Keuning geridderd bij afscheid

Het lintje is uitgereikt door de locoburgemeester van Delft. Lex Keuning werkte meer dan 35 jaar voor de sectie shiphydromechanics and structures van de afdeling maritime and transport technology (M&TT) en stond aan de basis van de innovaties in de scheepsbouw zoals de bijlboeg. Genoeg redenen voor professor René Huijsmans (3mE) om een aanvraag in te dienen en Keuning op deze manier in het zonnetje te zetten.

Aan zeiljachtbouwers laat Keuning zijn levenswerk na: de Delft Systematic Yacht Hull series. De uitkomsten van veertig jaar onderzoek aan zeiljachtrompen staat sinds enige tijd online. Keuning (65) maakte het begin van de serie mee als student. Dat was in 1973 toen hoogleraar scheepshydromechanica prof.ir. Jelle Gerritsma een begin wilde maken met vergelijkende metingen aan de rompen van zeiljachten. Hij deed dat samen met twee collega’s van het Massachusetts Institute of Technology met wie hij een passie voor zeilen en zeilboten deelde. Dat waren de hoogleraar scheepshydromechanica Nick Newman en professor hydromechanica Justin Kerwin.

De bedoeling was tweeledig: (1) een eenvoudige rekenhulp te maken waarmee jachtontwerpers de vaareigenschappen van hun concept konden bepalen en (2) een middel te ontwikkelen waarmee de handicaps van verschillende boten in een zeilrace vastgesteld konden worden.

“Voor zeiljachten is de snelheid die je kunt verwachten veel moeilijker uit te rekenen dan voor motorjachten”, vertelt Keuning (faculteit 3mE) in zijn kantoor naast de sleeptank. Zijn bejaarde hond Floyd heeft zich bij de deur genesteld. “Je hebt krachten boven en onder water die samen een ingewikkeld evenwicht vormen. Dat is lastig met de hand uit te rekenen. Men wilde een programma dat met opgave van lengte, breedte, diepte en waterverplaatsing de prestaties van een schip kon benaderen.”

Het moest een systematisch onderzoek worden. Dat betekent: variëren op basis van een standaardschip. Destijds werd daar de ‘Standfast 43’ van Frans Maas voor gekozen – een dertien meter lang zeiljacht – waarvan een 1:6.25 schaalmodel werd gemaakt.

Keuning legt uit hoe dat variëren in zijn werk ging: “Uitgaand van het moederschip gingen we de breedte iets vergroten en verkleinen. Dat leverde drie modellen op die allemaal gesleept werden. Verschillen die je meet in de weerstand zijn dan het gevolg van het verschil in de breedte. Dat kun je ook doen met lengte, diepgang en waterverplaatsing. Dat klinkt eenvoudig, maar als je de breedte verandert, gaat ook de waterverplaatsing mee. Er zijn veel onderlinge afhankelijkheden.” De eerste systematische serie bestond uit negen modellen.

De data uit Delft vormen de basis van prestatievoorspellingprogramma’s of VPPs die jachtontwerpers gebruiken tijdens het ontwerp. Een van hen is jachtbouwer Gerard Dijkstra, bekend van de klipper Stad Amsterdam uit het VPRO-programma ‘In het kielzog van Darwin’.

“Het mooie van de systematische serie is dat je niet hoeft te ontwerpen op een model dat gesleept is”, legt Dijkstra uit. “Je maakte je eigen ontwerp op basis van je ervaring en de wensen van de klant qua lengte, breedte en diepgang. Dat vormt het operationele profiel dat het jacht krijgt. Daarvan bereken je met WinDesign (één van die VPP programma’s, red) de prestaties en stel je het ontwerp bij totdat je iteratief tot het beste compromis komt dat aan de eisen van de klant voldoet. Als je de prestaties uitrekent op basis van de serie, weet je in elk geval dat je schip goed zeilt.”

Keuning heeft de laatste twee jaar besteed aan een goede overdracht aan zijn opvolger Jasper den Ouden. Nu heeft Keuning tijd om te zeilen met onder anderen zijn tweelingbroer. Niet om de wereld. Maar naar Engeland en de Oostzee, dat is mooi genoeg.