Geen Jezus Christ Superstar

Krashna Musika viert haar dertigjarig bestaan met een geënsceneerde uitvoering van Bachs ‘Matthäus Passion’. Regisseur Jehan François Boucher: ,,Ik breng Jezus als een goeie vent.”

Elk jaar met Pasen wordt overal in het land de ‘Matthäus Passion’ van Johann Sebastian Bach uitgevoerd. Het muziekstuk trekt steevast een vaste schare liefhebbers. ,,De traditie van de uitvoering van de ‘Matthäus Passion’ is hier heel sterk”, zegt Jehan François Boucher. ,,Het is een monument van de Nederlandse samenleving.”

Een paar weken na de première van de opera ‘François Guyon’, geschreven en opgevoerd in 1996 ter gelegenheid van 750 jaar Delft, kwam koordirigent Leo Rijkaart naar hem toe. Boucher: ,,Hij had het over een enscenering van de ‘Matthäus Passion’. Ik heb hem perplex aangekeken: is dat een grapje of meen je dat echt? Toen was ik stil. Dat wordt heel moeilijk, dacht ik.”

De ‘Matthäus Passion’ is weliswaar één van de meest uitgevoerde muziekstukken ter wereld, in scène gezet is hij zelden. Eén maal in Engeland, weet Boucher. Er schijnt ook nog een ballet-uitvoering van te zijn gemaakt. Maar voor zover bekend, is dit de eerste keer dat het stuk in Nederland wordt gespeeld en gezongen.

De ‘Matthäus Passion’ beschrijft het lijdensverhaal van Jezus volgens Matteüs 26 en 27. Het begint bij het besluit van de opperpriesters om hem gevangen te nemen. Dramatische hoogtepunten die erop volgen zijn het laatste avondmaal, de arrestatie van Jezus, zijn verschijnen voor Pilatus en de kruisiging. Hieraan voegde Bach aria’s toe van de dichter Picander en koralen, gebaseerd op bestaande kerkliederen die volgens Boucher iedereen in zijn tijd kon meezingen.

Het barokstuk, dat in première ging op Goede Vrijdag in 1727, heeft een bezetting van twee koren en twee orkesten. Verder treedt er een keur aan solisten in op. Aangezien Krashna Musika met een geënsceneerde versie komt, kon men de zangers geen dubbelrol laten vervullen. Dat betekent dat het podium van de Maria van Jessekerk wordt bevolkt door liefst negen professionele solisten. De bas Mattijs van de Woerd speelt Jezus en tenor Henk Gunneman neemt de belangrijke partij van evangelist voor zijn rekening.
Grandeur

Volgens de in Canada geboren Boucher, die in Amsterdam bij Ton Koopman klavecimbel studeerde, is de grandeur van de ‘Matthäus Passion’ niet alleen te danken aan het formaat, maar ook aan de dramatische instrumentatie. ,,Het is dramatisch dankzij de contrasten tussen spanning en ontspanning. Bach gebruikt veel effecten. Als de voorhang van de tempel doormidden scheurt en door een aardbeving de graven opengaan, wordt dat muzikaal versterkt.”

Wat de enscenering betreft heeft hij zich gehouden aan de tekst van Bach. Wel treden enkele personages anders voor het voetlicht dan ze doen in strikt muzikale uitvoeringen. Zo is de evangelist een dramatische persoon geworden. ,,Normaal is hij alleen de verteller”, zegt Boucher, ,,maar hier is hij één van de twaalf discipelen.” Ook de rol van Jezus is anders. ,,Tot zijn arrestatie is hij de hele tijd in beeld. Door zijn visuele aanwezigheid wordt zijn rol belangrijker.”

Met de arrestatie van Jezus eindigt het eerste deel. De kruisiging krijgen we niet te zien. ,,Het wordt geen sensatie-show”, verklaart Boucher. ,,In het tweede deel zitten veel aria’s, waarin de mensen om hem rouwen. Het gaat om de opoffering van Jezus voor de mensheid, dat is de rode draad van het stuk. De mensen zijn droevig om het verlies van Jezus als mens – niet als verlosser.”

Hoewel hij geen specifiek geloof aanhangt, is Boucher van huis uit katholiek. Dat is een andere achtergrond dan het lutheranisme waar Bachs ‘Matthäus Passion’ van is doortrokken. ,,Ik kijk naar Jezus als een charismatische figuur die veel invloed op de mensheid heeft gehad”, reageert hij. ,,Ik heb er geen ‘Jezus Christ Superstar’ van gemaakt. De geest van de bijbel heb ik gevolgd. Ik wil niet chocqueren. Ik breng Jezus als een goeie vent.”
Kruis

De aankleding is bewust eenvoudig gehouden. Er zijn zo min mogelijk rekwisieten gebruikt: een kelk, een schaal en een karaf voor de laatste avondmaal, en speren waarmee koorleden uitbeelden dat ze soldaat zijn. Verder is iedereen gehuld in lange toga’s. ,,Het interieur van de kerk wordt zoveel mogelijk onzichtbaar gemaakt. Door de belichting wil ik de aandacht van het publiek richten op spel en zang.”

In de vormgeving speelt het kruis een prominente rol. Dat staat los van de onlangs verschenen studie van Kees van Houten, die stelt dat Bach zijn ‘Matthäus Passion’ heeft ontworpen in de vorm van een kruis. ,,Het is een interessant gegeven, maar ik heb het niet gebruikt”, zegt Boucher. ,,Wel is het kruis een groot symbool. De beide koren zijn in het begin opgesteld in de vorm van een kruis. Het publiek ziet ook de schaduw van een kruis voor zich.”

Tot nu toe gaat in de voorbereiding alles naar wens. Hij roemt de kwaliteiten van de solisten en merkt dat de concentratie van het koor steeds scherper wordt. Boucher: ,,Iedereen werkt naar het moment suprème toe. Je blijft natuurlijk tot het laatst kleine dingen veranderen. In het begin was ik vrij sceptisch en ik ben nog steeds verbaasd dat het werkt. Het woord opera wil ik niet in de mond nemen, maar het is zeker een muzikaal drama geworden. Soberheid heerst. Vroomheid laat ik over aan het publiek. Misschien ben ik wel calvinist geworden sinds ik in 1976 in Nederland ben gaan wonen.”

De opvoeringen van de ‘Matthäus Passion’, wo. 25 t/m vr. 27 mrt. in de Maria van Jessekerk, zijn uitverkocht. Op di. 24 mrt. is een extra opvoering ingelast. Kaarten (10 gulden) zijn alleen te verkrijgen aan de kassa tussen 18.30 en 19.30 uur.

Krashna Musika viert haar dertigjarig bestaan met een geënsceneerde uitvoering van Bachs ‘Matthäus Passion’. Regisseur Jehan François Boucher: ,,Ik breng Jezus als een goeie vent.”

Elk jaar met Pasen wordt overal in het land de ‘Matthäus Passion’ van Johann Sebastian Bach uitgevoerd. Het muziekstuk trekt steevast een vaste schare liefhebbers. ,,De traditie van de uitvoering van de ‘Matthäus Passion’ is hier heel sterk”, zegt Jehan François Boucher. ,,Het is een monument van de Nederlandse samenleving.”

Een paar weken na de première van de opera ‘François Guyon’, geschreven en opgevoerd in 1996 ter gelegenheid van 750 jaar Delft, kwam koordirigent Leo Rijkaart naar hem toe. Boucher: ,,Hij had het over een enscenering van de ‘Matthäus Passion’. Ik heb hem perplex aangekeken: is dat een grapje of meen je dat echt? Toen was ik stil. Dat wordt heel moeilijk, dacht ik.”

De ‘Matthäus Passion’ is weliswaar één van de meest uitgevoerde muziekstukken ter wereld, in scène gezet is hij zelden. Eén maal in Engeland, weet Boucher. Er schijnt ook nog een ballet-uitvoering van te zijn gemaakt. Maar voor zover bekend, is dit de eerste keer dat het stuk in Nederland wordt gespeeld en gezongen.

De ‘Matthäus Passion’ beschrijft het lijdensverhaal van Jezus volgens Matteüs 26 en 27. Het begint bij het besluit van de opperpriesters om hem gevangen te nemen. Dramatische hoogtepunten die erop volgen zijn het laatste avondmaal, de arrestatie van Jezus, zijn verschijnen voor Pilatus en de kruisiging. Hieraan voegde Bach aria’s toe van de dichter Picander en koralen, gebaseerd op bestaande kerkliederen die volgens Boucher iedereen in zijn tijd kon meezingen.

Het barokstuk, dat in première ging op Goede Vrijdag in 1727, heeft een bezetting van twee koren en twee orkesten. Verder treedt er een keur aan solisten in op. Aangezien Krashna Musika met een geënsceneerde versie komt, kon men de zangers geen dubbelrol laten vervullen. Dat betekent dat het podium van de Maria van Jessekerk wordt bevolkt door liefst negen professionele solisten. De bas Mattijs van de Woerd speelt Jezus en tenor Henk Gunneman neemt de belangrijke partij van evangelist voor zijn rekening.
Grandeur

Volgens de in Canada geboren Boucher, die in Amsterdam bij Ton Koopman klavecimbel studeerde, is de grandeur van de ‘Matthäus Passion’ niet alleen te danken aan het formaat, maar ook aan de dramatische instrumentatie. ,,Het is dramatisch dankzij de contrasten tussen spanning en ontspanning. Bach gebruikt veel effecten. Als de voorhang van de tempel doormidden scheurt en door een aardbeving de graven opengaan, wordt dat muzikaal versterkt.”

Wat de enscenering betreft heeft hij zich gehouden aan de tekst van Bach. Wel treden enkele personages anders voor het voetlicht dan ze doen in strikt muzikale uitvoeringen. Zo is de evangelist een dramatische persoon geworden. ,,Normaal is hij alleen de verteller”, zegt Boucher, ,,maar hier is hij één van de twaalf discipelen.” Ook de rol van Jezus is anders. ,,Tot zijn arrestatie is hij de hele tijd in beeld. Door zijn visuele aanwezigheid wordt zijn rol belangrijker.”

Met de arrestatie van Jezus eindigt het eerste deel. De kruisiging krijgen we niet te zien. ,,Het wordt geen sensatie-show”, verklaart Boucher. ,,In het tweede deel zitten veel aria’s, waarin de mensen om hem rouwen. Het gaat om de opoffering van Jezus voor de mensheid, dat is de rode draad van het stuk. De mensen zijn droevig om het verlies van Jezus als mens – niet als verlosser.”

Hoewel hij geen specifiek geloof aanhangt, is Boucher van huis uit katholiek. Dat is een andere achtergrond dan het lutheranisme waar Bachs ‘Matthäus Passion’ van is doortrokken. ,,Ik kijk naar Jezus als een charismatische figuur die veel invloed op de mensheid heeft gehad”, reageert hij. ,,Ik heb er geen ‘Jezus Christ Superstar’ van gemaakt. De geest van de bijbel heb ik gevolgd. Ik wil niet chocqueren. Ik breng Jezus als een goeie vent.”
Kruis

De aankleding is bewust eenvoudig gehouden. Er zijn zo min mogelijk rekwisieten gebruikt: een kelk, een schaal en een karaf voor de laatste avondmaal, en speren waarmee koorleden uitbeelden dat ze soldaat zijn. Verder is iedereen gehuld in lange toga’s. ,,Het interieur van de kerk wordt zoveel mogelijk onzichtbaar gemaakt. Door de belichting wil ik de aandacht van het publiek richten op spel en zang.”

In de vormgeving speelt het kruis een prominente rol. Dat staat los van de onlangs verschenen studie van Kees van Houten, die stelt dat Bach zijn ‘Matthäus Passion’ heeft ontworpen in de vorm van een kruis. ,,Het is een interessant gegeven, maar ik heb het niet gebruikt”, zegt Boucher. ,,Wel is het kruis een groot symbool. De beide koren zijn in het begin opgesteld in de vorm van een kruis. Het publiek ziet ook de schaduw van een kruis voor zich.”

Tot nu toe gaat in de voorbereiding alles naar wens. Hij roemt de kwaliteiten van de solisten en merkt dat de concentratie van het koor steeds scherper wordt. Boucher: ,,Iedereen werkt naar het moment suprème toe. Je blijft natuurlijk tot het laatst kleine dingen veranderen. In het begin was ik vrij sceptisch en ik ben nog steeds verbaasd dat het werkt. Het woord opera wil ik niet in de mond nemen, maar het is zeker een muzikaal drama geworden. Soberheid heerst. Vroomheid laat ik over aan het publiek. Misschien ben ik wel calvinist geworden sinds ik in 1976 in Nederland ben gaan wonen.”

De opvoeringen van de ‘Matthäus Passion’, wo. 25 t/m vr. 27 mrt. in de Maria van Jessekerk, zijn uitverkocht. Op di. 24 mrt. is een extra opvoering ingelast. Kaarten (10 gulden) zijn alleen te verkrijgen aan de kassa tussen 18.30 en 19.30 uur.