‘Niemand kijkt uit het raam’

“Wetenschappers zijn bezig met details. Niemand kijkt uit het raam. De wetenschap heeft de economische crisis niet zien aankomen, de grote vluchtelingenstromen van nu zag niemand aankomen. Wat heeft de wetenschap bijgedragen aan het oplossen van de problemen van deze tijd?”

Klaas van Edmond, hoogleraar geowetenschappen aan de Universiteit Utrecht, schuwde boude uitspraken niet tijdens de viering van het zeventigjarig bestaan van Studium Generale dinsdag 9 februari in het Science Centre. Als laatste van vier sprekers had hij het meest stellige antwoord op de existentiële vraag die Studium Generale zichzelf voor de gelegenheid heeft gesteld: is SG het geweten van de universiteit? “Maak van dat vraagteken maar een uitroepteken”, vond Van Edmond.

Volgens hem is er iets mis met de wetenschap. “De wetenschappelijke incentive ligt niet in het zien van de samenhang tussen problemen. Dat is heel erg suboptimaal.” En dus moet Studium Generale de samenhang vergroten en met verbredende en verdiepende lezingen, debatten en cursussen het verband laten zien tussen ‘waarden, menselijke doelstellingen en de wetenschap’.

Vóór Van Egmond spraken rector magnificus Karel Luyben, VSNU-voorman Karl Dittrich en Allseas-ceo en TU-alumnus Edward Heerema. Allemaal waren ze het erover eens dat Studium Generale een toekomst heeft. Voor Dittrich gaat de term ‘geweten van de universiteit’ wat ver, zei hij. “Want het geweten, dat zijn we zelf. Maar Studium Generale kan ons daarbij wel helpen door ons een spiegel voor te houden.”

Heerema onderstreepte in zijn toespraak het belang van reflectie. “We willen dat studenten kritisch denken, dat ze onderbouwd bezwaar kunnen maken.” Een ingenieur heeft volgens hem een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid. “Wij ingenieurs zijn prima in staat problemen op te lossen, maar willen we sommige problemen wel oplossen? Er is zoveel mogelijk met biotech, gentech, nanotech. Maar voordat we dat gebruiken, moeten we ons rekenschap geven van de betekenis die die technieken hebben.”

Rekenschap, reflectie, verbreding. Volgens directeur Coen Vermeeren behandelt ‘zijn’ Studium Generale ‘heel veel onderwerpen die niet in enige studie’ aan de TU zitten. Studenten zijn de belangrijkste doelgroep, daarna TU-medewerkers en het algemene publiek. Afgelopen jaar trokken de lezingen, debatten en andere bijeenkomsten een recordaantal van twintigduizend bezoekers – tegen zesduizend normaal. Toppers waren Joris Luyendijk (over de banken), Richard Gage (9/11-complottheorieën), Edward Heerema (het grootste schip ter wereld), Carolien Roelants (Syrië) en het toneelstuk Getekend (over de TU in oorlogstijd).

Niet voor niets trok rector Luyben in zijn speech de conclusie dat Studium Generale relevant is. De aansluiting die SG probeert te zoeken bij studie- en studentenverenigingen vindt hij belangrijk, vertelde hij. Hij bleek zich erbij te hebben neergelegd dat Studium Generale soms de grenzen opzoekt met lezingen over graancirkels, ufo’s, vrije energie, van ‘charlatans en complotdenkers’. “Ik ben wel blij met de discussies die deze onderwerpen opwekken. Want als we altijd braaf tussen de lijntjes blijven kleuren, worden de hokjes waar we in kleuren steeds kleiner.” En dus wenste hij Studium Generale succes met de komende zeventig jaar.

Lees ook: ‘Studenten kiezen zelf wat ze belangrijk vinden’