TU-hoogleraar bepleit stikstofinjectie in Groningen

Jansen gooide de knuppel in het hoenderhok tijdens een symposium over de Groningse gaswinning afgelopen donderdag, in Delft georganiseerd door Het Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap. Ten overstaan van een zaal met zo’n tweehonderd toehoorders uit de olie- en gasindustrie, waarin Jansen overigens zelf ook lang gewerkt heeft (Shell), zei hij dat er nieuw onderzoek moet komen naar stikstofinjectie.

“Door stikstof te injecteren in de velden ga je bodemdaling tegen. Je haalt de wortel van het kwaad weg”, redeneert Jansen, die tevens lid is van de Mijnraad, een orgaan dat de minister van Economische Zaken en Klimaat adviseert over het verlenen van opsporings- en winningsvergunningen en winningsplannen. “Zolang je aardgas blijft produceren, zonder iets terug in het veld te stoppen, blijft de druk dalen zodat er een risico op aardbevingen blijft bestaan, ook op grotere bevingen.”

Dure grap

Het idee om stikstof in het veld te stoppen om de drukverlaging tegen te gaan is niet nieuw. De NAM heeft er al uitgebreid onderzoek naar gedaan. NAM-woordvoerder Sander van Rootselaar liet twee jaar geleden aan het Dagblad van het Noorden weten dat de NAM de kosten geraamd heeft op 6 tot 10 miljard euro.

Die kosten gaan onder meer zitten in de bouw van een grote fabriek om stikstof uit de lucht te halen en in compressoren om het gas in de grond te krijgen. Van Rootselaar liet ook weten dat de effecten ongewis zijn: “Het is onduidelijk of we met het op deze schaal injecteren van stikstof aardbevingen voorkomen of juist veroorzaken.”

‘Die stikstoffabriek moeten we hoe dan ook bouwen’

Volgens Jansen is de businesscase voor stikstofinjectie nu gunstiger. “We moeten hoe dan ook een stikstoffabriek bouwen om stikstof te mengen met het hoogcalorische gas dat we uit Rusland en Noorwegen gaan importeren voor binnenlands gebruik. Al onze gasbranders zijn immers ingesteld op laagcalorisch Gronings gas waar van nature al 20 procent stikstof in zit.”

“En we moeten ook al extra compressoren bouwen om het gas uit het Groningse gasveld onze gaspijpleidingen in te pompen. Ons gasnetwerk staat onder een druk van 100 bar, terwijl de druk in het gasveld 75 bar bedraagt en alsmaar verder daalt als gevolg van gaswinning.”   

De NAM heeft volgens Jansen wel een punt als ze zegt dat je met stikstofinjectie ook aardbevingen kunt aanwakkeren. “Direct rondom de injectieput neemt de druk in het gesteente sterk toe. Je hebt namelijk een forse injectiedruk nodig om de stikstof door het gesteente te persen. Als zich daar breuken bevinden die onder spanning staan kan de injectie leiden tot bevingen. Maar die bevingen komen er waarschijnlijk vroeg of laat toch wel als de druk verder blijft zakken in het veld.”

Volgens Jansen kijkt de NAM nu ook anders aan tegen stikstofinjectie dan een paar jaar geleden. “De zienswijze van de NAM ten overstaan van stikstofinjectie is enorm aan het kantelen.” Delta heeft de NAM gevraagd om hierop te reageren, maar nog reactie gekregen. 

De Delftse hoogelaar denkt niet dat de stikstoftechniek gebruikt zal worden als een vrijbrief om de gaswinning weer op te te schroeven. “Als je weer terug gaat naar dertig of veertig miljard kuub per jaar leidt dat opnieuw lokaal tot grote drukverschillen. Het is verstandiger om de winning van 12 miljard kuub te combineren met stikstofinjectie.” 

Met collega’s van de Universiteit Utrecht schrijft Jansen een onderzoeksvoorstel. “Jarenlang is er alleen maar drukverlaging geweest in het veld. We willen kijken wat er gebeurt met het gesteente als je de druk omdraait.”

 

Wat is het effect van een verlaging naar 12 miljard kuub?

Een ander belangrijk onderwerp van discussie tijdens het symposium was vraag wat nou eigenlijk het effect zal zijn van een verlaging van de gaswinning van 21,6 miljard kuub per jaar naar 12 miljard kuub, zoals door Staatstoezicht op de mijnen (SodM) deze week geadviseerd aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De meningen daarover verschillen nogal.

Het is mogelijk dat de verhouding zware en kleine aardbevingen verandert door verlaging van de gasproductie 

Annemarie Muntendam-Bos van SodM liet weten dat bij een productieniveau van 12 miljard kuub per jaar de berekende risico’s in de periode 2018 tot 2022 met redelijke zekerheid onder de veiligheidsnorm zullen uitkomen. Dit betekent dat de kans dat je komt te overlijden door een aardbeving per jaar niet hoger mag zijn dan een op honderdduizend. Diezelfde norm hanteren we voor risico’s op overlijden als gevolg van een overstroming.

Bij die berekeningen heeft SodM geen rekening gehouden met twee mogelijke bonuseffecten van het verlagen van de gasproductie. Muntendam-Bos liet tijdens haar presentatie weten dat het goed mogelijk is dat de verhouding tussen zware en kleine aardbevingen verandert door de gasproductie te verlagen. Er zouden in verhouding minder zware aardbevingen komen, zo zou blijken uit een statistisch onderzoek van SodM.

Muntendam-Bos wees ook op het zogenaamde kruip-effect: het langzaam wegsijpelen van spanningen in de breuk in plaats van een seismische – plotselinge – verschuiving van steenlagen die met een aardbeving gepaard gaat.

Erg speculatief vindt Jansen deze theorieën. “Dat de verhouding kleine ten opzichte van grote bevingen verandert bij een lagere gasproductie is nooit hard gemaakt. De cijfers waar Muntendam-Bos naar verwees zijn statistisch gezien nauwelijks significant.” Dit laatste gaf de SodM-onderzoekster zelf ook al aan in haar presentatie.  En wat de kruip betreft, de langzame relaxatie van de spanningen in de breuken, ook dat is twijfelachtig, aldus Jansen.

De NAM acht het onwaarschijnlijk dat beide effecten optreden in het Groninger gasveld.

 “Misschien moeten we de gasproductie nog verder naar beneden bijstellen voordat het kruipeffect zich voordoet”, zei Muntendam-Bos van SodM. “We weten het simpelweg niet. Het zou kunnen dat we wel helemaal naar nul moeten, dat sluit ik niet uit.”

Meer informatie

Het symposium in Delft van donderdag 1 februari afgelopen donderdag was georganiseerd door Het Koninklijk Nederlands Geologisch Mijnbouwkundig Genootschap.

 

 

Aanpassing

Dit artikel is op 5 februari aangepast. Onderstaande twee citaten van Jan Dirk Jansen zijn aan het stuk toegevoegd:

“De zienswijze van de NAM ten overstaan van stikstofinjectie is enorm aan het kantelen.”

“Als je weer terug gaat naar dertig of veertig miljard kuub per jaar leidt dat opnieuw lokaal tot grote drukverschillen. Het is verstandiger om de winning van 12 miljard kuub te combineren met stikstofinjectie.”