‘Dan liever 100 duizend euro aan ov-boetes voor studenten’

In een beknopte brief die de minister vorige week aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, staat een analyse van een ‘formaliteit’ waar miljoenen van afhangen: het in- en uitschrijven van studenten in het hoger onderwijs.

Wanneer studenten zijn afgestudeerd, hebben ze geen recht meer op gratis reizen met het openbaar vervoer en moeten ze hun ‘studentenreisproduct’ van hun ov-chipkaart halen. Wie dat vergeet, krijgt een flinke boete. Studiefinancier DUO kan pas waarschuwen voor een boete wanneer de universiteit of hogeschool heeft doorgegeven dat de student is afgestudeerd. Soms duurt dat even, en dat kan voor studenten ongunstig uitpakken.

In Delft gaat dat anders, meldt communicatiemanager ESA (Education and Student Affairs) Eduard Pupupin. Studenten die afstuderen aan de TU Delft moeten zichzelf uitschrijven, waarbij ze erop gewezen worden dat uitschrijven consequenties heeft voor studiefinanciering en OV-studentenkaart.

“Trage administratie bij hogeronderwijsinstellingen kan ertoe leiden dat studenten te maken krijgen met terugvorderingen van studiefinanciering en/of ov-boetes”, schrijft minister Robbert Dijkgraaf. Zijn voorganger, Ingrid van Engelshoven, wilde weten of de instellingen niet wat sneller aan DUO konden doorgeven dat studenten waren afgestudeerd. Maar daar zitten haken en ogen aan, blijkt uit de brief van Dijkgraaf.

Twee manieren

Want wanneer ben je afgestudeerd? Aan de helft van de universiteiten en hogescholen gebeurt dat pas een paar weken nadat de student het laatste onderwijs heeft afgerond, omdat de examencommissie alles nog moet goedkeuren. Bij de overige instellingen kun je met terugwerkende kracht afstuderen: de examencommissie bevestigt dan dat de student enkele weken daarvoor inderdaad is afgestudeerd.

Dat zijn dus twee manieren. Die laatste manier (met terugwerkende kracht) bespaart collegegeld, want studenten hoeven dan één of twee maanden minder te betalen. Maar het brengt ook een risico met zich mee: ze krijgen geen waarschuwing om hun reisproduct stop te zetten en lopen dan mogelijk tegen een terugvordering.

In 2020 is er volgens het ministerie op die manier 100 duizend euro aan ov-boetes opgelegd aan studenten van wie de afstudeergegevens langer dan acht weken op zich lieten wachten. Maar hoe los je dat op?

Afstuderen met terugwerkende kracht zou niet meer mogelijk zijn en dat kost geld

Als je het hoger onderwijs zou verplichten om die gegevens sneller aan te leveren, dan zullen ze de makkelijke weg kiezen. Afstuderen met terugwerkende kracht zal dan niet meer mogelijk zijn. Daardoor zouden studenten 3,8 miljoen euro extra collegegeld moeten betalen, heeft het ministerie becijferd. Dat zou zonde zijn, en daarom doet de minister er niets aan.

Er komen allerlei andere veranderingen aan die het aantal ov-boetes zullen terugdringen, zoals het vorige kabinet al aankondigde. Studenten kunnen straks bijvoorbeeld met hun mobiele telefoon inchecken en dan is hun reisrecht eindelijk automatisch stop te zetten.

Tot die tijd is de boete op het gebruik van een verlopen studentenreisproduct 78 euro per halve maand, en na een maand het dubbele. Jarenlang maakten ov-bedrijven tientallen miljoenen euro’s winst op deze boetes.

Onder druk van de Tweede Kamer wordt het aantal boetes teruggedrongen. Je krijgt bijvoorbeeld geen boete meer als je niet gereisd hebt. Ook worden verlopen reisproducten vaker (maar niet altijd) automatisch stopgezet als iemand ermee incheckt.

Te veel collegegeld

Maar als afstuderen-met-terugwerkende-kracht zo gunstig is voor studenten, waarom doen zoveel instellingen het dan anders? Je zou ook kunnen zeggen: bij de helft van alle instellingen betalen studenten te veel collegegeld.

Dijkgraaf gaat er niet op in, maar zegt wel: “Ik roep de onderwijsinstellingen op om te verkennen hoe de verschillen in interpretaties verkleind kunnen worden.”

HOP, Bas Belleman

• 7 maart – aanvulling Delftse afstudeerreglement (cursief)