Toen de grote rivieren voor de tweede maal buiten hun oevers traden, was de kogel door de kerk. De dijken werden direct opgehoogd, alle procedures werden buiten spel gezet.
Heel wat bestuurskundigen watertanden bij dit scenario; de ingewikkelde en langdurige inspraakprocedures vertragen projecten immers te veel.
Delft, of beter gezegd studievereniging Curius van Technische Bestuurskunde, had dit jaar de eer de Landelijke Bestuurskunde Dag te organiseren. Bestuurskundigen uit het hele land zaten 14 maart in de Aula om te spreken over ,,ontwikkelingen die van grote invloed zijn op de omgeving waarin ze plaatsvinden”.
,,Een bijbellezing en een preek”, zo kondigde mr. J.H.P. Donner, voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), zijn betoog aan. Hij opende de Schrift met een verhaal over het meest bekende grote project: de torenbouw van Babel. ,,Welaan, laten wij ons een stad bouwen met een toren, waarvan de top tot de hemel reikt”, citeerde Donner het Genesis-verhaal. Hij vervolgde met het antwoord van God, de spraakverwarring: ,,Welaan, laat Ons nederdalen en daar hun taal verwarren, zodat zij elkanders taal niet verstaan. Zo verstrooide de Here hen over de gehele aarde, en zij staakten de bouw van de stad.”
,,Randstedelijk denken als bron van alle ellende”, interpreteerde Donner het bijbelverhaal. ,,En spraakverwarring als beste middel om dat te verhinderen.” Eeuwen later blijkt dat nog steeds een beproefd middel, al verschijnt de spraakverwarring nu in een moderne gedaante: ,,Administratief recht, democratische besluitvorming, inspraak, enzovoorts. En daarna lukte er echt niets meer”, zei Donner, en de zaal lachte.
Cleopatra
De plechtigheid van zijn inleiding wist Donner ook de rest van zijn preek te bewaren. ,,Het woord project wekt de suggestie van bewust, doelgericht handelen. De veronderstelling daarbij is dat de toekomst bepaalbaar en berekenbaar is, dat de toekomst het resultaat is van beslissingen in het heden. Maar dat is niet waar”, galmden Donners woorden door de zaal. ,,De samenleving is niet maakbaar, dat weten we al een jaar of twintig. De loop van de geschiedenis is een samenloop van vele factoren. Hoe zou de wereld er nu uitzien als de neus van Cleopatra iets korter was geweest?”
Daarna was de weg vrij voor een meer sociologische benadering van het begrip ‘groot project’. Waar het op aankomt om een project gerealiseerd te krijgen is het ‘overtuigen’ van mensen. Donner gaf toe dat dat geen eenvoudige zaak is, juist omdat dergelijke projecten zo veel invloed hebben op onze toekomst. ,,Grote projecten worden een focus van weerstand, zeker als duidelijk is dat ze maatschappelijke veranderingentot gevolg hebben.” Donner illustreerde dit aan de hand van de besluitvorming over het HSL-tracé. ,,Daartegen is veel weerstand, maar in de zelfde tijd bouwen we in het Groene Hart dezelfde ruimte vol met kleine projecten. Daartegen verzetten mensen zich slechts incidenteel.”
Het probleem van grote projecten is dat de overheid als enige verantwoordelijk is. Donner noemde het file-probleem. ,,Zolang dit gedefinieerd wordt als een tekort aan wegen is er maar één oplossing. Meer wegen bouwen, en dat is de taak van de overheid.” De te volgen strategie is volgens hem de kring van belanghebbenden uitbreiden. ,,Bijvoorbeeld door reistijd tot arbeidstijd te verklaren in de cao. Dan is het niet alleen een probleem van de overheid, maar ook van de werkgevers.”
De benadering van problemen is dus vreselijk belangrijk. En die benadering ligt vaak al besloten in de naamgeving. ,,Als we de hogesnelheidslijn Groene-Hartlijn noemen, zijn er veel meer mensen tegen.” Donners betoog culmineerde in een kruistocht tegen de starre kaders waarin wij denken en handelen. ,,Er wordt te vaak gedacht over de onwenselijkheid van het wel doorgaan van een project, en te weinig over de onwenselijkheid van het niet-doorgaan.”
Regelgeving
En de bron van alle verstarring en beperktheid van geest? ,,De regelgeving. Die heeft de neiging tot behoud van wat er is, soms zelfs tot een terugkeer tot een geïdealiseerd verleden. De besluitvorming moet meer in overeenstemming zijn met de eigen aard van een groot project. Maar de regelgeving is erg vast, en dat werkt een verkeerde benadering in de hand. Zonder herziening van de wetgeving is het waarschijnlijk onmogelijk greep te krijgen op processen die zich nu voordoen.”
Het welslagen van een groot project is dus afhankelijk van onze benadering ervan en onze manier van denken. Zo kwam Donner terug bij de Babelse spraakverwarring. Het mislukken van grote projecten is de schuld van de taal, die voor verwarring zorgt en onze percepties vormt. ,,Wanneer deze percepties in wetgeving zijn vastgelegd, is de verwarring compleet. Ik vrees dat het verhaal van de torenbouw van Babel nog steeds opgaat.”
Toen de grote rivieren voor de tweede maal buiten hun oevers traden, was de kogel door de kerk. De dijken werden direct opgehoogd, alle procedures werden buiten spel gezet. Heel wat bestuurskundigen watertanden bij dit scenario; de ingewikkelde en langdurige inspraakprocedures vertragen projecten immers te veel.
Delft, of beter gezegd studievereniging Curius van Technische Bestuurskunde, had dit jaar de eer de Landelijke Bestuurskunde Dag te organiseren. Bestuurskundigen uit het hele land zaten 14 maart in de Aula om te spreken over ,,ontwikkelingen die van grote invloed zijn op de omgeving waarin ze plaatsvinden”.
,,Een bijbellezing en een preek”, zo kondigde mr. J.H.P. Donner, voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), zijn betoog aan. Hij opende de Schrift met een verhaal over het meest bekende grote project: de torenbouw van Babel. ,,Welaan, laten wij ons een stad bouwen met een toren, waarvan de top tot de hemel reikt”, citeerde Donner het Genesis-verhaal. Hij vervolgde met het antwoord van God, de spraakverwarring: ,,Welaan, laat Ons nederdalen en daar hun taal verwarren, zodat zij elkanders taal niet verstaan. Zo verstrooide de Here hen over de gehele aarde, en zij staakten de bouw van de stad.”
,,Randstedelijk denken als bron van alle ellende”, interpreteerde Donner het bijbelverhaal. ,,En spraakverwarring als beste middel om dat te verhinderen.” Eeuwen later blijkt dat nog steeds een beproefd middel, al verschijnt de spraakverwarring nu in een moderne gedaante: ,,Administratief recht, democratische besluitvorming, inspraak, enzovoorts. En daarna lukte er echt niets meer”, zei Donner, en de zaal lachte.
Cleopatra
De plechtigheid van zijn inleiding wist Donner ook de rest van zijn preek te bewaren. ,,Het woord project wekt de suggestie van bewust, doelgericht handelen. De veronderstelling daarbij is dat de toekomst bepaalbaar en berekenbaar is, dat de toekomst het resultaat is van beslissingen in het heden. Maar dat is niet waar”, galmden Donners woorden door de zaal. ,,De samenleving is niet maakbaar, dat weten we al een jaar of twintig. De loop van de geschiedenis is een samenloop van vele factoren. Hoe zou de wereld er nu uitzien als de neus van Cleopatra iets korter was geweest?”
Daarna was de weg vrij voor een meer sociologische benadering van het begrip ‘groot project’. Waar het op aankomt om een project gerealiseerd te krijgen is het ‘overtuigen’ van mensen. Donner gaf toe dat dat geen eenvoudige zaak is, juist omdat dergelijke projecten zo veel invloed hebben op onze toekomst. ,,Grote projecten worden een focus van weerstand, zeker als duidelijk is dat ze maatschappelijke veranderingentot gevolg hebben.” Donner illustreerde dit aan de hand van de besluitvorming over het HSL-tracé. ,,Daartegen is veel weerstand, maar in de zelfde tijd bouwen we in het Groene Hart dezelfde ruimte vol met kleine projecten. Daartegen verzetten mensen zich slechts incidenteel.”
Het probleem van grote projecten is dat de overheid als enige verantwoordelijk is. Donner noemde het file-probleem. ,,Zolang dit gedefinieerd wordt als een tekort aan wegen is er maar één oplossing. Meer wegen bouwen, en dat is de taak van de overheid.” De te volgen strategie is volgens hem de kring van belanghebbenden uitbreiden. ,,Bijvoorbeeld door reistijd tot arbeidstijd te verklaren in de cao. Dan is het niet alleen een probleem van de overheid, maar ook van de werkgevers.”
De benadering van problemen is dus vreselijk belangrijk. En die benadering ligt vaak al besloten in de naamgeving. ,,Als we de hogesnelheidslijn Groene-Hartlijn noemen, zijn er veel meer mensen tegen.” Donners betoog culmineerde in een kruistocht tegen de starre kaders waarin wij denken en handelen. ,,Er wordt te vaak gedacht over de onwenselijkheid van het wel doorgaan van een project, en te weinig over de onwenselijkheid van het niet-doorgaan.”
Regelgeving
En de bron van alle verstarring en beperktheid van geest? ,,De regelgeving. Die heeft de neiging tot behoud van wat er is, soms zelfs tot een terugkeer tot een geïdealiseerd verleden. De besluitvorming moet meer in overeenstemming zijn met de eigen aard van een groot project. Maar de regelgeving is erg vast, en dat werkt een verkeerde benadering in de hand. Zonder herziening van de wetgeving is het waarschijnlijk onmogelijk greep te krijgen op processen die zich nu voordoen.”
Het welslagen van een groot project is dus afhankelijk van onze benadering ervan en onze manier van denken. Zo kwam Donner terug bij de Babelse spraakverwarring. Het mislukken van grote projecten is de schuld van de taal, die voor verwarring zorgt en onze percepties vormt. ,,Wanneer deze percepties in wetgeving zijn vastgelegd, is de verwarring compleet. Ik vrees dat het verhaal van de torenbouw van Babel nog steeds opgaat.”
Comments are closed.