Science award voor Stephanie Wehner

Het is de derde keer dat de Ammodo Science Awards worden uitgereikt. De KNAW selecteert acht bijzondere talenten die niet langer dan 15 jaar geleden gepromoveerd zijn in de vakgebieden biomedische wetenschappen, geesteswetenschappen, natuurwetenschappen en sociale wetenschappen. Ammodo betaalt het feestje en de prijzen als stimulans voor ongebonden fundamenteel onderzoek.

De winnaars zijn dit jaar acht veertigers, onder wie prof.dr. Stephanie Wehner, hoogleraar design en software van quantuminformatiesystemen. Na een start als hacker studeerde ze informatica aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde ze in 2008 op quantumcryptografie aan het CWI. Ze ontwikkelde nieuwe modellen en protocollen voor een quantumnetwerk. Vanaf 2014 werkt ze bij QuTech (Kavli Instituut Delft, faculteit TNW). Ze was in 2015 betrokken bij de geruchtmakende verstrengeling van twee deeltjes op afstand. “Ik ben een theoreticus die graag samenwerkt met mensen die experimenten doen”, verklaart Wehner. “Hardware alleen is niet voldoende om zoiets als quantumcommunicatie mogelijk te maken.”

U ontvangt 300 duizend euro prijzengeld. Wat betekent dat voor uw onderzoek?

“Het is heel fijn om zo’n bedrag voor onderzoek te krijgen omdat het niet gebonden is aan een bepaald onderwerp. Als je een onderzoeksvoorstel indient ben je gebonden aan wat je beloofd hebt. Daarentegen is dit super waardevol omdat je er ook riskanter en gewaagder onderzoek mee kunt doen.”

Heeft u al een idee over de besteding?

“Ik denk veel over hoe je quantumnetwerken kunt maken, en hoe je ze groter kunt maken. Ik denk dat ik daar onderzoek naar ga doen.”

Eerder heeft uw groep een verstrengeling laten zien van twee qubits op een kilometer afstand. Een netwerk heeft meerdere aansluitingen op afstand. Zijn die dan allemaal verstrengeld? Kortom, hoe ziet zo’n quantumnetwerk er uit?

“Het doel van een quantumnetwerk is om tussen elke twee knopen aan de uiteinden verstrengeling aan te brengen, ook al zijn ze niet direct met elkaar verbonden. Laat ik een voorbeeld geven uit de klassieke wereld. Als je een webpagina bekijkt, dan heb je geen directe fiber naar de webserver, maar daar zitten meestal 3 tot 10 knooppunten tussen die de communicatie mogelijk maken. Het doel van een quantumnetwerk is tussen twee eindknopen een verstrengeling aan te maken.”

Kunnen die eindpunten informatie uitwisselen?

“Als je die verstrengeling hebt aangemaakt, en stel dat je een quantumgeheugen zou hebben, dan kun je die verstrengeling ook bewaren. Maar natuurlijk heb je communicatie nodig om die verstrengeling aan te maken.”

In het persbericht wordt gesproken over een quantumnetwerk rond Delft. Hoe gaat dat er uitzien?

“Hier is het plan om iets te gaan doen wat nog nooit is gedaan, namelijk kleine quantumcomputertjes op afstand met elkaar verbinden. Er is eentje hier in Delft en één in Den Haag gekoppeld via een testlink die we dit jaar willen realiseren. Daarna staat er een uitbreiding op het programma naar Leiden en naar Amsterdam. De locaties daar zijn nog niet vastgelegd.”

Moet je daar een aparte glasfiber voor leggen?

“Nee, dit is over standaard telecomfiber. Tussen Delft en Den Haag loopt de quantumverbinding over een KPN fiber bijvoorbeeld.”