkeurigheid meten dat aan de hand van de data de geoïde op de centimeter nauwkeurig gereconstrueerd kan worden. De geoïde is de vorm die de aarde zou hebben als zij helemaal bedekt zou zijn met een onbeweeglijke laag water. Een geheel blauwe planeet dus zonder invloeden van wind, temperatuur, getijden en andere stromingen. Dat is geen gladde globe. Het lijkt meer op een gebutst appeltje. Pas als de geoïde helemaal in kaart is gebracht kunnen onderzoekers volgens Vermeersen nauwkeurig uitrekenen hoe het smeltwater zich zal verspreiden. “De geoïde is de missing link in de aardwetenschappen.”

De stellage die in de lucht hangt, is naar believen groter of kleiner te maken en moet met felgekleurde verlichting al van veraf mensen trekken. De ruimte er onder is open en leidt bezoekers naar een twee meter breed scherm aan een standaard. Onder het scherm bevindt zich een pantry en een tafel met uitsparingen voor folders. Door een spiegel lijkt die tafel tweemaal zo lang.

Filmpjes op de monitor over projecten als de Nuna en Formula Student zijn van buiten de stand niet goed te zien. “Dat moet mensen juist de stand in trekken om te gaan kijken. Precies op dat moment stappen wij naar die mensen toe”, legt Breeuwer uit.

De beide vijfdejaars studenten hebben al veel positieve reacties gehad. “Hij valt lekker op. Het lijkt nu wel drukker dan bij andere stands”, aldus Breeuwer.