Verbeter de wereld, ontwerp hem zelf

“Is dit nu de manier om emancipatie in de wetenschap te stimuleren?”, vroeg dr.ir. Nynke Tromp zich openlijk af toen ze begin deze maand de Dewis-award in ontvangst nam. Tromp promoveerde vorig jaar op onderzoek naar hoe producten en diensten het gedrag van mensen positief kunnen beïnvloeden. Daarmee pakte ze belangrijke en maatschappelijke uitdagingen aan, van orgaandonatie tot politieke betrokkenheid van de burger, zo oordeelde de jury. “Zo’n prijs is een typisch mannelijke manier om kwaliteit te laten zien”, oordeelt de ontwerper op haar beurt. “Met mij waren drie andere vrouwen genomineerd: dr. Amineh Gharbani (Techniek, Bestuur en Management), dr. Lenneke Kuijer (Industrieel Ontwerpen) en dr. Yi Zhao (Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica). Daar moet dan weer per se een beste uit gekozen worden, terwijl we alle vier baanbrekend onderzoek hebben verricht. Is een prijs dan het middel om gender equality te bereiken? Nou, daar wilden ze bij Dewis wel even over nadenken.”

Zoiets kun je natuurlijk verwachten als je dé maatschappelijk geëngageerde ontwerper van de TU in het zonnetje zet. Blij is ze wel met de prijs (vijfhonderd euro en een award), benadrukt Tromp. “Het geeft een boost aan wat ik doe, het betekent erkenning voor mijn werk. Bovendien staat het leuk op je cv, en dat is wat werkt in deze maatschappij. Tijdens mijn promotieonderzoek was maatschappelijk betrokken ontwerpen helemaal nog niet bekend. ‘Moeten we hier ons als ontwerpers wel mee bezighouden?’, vroeg iedereen zich af. ‘We moeten toch dingen maken voor de consumentenmarkt?’ Maar ík stoor me aan allerlei dingen. Het integratiedebat onder de toenmalige minister van buitenlandse zaken Rita Verdonk, ten tijde van mijn afstuderen bijvoorbeeld. Of de integratie nu wel of juist niet was gelukt, was het debat. En ik dacht: moeten we hier niet iets aan dóen, iets voor ontwerpen?”

Klets een halfuurtje met Tromp en ze heeft de politiek herontworpen, de bio-industrie opgelost en obesitas aan de kaak gesteld. Het klinkt allemaal zo logisch en makkelijk, wanneer ze erover praat. Maar waarom heeft dan niemand nog de oplossing gevonden? Ontwerpers moeten een denkslag maken, vindt ze. “Meer ontwerpen vanuit de belangen van de gebruiker en stilstaan bij wat hun ontwerp teweeg brengt. Positief gedrag kun je misschien niet volledig sturen, maar wel stimuleren.” De Sociale Implicatie Ontwerpmethode, noemt ze dat.

Biokip als prijzenknaller
“Neem de politiek. Drie maanden voor elke verkiezing ontstaat er een soort massahysterie. Politici moeten scoren en gaan met hun ene statement nog korter door de bocht dan met het andere en vlak daarna houdt niemand zich er meer mee bezig. Als je mensen ieder jaar op hun verjaardag laat stemmen en vervolgens eens in de vier jaar alle stemmen telt, hoef je alleen nog maar zetels te verdelen en een kabinet te formeren, en blijft iedereen er continu bij betrokken. We moeten het voelbaar maken bij mensen dat ze in een maatschappij leven. Ze moeten ervaren dat hun acties consequenties hebben – niet alleen voor henzelf, maar ook voor hun buurman. Stemmen op je verjaardag is een simpele manier om de eindgebruiker – de stemmer – betrokken te houden en te beïnvloeden, politici de tijd te geven om hun langetermijndoelen te realiseren en zo een heel systeem te veranderen.”

Tromp heeft eigenlijk voortdurend jeukende handen. Als het gaat om het immigratie- en integratiebeleid, of hoe we omgaan met delinquenten, hoe het belastingstelsel functioneert. En ze zet zich graag in voor dierenrechten en dierenwelzijn. Tromp: “Daar valt veel te ontwerpen. Zo moeten mensen accepteren dat de wolf weer terugkomt in Nederland, bijvoorbeeld. En het is noodzakelijk dat de handel in exotische dieren stopt.” Een jaar geleden zette ze zich al in tegen de jacht op ivoor in China, maar dat onderzoeksvoorstel wacht nog op financiering. Geen reden tot paniek bij Tromp, want de bio-industrie, daar kan ze al wel mee aan de slag. Eén van haar studenten probeert er momenteel voor te zorgen dat mensen meer biologisch vlees gaan eten. “Die student heeft een platform ontworpen waarop mensen groepen boeren financieel kunnen steunen. In ruil daarvoor krijgen die mensen korting in de supermarkt op het biologische vlees van die boeren. Kiloknallers kopen heeft namelijk meestal niks te maken met een gebrek aan principes, maar wordt simpelweg door prijs gedreven.” Zeg maar eens nee tegen de kilo plofkip, als hij naast het bleke, driehonderd gram zware scharrelkipje even duur ligt te zijn. “Met die korting is de prijs geen issue meer.” Het kan allemaal zo simpel zijn – als iemand het maar bedenkt. En wat een luxe dat er dan genoeg studenten zijn die graag doorgaan met haar onderzoeksideeën. Tromp: “Mijn promotieonderzoek heeft inmiddels twaalf afstudeerders opgeleverd.”

Haar eigen nijver gaat ondertussen onverstoorbaar door. Momenteel werkt Tromp aan een project om de geestelijke gezondheidszorg in Nederland te herontwerpen. “Die vraag kwam vanuit de sector zelf. Voor vijf GGZ-instellingen, samen verantwoordelijk voor het grootste deel van de geestelijke gezondheidszorg, kijk ik hoe we vanuit het gedragseffect dat we willen, de zorg opnieuw kunnen vormgeven. Momenteel zijn er enorme wachtlijsten en de huidige diagnostisering leidt tot uitsluitsel van mensen. Het hele systeem is gericht op ziektes en symptomen en op het laten afnemen daarvan. In plaats daarvan zouden we moeten kijken naar hoe die mensen op een goede manier kunnen participeren in de maatschappij.”

Verbeter de wereld, ontwerp hem zelf – dat idee. Kan een vlijtige eerstejaars dáár nou niet even een tegeltje bij ontwerpen?