1 De oorspronkelijke Delta, uit 1983, waarbij de kolombalken door het logo lopen. (Klik voor grotere foto),,De Delta is mooi.’
‘ Een afgestoft ontwerpverslag uit 1983 laat er geen twijfel over bestaan. De opmaak van het nieuwe wekelijks te verschijnen universiteitsblad Delta (voorheen THD-Nieuws) was er eentje om in te lijsten. Maar wat toen gold, geldt nu niet meer. De ‘high tech soberheid’ van Delta gaat overboord. De tijden veranderen, dus de krant ook.
Dit is de laatste Delta in deze opmaak. Volgende week zit de krant in een nieuwe jas; een jas die hem beter zit. Nieuwe typografische mogelijkheden, veranderde lay-outopvattingen en oeverloos gesleutel aan een oud ontwerp, maken dat de huidige opmaak zijn beste tijd heeft gehad.
Tijd daarom om afscheid te nemen van het allegaartje. Want de huidige Delta is allang niet meer de ‘mooie’ krant die in 1983 door een groep studenten industrieel ontwerpen werd ontworpen. De voorpagina onderging in 1989 een forse facelift en in 1991 sneuvelden ongemerkt de verticale kolomlijnen – toch een van de pijlers van het ontwerp. Minder ingrijpend maar veel talrijker waren de kleine veranderingen die redacties in de levensloop van deze lay-out aanbrachten.
Zo verloor de krant gaandeweg het gezicht van ’83. Wat alleen nooit verdween was de halve witkolom die op elke pagina weer opduikt. ,,Wat moet dat daar?”, was een vraag die regelmatig werd gesteld. ‘Functionele witruimte’, was dan het antwoord, maar oorspronkelijk was de witkolom voor fotobijschriften en een opmerkelijk citaat. Er werd alleen geen gebruik meer van gemaakt.
Prestatie
De manier waarop het ontwerp van ’83 tot stand kwam was ,,zeker voor die tijd een hele prestatie”, zegt Erik Terlouw, tegenwoordig art-director bij Trouw. Terlouw begeleidde als gastdocent de groep IO-studenten die voor het vierdejaars keuzevak vormgeving van visuele informatie opdracht kregen de lay-out van Delta te ontwerpen.
Het werd het eerste gerealiseerde project in het driejarig bestaan van het keuzevak. Terlouws aanvankelijke twijfel (hij verwachtte ,,rampspoed, weergaloze onhandigheid, een dwang tot oppervlakkige nabootsing en vooral een continue strijd tegen hoogst persoonlijke voorkeuren”) maakte langzaam maar zeker plaats voor waardering. Toen de klus was geklaard, kon het studieproject zich volgens hem meten met ,,elke professionele tegenvoeter”.
De vijf studenten en hun patron waren door de redactie op pad gestuurd met enkele vage voorkeuren en: ,,Het moet snel zijn en toch sjiek, ontruttig, een beetje high tech.” Het werd een krant met een basisstructuur die zichtbaar was tot in het logo van de krant. De negen kolomsindeling, en de ‘truc’ met de halve witkolom, werd door toeziend hoogleraar Wim Crouwel alseen regelrechte vondst betiteld. Een strak lijnenspel en de keuze voor de klassieke letter Times completeerden het beeld dat ‘high tech soberheid’ werd genoemd.
2 De face lift van Delta in 1989. (Klik voor grotere foto)
Ernstig
De tijden veranderen, maar redacties kennelijk nauwelijks. Ook de huidige redactie was best vaag in zijn opdracht. ,,We moeten er de volgende eeuw mee inkunnen”, was er zo eentje. Vast stond wel dat Delta een krant moest blijven. Daarnaast waren er zat knelpunten om mee te beginnen. Het oude stramien was een keurslijf geworden. Pagina’s gingen ‘doordenderen’ (dat krijg je als de krant in tien jaar dubbel zo dik wordt). Het eentonige en daardoor saaie beeld van steeds weer een nieuw verhaal dat om voorrang vecht, moest doorbroken. Maar de eigen middelen om de pagina’s ‘op te leuken’ waren op.
,,Het is ook allemaal zo ernstig”, zei freelance-vormgever Koos Staal op een namiddag in Delft, en keerde later die middag naar Haren (Gr.) terug met een opdracht in zijn zak. Staal (volgens Terlouw zo’n oude rot in het vak dat hij er vanaf zag commentaar te geven op het nieuwe ontwerp) heeft de restyling van acht dagbladen op zijn naam staan, waaronder die van het Gronings Dagblad, het Rotterdams Dagblad, Dagblad de Limburger en het Utrechts Nieuwsblad. Daarbij huldigt hij de opvatting dat de ontwerper verplicht is altijd een stap verder te gaan dan de opdrachtgever.
Over de oude lay-out en zijn nieuwe taak zegt Staal: ,,De lay-out van 1983 oogde voor toen modern strak en kennelijk high tech. Maar in de loop der jaren is dat verwaterd. Er is door verschillende mensen aan gesleuteld, het verloor langzaam zijn gezicht; het werd letterlijk een grijs krantje met rare lijntjes op elke pagina. Een deel van mijn taak was ook om binnen de beperkte technische en personele mogelijkheden de middelen aan te reiken om snel, praktisch en toch verantwoord een krant te kunnen produceren, zonder te vervallen in een saai en al te star stramien. Esthetiek speelt daarbij nauwelijks een rol. De vorm is altijd het voertuig van de journalistieke inhoud.”
Swift
Met zijn ontwerp heeft Staal een geheel nieuw huis gebouwd, te beginnen bij de fundering. De negen kolommen hebben plaats gemaakt voor een systeem met een variabele kolomindeling. De nieuwspagina’s bestaan uit zes kolommen, achtergrondpagina’s uit vijf en de pagina’s met de mededelingen uit zeven. Maar kolombreedtes kunnen op al deze pagina’s ook variëren.
De klassieke letter Times heeft het afgelegd tegen de Swift, een moderne letter, geïntroduceerd in 1986 en ontworpen door de Nederlander Gerard Unger. Staal over zijn keuze: ,,De Swift is steviger dan de Times, die ooit is ontworpen voor hoogdruk en sindsdien vele verbasteringen heeft ondergaan waardoor de huidige Times niet meer de Oude is. De Swift is speciaal ontworpen voor kranten-rotatiepersen, en is daardoor goed bestand tegen de snelheid en het geweld van zo’n pers.”
Wat de opbouw van de pagina’s betreft wordt de lezer meer ‘aande hand genomen’. Belangwekkende stukken beginnen met een kop, met daaronder de ‘subkop’ (in plaats van letterlijk als ‘hoed’ erboven). Na het intro, in de letter Franklin, volgt een balk met daarin een trefwoord (‘OV-jaarkaart’ of ‘Collegegeld’ bijvoorbeeld). Het geheel moet als een soort trechter werken en de lezer helpen bij zijn afweging om het stuk al dan niet te lezen.
De broodletter (de platte tekst) is iets groter dan in de oude opmaak. Uiteraard past daardoor minder tekst op een pagina (zo’n tien procent), maar dat komt weer ten goede aan de leesbaarheid. Redacteuren moeten wel bondiger stukjes inleveren.
Vuurtje
Terwijl de nieuwe opmaak volgende week in één keer moet worden ingevoerd, is een niet onbelangrijk detail op dit moment nog in ontwikkeling: het logo. Met de komst van de nieuwe opmaak breekt Delta met de bekende driehoek. Dat ging niet zomaar. Maar vrijwel ieder blad met de naam Delta (in dit land al gauw een stuk of tien) tooit zich met een delta en aan die vanzelfsprekendheid wilde Staal een einde maken.
In ruil daarvoor beloofde hij ‘een knipoog’, om de ernst die hij signaleerde wat te doorbreken. Meest opvallend voorstel was een lopend vuurtje in het wapen van de krant. Behalve dat nieuws zich als lopend vuur verspreid, was dat een verwijzing naar het vuur van Prometheus, bekend van het beeldmerk van de universiteit. Als bijkomende ‘grap’ zouden voetsporen van het vuur in de krant terugkeren.
Enthousiasme ter redactie, maar het vuurtje (dat wel wat leek op de vlam van de politie) vergde te veel uitleg en de schoentjes werden verdeeld ontvangen. Wat het wel gaat worden, komt een eind in de richting maar is pas volgende week klaar om te worden onthuld.
Ook anders is de manier waarop het voorlichtingskatern in de krant zit. Het katern ligt een kwartslag gedraaid, wordt er daardoor eerder uitgenomen en moet worden opengevouwen om te worden gelezen.
3 De nieuwe voorpagina, waarvan het logo nog in ontwikkeling is. (Klik voor grotere foto)
Ander aardigheidje is een gekleurde balk die over de rug van de krant loopt. De krant wisselt vier keer per maand van steunkleur en zo is het makkelijker teruggrijpen naar de ‘gele’ of ‘blauwe’ Delta.
Mix
Gevraagd naar de belangrijkste verandering stelt Staal dat de lezer ten opzichte van de oude opmaak meer helderheid krijgt en meer variatie in het aanbod per pagina aantreft. ,,Het is meer een mix van de verschillende ingrediënten van de krant. Al die ingrediënten hebben hun eigen vorm of gezicht, waardoor de lezer meer kans loopt af en toe nog iets leuks tegen te komen.” Daarnaast heeft hij ook ‘enige chique’ willen toevoegen, ,,dat mag de krant van de oudste TU wel hebben, vond ik”.
De typische krantenopmaak is gebleven. Staal: ,,Delta gebruikt de ingrediënten die een krant tot krant maken: een klassiekeartikelstructuur, kop, onderkop, intro, tekst, een foto met bijschrift, verzameld op een pagina die pas klaar is als hij vol is.”
Op de achtergrondpagina’s wil Staal evenwel een meer ‘tijdschriftachtige’ vormgeving introduceren, met een grotere rol en plek voor kwalitatief goed beeldmateriaal. Fotografen, illustratoren en vooral opmaker zullen een belangrijkere rol spelen.
Wat het niet haalde
7 En proef 4 een yellow press editie (grapje van de vormgever).
Tijdens een tussenpresentatie van het ontwerp werd de opmaak ‘retro’ genoemd. Staal is het daar niet mee eens. ,,Het wordt een krant van deze tijd. Wat retro lijkt zijn typische kranten-eigenaardigheden. Dat heb ik geleerd bij eerdere restylingen: de marges zijn smal met betrekking tot wat in de perceptie van de lezer nog wel een krant is en wat niet meer. Een raadselachtige wetmatigheid waarmee we rekening hebben te houden zolang Delta een echte krant wil zijn.”
,,,,,,
1 De oorspronkelijke Delta, uit 1983, waarbij de kolombalken door het logo lopen. (Klik voor grotere foto)
,,De Delta is mooi.” Een afgestoft ontwerpverslag uit 1983 laat er geen twijfel over bestaan. De opmaak van het nieuwe wekelijks te verschijnen universiteitsblad Delta (voorheen THD-Nieuws) was er eentje om in te lijsten. Maar wat toen gold, geldt nu niet meer. De ‘high tech soberheid’ van Delta gaat overboord. De tijden veranderen, dus de krant ook.
Dit is de laatste Delta in deze opmaak. Volgende week zit de krant in een nieuwe jas; een jas die hem beter zit. Nieuwe typografische mogelijkheden, veranderde lay-outopvattingen en oeverloos gesleutel aan een oud ontwerp, maken dat de huidige opmaak zijn beste tijd heeft gehad.
Tijd daarom om afscheid te nemen van het allegaartje. Want de huidige Delta is allang niet meer de ‘mooie’ krant die in 1983 door een groep studenten industrieel ontwerpen werd ontworpen. De voorpagina onderging in 1989 een forse facelift en in 1991 sneuvelden ongemerkt de verticale kolomlijnen – toch een van de pijlers van het ontwerp. Minder ingrijpend maar veel talrijker waren de kleine veranderingen die redacties in de levensloop van deze lay-out aanbrachten.
Zo verloor de krant gaandeweg het gezicht van ’83. Wat alleen nooit verdween was de halve witkolom die op elke pagina weer opduikt. ,,Wat moet dat daar?”, was een vraag die regelmatig werd gesteld. ‘Functionele witruimte’, was dan het antwoord, maar oorspronkelijk was de witkolom voor fotobijschriften en een opmerkelijk citaat. Er werd alleen geen gebruik meer van gemaakt.
Prestatie
De manier waarop het ontwerp van ’83 tot stand kwam was ,,zeker voor die tijd een hele prestatie”, zegt Erik Terlouw, tegenwoordig art-director bij Trouw. Terlouw begeleidde als gastdocent de groep IO-studenten die voor het vierdejaars keuzevak vormgeving van visuele informatie opdracht kregen de lay-out van Delta te ontwerpen.
Het werd het eerste gerealiseerde project in het driejarig bestaan van het keuzevak. Terlouws aanvankelijke twijfel (hij verwachtte ,,rampspoed, weergaloze onhandigheid, een dwang tot oppervlakkige nabootsing en vooral een continue strijd tegen hoogst persoonlijke voorkeuren”) maakte langzaam maar zeker plaats voor waardering. Toen de klus was geklaard, kon het studieproject zich volgens hem meten met ,,elke professionele tegenvoeter”.
De vijf studenten en hun patron waren door de redactie op pad gestuurd met enkele vage voorkeuren en: ,,Het moet snel zijn en toch sjiek, ontruttig, een beetje high tech.” Het werd een krant met een basisstructuur die zichtbaar was tot in het logo van de krant. De negen kolomsindeling, en de ‘truc’ met de halve witkolom, werd door toeziend hoogleraar Wim Crouwel alseen regelrechte vondst betiteld. Een strak lijnenspel en de keuze voor de klassieke letter Times completeerden het beeld dat ‘high tech soberheid’ werd genoemd.
2 De face lift van Delta in 1989. (Klik voor grotere foto)
Ernstig
De tijden veranderen, maar redacties kennelijk nauwelijks. Ook de huidige redactie was best vaag in zijn opdracht. ,,We moeten er de volgende eeuw mee inkunnen”, was er zo eentje. Vast stond wel dat Delta een krant moest blijven. Daarnaast waren er zat knelpunten om mee te beginnen. Het oude stramien was een keurslijf geworden. Pagina’s gingen ‘doordenderen’ (dat krijg je als de krant in tien jaar dubbel zo dik wordt). Het eentonige en daardoor saaie beeld van steeds weer een nieuw verhaal dat om voorrang vecht, moest doorbroken. Maar de eigen middelen om de pagina’s ‘op te leuken’ waren op.
,,Het is ook allemaal zo ernstig”, zei freelance-vormgever Koos Staal op een namiddag in Delft, en keerde later die middag naar Haren (Gr.) terug met een opdracht in zijn zak. Staal (volgens Terlouw zo’n oude rot in het vak dat hij er vanaf zag commentaar te geven op het nieuwe ontwerp) heeft de restyling van acht dagbladen op zijn naam staan, waaronder die van het Gronings Dagblad, het Rotterdams Dagblad, Dagblad de Limburger en het Utrechts Nieuwsblad. Daarbij huldigt hij de opvatting dat de ontwerper verplicht is altijd een stap verder te gaan dan de opdrachtgever.
Over de oude lay-out en zijn nieuwe taak zegt Staal: ,,De lay-out van 1983 oogde voor toen modern strak en kennelijk high tech. Maar in de loop der jaren is dat verwaterd. Er is door verschillende mensen aan gesleuteld, het verloor langzaam zijn gezicht; het werd letterlijk een grijs krantje met rare lijntjes op elke pagina. Een deel van mijn taak was ook om binnen de beperkte technische en personele mogelijkheden de middelen aan te reiken om snel, praktisch en toch verantwoord een krant te kunnen produceren, zonder te vervallen in een saai en al te star stramien. Esthetiek speelt daarbij nauwelijks een rol. De vorm is altijd het voertuig van de journalistieke inhoud.”
Swift
Met zijn ontwerp heeft Staal een geheel nieuw huis gebouwd, te beginnen bij de fundering. De negen kolommen hebben plaats gemaakt voor een systeem met een variabele kolomindeling. De nieuwspagina’s bestaan uit zes kolommen, achtergrondpagina’s uit vijf en de pagina’s met de mededelingen uit zeven. Maar kolombreedtes kunnen op al deze pagina’s ook variëren.
De klassieke letter Times heeft het afgelegd tegen de Swift, een moderne letter, geïntroduceerd in 1986 en ontworpen door de Nederlander Gerard Unger. Staal over zijn keuze: ,,De Swift is steviger dan de Times, die ooit is ontworpen voor hoogdruk en sindsdien vele verbasteringen heeft ondergaan waardoor de huidige Times niet meer de Oude is. De Swift is speciaal ontworpen voor kranten-rotatiepersen, en is daardoor goed bestand tegen de snelheid en het geweld van zo’n pers.”
Wat de opbouw van de pagina’s betreft wordt de lezer meer ‘aande hand genomen’. Belangwekkende stukken beginnen met een kop, met daaronder de ‘subkop’ (in plaats van letterlijk als ‘hoed’ erboven). Na het intro, in de letter Franklin, volgt een balk met daarin een trefwoord (‘OV-jaarkaart’ of ‘Collegegeld’ bijvoorbeeld). Het geheel moet als een soort trechter werken en de lezer helpen bij zijn afweging om het stuk al dan niet te lezen.
De broodletter (de platte tekst) is iets groter dan in de oude opmaak. Uiteraard past daardoor minder tekst op een pagina (zo’n tien procent), maar dat komt weer ten goede aan de leesbaarheid. Redacteuren moeten wel bondiger stukjes inleveren.
Vuurtje
Terwijl de nieuwe opmaak volgende week in één keer moet worden ingevoerd, is een niet onbelangrijk detail op dit moment nog in ontwikkeling: het logo. Met de komst van de nieuwe opmaak breekt Delta met de bekende driehoek. Dat ging niet zomaar. Maar vrijwel ieder blad met de naam Delta (in dit land al gauw een stuk of tien) tooit zich met een delta en aan die vanzelfsprekendheid wilde Staal een einde maken.
In ruil daarvoor beloofde hij ‘een knipoog’, om de ernst die hij signaleerde wat te doorbreken. Meest opvallend voorstel was een lopend vuurtje in het wapen van de krant. Behalve dat nieuws zich als lopend vuur verspreid, was dat een verwijzing naar het vuur van Prometheus, bekend van het beeldmerk van de universiteit. Als bijkomende ‘grap’ zouden voetsporen van het vuur in de krant terugkeren.
Enthousiasme ter redactie, maar het vuurtje (dat wel wat leek op de vlam van de politie) vergde te veel uitleg en de schoentjes werden verdeeld ontvangen. Wat het wel gaat worden, komt een eind in de richting maar is pas volgende week klaar om te worden onthuld.
Ook anders is de manier waarop het voorlichtingskatern in de krant zit. Het katern ligt een kwartslag gedraaid, wordt er daardoor eerder uitgenomen en moet worden opengevouwen om te worden gelezen.
3 De nieuwe voorpagina, waarvan het logo nog in ontwikkeling is. (Klik voor grotere foto)
Ander aardigheidje is een gekleurde balk die over de rug van de krant loopt. De krant wisselt vier keer per maand van steunkleur en zo is het makkelijker teruggrijpen naar de ‘gele’ of ‘blauwe’ Delta.
Mix
Gevraagd naar de belangrijkste verandering stelt Staal dat de lezer ten opzichte van de oude opmaak meer helderheid krijgt en meer variatie in het aanbod per pagina aantreft. ,,Het is meer een mix van de verschillende ingrediënten van de krant. Al die ingrediënten hebben hun eigen vorm of gezicht, waardoor de lezer meer kans loopt af en toe nog iets leuks tegen te komen.” Daarnaast heeft hij ook ‘enige chique’ willen toevoegen, ,,dat mag de krant van de oudste TU wel hebben, vond ik”.
De typische krantenopmaak is gebleven. Staal: ,,Delta gebruikt de ingrediënten die een krant tot krant maken: een klassiekeartikelstructuur, kop, onderkop, intro, tekst, een foto met bijschrift, verzameld op een pagina die pas klaar is als hij vol is.”
Op de achtergrondpagina’s wil Staal evenwel een meer ‘tijdschriftachtige’ vormgeving introduceren, met een grotere rol en plek voor kwalitatief goed beeldmateriaal. Fotografen, illustratoren en vooral opmaker zullen een belangrijkere rol spelen.
Wat het niet haalde
7 En proef 4 een yellow press editie (grapje van de vormgever).
Tijdens een tussenpresentatie van het ontwerp werd de opmaak ‘retro’ genoemd. Staal is het daar niet mee eens. ,,Het wordt een krant van deze tijd. Wat retro lijkt zijn typische kranten-eigenaardigheden. Dat heb ik geleerd bij eerdere restylingen: de marges zijn smal met betrekking tot wat in de perceptie van de lezer nog wel een krant is en wat niet meer. Een raadselachtige wetmatigheid waarmee we rekening hebben te houden zolang Delta een echte krant wil zijn.”
1 De oorspronkelijke Delta, uit 1983, waarbij de kolombalken door het logo lopen. (Klik voor grotere foto)
,,De Delta is mooi.” Een afgestoft ontwerpverslag uit 1983 laat er geen twijfel over bestaan. De opmaak van het nieuwe wekelijks te verschijnen universiteitsblad Delta (voorheen THD-Nieuws) was er eentje om in te lijsten. Maar wat toen gold, geldt nu niet meer. De ‘high tech soberheid’ van Delta gaat overboord. De tijden veranderen, dus de krant ook.
Dit is de laatste Delta in deze opmaak. Volgende week zit de krant in een nieuwe jas; een jas die hem beter zit. Nieuwe typografische mogelijkheden, veranderde lay-outopvattingen en oeverloos gesleutel aan een oud ontwerp, maken dat de huidige opmaak zijn beste tijd heeft gehad.
Tijd daarom om afscheid te nemen van het allegaartje. Want de huidige Delta is allang niet meer de ‘mooie’ krant die in 1983 door een groep studenten industrieel ontwerpen werd ontworpen. De voorpagina onderging in 1989 een forse facelift en in 1991 sneuvelden ongemerkt de verticale kolomlijnen – toch een van de pijlers van het ontwerp. Minder ingrijpend maar veel talrijker waren de kleine veranderingen die redacties in de levensloop van deze lay-out aanbrachten.
Zo verloor de krant gaandeweg het gezicht van ’83. Wat alleen nooit verdween was de halve witkolom die op elke pagina weer opduikt. ,,Wat moet dat daar?”, was een vraag die regelmatig werd gesteld. ‘Functionele witruimte’, was dan het antwoord, maar oorspronkelijk was de witkolom voor fotobijschriften en een opmerkelijk citaat. Er werd alleen geen gebruik meer van gemaakt.
Prestatie
De manier waarop het ontwerp van ’83 tot stand kwam was ,,zeker voor die tijd een hele prestatie”, zegt Erik Terlouw, tegenwoordig art-director bij Trouw. Terlouw begeleidde als gastdocent de groep IO-studenten die voor het vierdejaars keuzevak vormgeving van visuele informatie opdracht kregen de lay-out van Delta te ontwerpen.
Het werd het eerste gerealiseerde project in het driejarig bestaan van het keuzevak. Terlouws aanvankelijke twijfel (hij verwachtte ,,rampspoed, weergaloze onhandigheid, een dwang tot oppervlakkige nabootsing en vooral een continue strijd tegen hoogst persoonlijke voorkeuren”) maakte langzaam maar zeker plaats voor waardering. Toen de klus was geklaard, kon het studieproject zich volgens hem meten met ,,elke professionele tegenvoeter”.
De vijf studenten en hun patron waren door de redactie op pad gestuurd met enkele vage voorkeuren en: ,,Het moet snel zijn en toch sjiek, ontruttig, een beetje high tech.” Het werd een krant met een basisstructuur die zichtbaar was tot in het logo van de krant. De negen kolomsindeling, en de ‘truc’ met de halve witkolom, werd door toeziend hoogleraar Wim Crouwel alseen regelrechte vondst betiteld. Een strak lijnenspel en de keuze voor de klassieke letter Times completeerden het beeld dat ‘high tech soberheid’ werd genoemd.
2 De face lift van Delta in 1989. (Klik voor grotere foto)
Ernstig
De tijden veranderen, maar redacties kennelijk nauwelijks. Ook de huidige redactie was best vaag in zijn opdracht. ,,We moeten er de volgende eeuw mee inkunnen”, was er zo eentje. Vast stond wel dat Delta een krant moest blijven. Daarnaast waren er zat knelpunten om mee te beginnen. Het oude stramien was een keurslijf geworden. Pagina’s gingen ‘doordenderen’ (dat krijg je als de krant in tien jaar dubbel zo dik wordt). Het eentonige en daardoor saaie beeld van steeds weer een nieuw verhaal dat om voorrang vecht, moest doorbroken. Maar de eigen middelen om de pagina’s ‘op te leuken’ waren op.
,,Het is ook allemaal zo ernstig”, zei freelance-vormgever Koos Staal op een namiddag in Delft, en keerde later die middag naar Haren (Gr.) terug met een opdracht in zijn zak. Staal (volgens Terlouw zo’n oude rot in het vak dat hij er vanaf zag commentaar te geven op het nieuwe ontwerp) heeft de restyling van acht dagbladen op zijn naam staan, waaronder die van het Gronings Dagblad, het Rotterdams Dagblad, Dagblad de Limburger en het Utrechts Nieuwsblad. Daarbij huldigt hij de opvatting dat de ontwerper verplicht is altijd een stap verder te gaan dan de opdrachtgever.
Over de oude lay-out en zijn nieuwe taak zegt Staal: ,,De lay-out van 1983 oogde voor toen modern strak en kennelijk high tech. Maar in de loop der jaren is dat verwaterd. Er is door verschillende mensen aan gesleuteld, het verloor langzaam zijn gezicht; het werd letterlijk een grijs krantje met rare lijntjes op elke pagina. Een deel van mijn taak was ook om binnen de beperkte technische en personele mogelijkheden de middelen aan te reiken om snel, praktisch en toch verantwoord een krant te kunnen produceren, zonder te vervallen in een saai en al te star stramien. Esthetiek speelt daarbij nauwelijks een rol. De vorm is altijd het voertuig van de journalistieke inhoud.”
Swift
Met zijn ontwerp heeft Staal een geheel nieuw huis gebouwd, te beginnen bij de fundering. De negen kolommen hebben plaats gemaakt voor een systeem met een variabele kolomindeling. De nieuwspagina’s bestaan uit zes kolommen, achtergrondpagina’s uit vijf en de pagina’s met de mededelingen uit zeven. Maar kolombreedtes kunnen op al deze pagina’s ook variëren.
De klassieke letter Times heeft het afgelegd tegen de Swift, een moderne letter, geïntroduceerd in 1986 en ontworpen door de Nederlander Gerard Unger. Staal over zijn keuze: ,,De Swift is steviger dan de Times, die ooit is ontworpen voor hoogdruk en sindsdien vele verbasteringen heeft ondergaan waardoor de huidige Times niet meer de Oude is. De Swift is speciaal ontworpen voor kranten-rotatiepersen, en is daardoor goed bestand tegen de snelheid en het geweld van zo’n pers.”
Wat de opbouw van de pagina’s betreft wordt de lezer meer ‘aande hand genomen’. Belangwekkende stukken beginnen met een kop, met daaronder de ‘subkop’ (in plaats van letterlijk als ‘hoed’ erboven). Na het intro, in de letter Franklin, volgt een balk met daarin een trefwoord (‘OV-jaarkaart’ of ‘Collegegeld’ bijvoorbeeld). Het geheel moet als een soort trechter werken en de lezer helpen bij zijn afweging om het stuk al dan niet te lezen.
De broodletter (de platte tekst) is iets groter dan in de oude opmaak. Uiteraard past daardoor minder tekst op een pagina (zo’n tien procent), maar dat komt weer ten goede aan de leesbaarheid. Redacteuren moeten wel bondiger stukjes inleveren.
Vuurtje
Terwijl de nieuwe opmaak volgende week in één keer moet worden ingevoerd, is een niet onbelangrijk detail op dit moment nog in ontwikkeling: het logo. Met de komst van de nieuwe opmaak breekt Delta met de bekende driehoek. Dat ging niet zomaar. Maar vrijwel ieder blad met de naam Delta (in dit land al gauw een stuk of tien) tooit zich met een delta en aan die vanzelfsprekendheid wilde Staal een einde maken.
In ruil daarvoor beloofde hij ‘een knipoog’, om de ernst die hij signaleerde wat te doorbreken. Meest opvallend voorstel was een lopend vuurtje in het wapen van de krant. Behalve dat nieuws zich als lopend vuur verspreid, was dat een verwijzing naar het vuur van Prometheus, bekend van het beeldmerk van de universiteit. Als bijkomende ‘grap’ zouden voetsporen van het vuur in de krant terugkeren.
Enthousiasme ter redactie, maar het vuurtje (dat wel wat leek op de vlam van de politie) vergde te veel uitleg en de schoentjes werden verdeeld ontvangen. Wat het wel gaat worden, komt een eind in de richting maar is pas volgende week klaar om te worden onthuld.
Ook anders is de manier waarop het voorlichtingskatern in de krant zit. Het katern ligt een kwartslag gedraaid, wordt er daardoor eerder uitgenomen en moet worden opengevouwen om te worden gelezen.
3 De nieuwe voorpagina, waarvan het logo nog in ontwikkeling is. (Klik voor grotere foto)
Ander aardigheidje is een gekleurde balk die over de rug van de krant loopt. De krant wisselt vier keer per maand van steunkleur en zo is het makkelijker teruggrijpen naar de ‘gele’ of ‘blauwe’ Delta.
Mix
Gevraagd naar de belangrijkste verandering stelt Staal dat de lezer ten opzichte van de oude opmaak meer helderheid krijgt en meer variatie in het aanbod per pagina aantreft. ,,Het is meer een mix van de verschillende ingrediënten van de krant. Al die ingrediënten hebben hun eigen vorm of gezicht, waardoor de lezer meer kans loopt af en toe nog iets leuks tegen te komen.” Daarnaast heeft hij ook ‘enige chique’ willen toevoegen, ,,dat mag de krant van de oudste TU wel hebben, vond ik”.
De typische krantenopmaak is gebleven. Staal: ,,Delta gebruikt de ingrediënten die een krant tot krant maken: een klassiekeartikelstructuur, kop, onderkop, intro, tekst, een foto met bijschrift, verzameld op een pagina die pas klaar is als hij vol is.”
Op de achtergrondpagina’s wil Staal evenwel een meer ‘tijdschriftachtige’ vormgeving introduceren, met een grotere rol en plek voor kwalitatief goed beeldmateriaal. Fotografen, illustratoren en vooral opmaker zullen een belangrijkere rol spelen.
Wat het niet haalde
7 En proef 4 een yellow press editie (grapje van de vormgever).
Tijdens een tussenpresentatie van het ontwerp werd de opmaak ‘retro’ genoemd. Staal is het daar niet mee eens. ,,Het wordt een krant van deze tijd. Wat retro lijkt zijn typische kranten-eigenaardigheden. Dat heb ik geleerd bij eerdere restylingen: de marges zijn smal met betrekking tot wat in de perceptie van de lezer nog wel een krant is en wat niet meer. Een raadselachtige wetmatigheid waarmee we rekening hebben te houden zolang Delta een echte krant wil zijn.”
Do you have a question or comment about this article?
delta@tudelft.nl
Comments are closed.