Crisis treft Europese universiteiten

Vooral Engeland, Italië en Letland snijden in het budget voor hoger onderwijs en onderzoek, stelt de Europese vereniging van hogescholen en universiteiten EUA. In nog eens negen landen zien de instellingen hun budget tot tien procent krimpen.

Nederland staat in het rijtje van landen waar het wel meevalt, samen met de Scandinavische landen, Zwitserland en Polen: er wordt niet of weinig bezuinigd. De EUA noemt ook vier landen waarin toegezegde investeringen zijn geschrapt, waaronder België.

Slechts twee landen steken extra geld in het hoger onderwijs: Frankrijk en Duitsland. Portugal doet dat ook, maar gaat waarschijnlijk wel snijden in het salaris van docenten.

De EUA heeft bekeken of de budgetten groeien of krimpen, maar meldt niets over hun omvang. Uit cijfers van de economische samenwerkingsorganisatie OESO blijkt dat Frankrijk en Duitsland vooral een inhaalslag maken, omdat ze momenteel per student minder uitgeven dan bijvoorbeeld Nederland en Groot-Brittannië, en veel minder dan Noorwegen, Denemarken en Zweden.

Ook staat er niet bij waarop er bezuinigd wordt. In Groot-Brittannië moeten studenten zo’n tienduizend euro collegegeld gaan betalen, waardoor de universiteiten naar verhouding weinig zullen merken van de slinkende overheidsuitgaven: de studenten vangen de klap op.

In Nederland en Noorwegen groeit het aantal studenten, meldt de EUA, terwijl het budget licht achteruit gaat en het collegegeld vrijwel gelijk blijft. Ook dat is een bezuiniging, maar het stof moet nog neerdalen: het is niet duidelijk welk effect het zal hebben.

Publieke financiering vormt ongeveer driekwart van de inkomsten van het Europese hoger onderwijs. Het is nog niet bekend wat er is gebeurd met de investeringen van het bedrijfsleven in het hoger onderwijs. De data zijn complexer en moeilijker te verzamelen, aldus de EUA.

Hoewel de crisis geen directe impact lijkt te hebben op deze ‘derde geldstroom’, melden verschillende landen toch dat nieuwe samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven moeilijker van de grond komen. In Portugal, Nederland en Groot-Brittannië zijn volgens de EUA gevallen bekend waarin projecten zijn stopgezet.

De rijksgezondheidsdienst vraagt uw aandacht voor het volgende: er is een stijgend aantal gevallen van promovitis lethargica geconstateerd onder werknemers van Nederlandse universiteiten. Promovitis wordt veroorzaakt door het PhD-virus. Het is een ernstige aandoening die vooral bij onderzoekers tussen de twintig en vijfendertig jaar voorkomt, maar incidenteel ook oudere werknemers treft. Het is nog onbekend waarom promovitis alleen op de universiteit voorkomt. Vermoedelijk wordt het virus van oudere onderzoekers, die niet weten dat zij drager zijn, op jongere generaties overgedragen. Er zijn momenteel enkele tienduizenden bevestigde infecties, maar het feitelijke aantal gevallen ligt mogelijk veel hoger. Jaarlijks worden zo’n tweeduizend nieuwe gevallen van promovitis gemeld.
Hoewel de symptomen van promovitis aanvankelijk mild zijn, kunnen patiënten blijvende schade oplopen als de ziekte niet tijdig geconstateerd wordt. Veel voorkomende verschijnselen zijn haaruitval, een bleke gelaatskleur en lusteloosheid. In een later stadium gaat de ziekte veelal gepaard met pleinvrees, uitingen van wartaal en een voorkeur voor donkere, stoffige kamers. In enkele gevallen kan de ziekte leiden tot chronische grootheidswaan, paranoia en suïcidaal gedrag. Door het specifieke verloop van het ziektebeeld raken patiënten doorgaans sociaal geïsoleerd waardoor tijdige medische hulp uitblijft. Bij de meeste gevallen gaat promovitis na vier of vijf jaar vanzelf over, maar een klein aantal patiënten geneest nooit.
Er is op dit moment nog geen vaccin, maar vroegtijdige behandeling kan de kwaliteit van leven van promovitis-patiënten wel sterk verbeteren. Vooral met langdurig verblijf in Zwitserse kuuroorden en intensieve psychologische begeleiding zijn goede resultaten behaald. Hoewel er vaak melding wordt gemaakt van spontane genezing tijdens rituele bijeenkomsten in de hoofdgebouwen van universiteiten, adviseert de gezondheidsdienst met klem niet aan deze uitdrijvingsrituelen deel te nemen. De activiteiten die tijdens deze bijeenkomsten door hooggeplaatste professoren worden uitgevoerd, zijn op geen enkele wijze medisch-wetenschappelijk onderbouwd en vormen mogelijk een gevaar voor de volksgezondheid.
Om verdere verspreiding van promovitis tegen te gaan, adviseert de gezondheidsdienst de volgende maatregelen: mijd universiteiten, bibliotheken en andere plekken waar kennis vergaard wordt. Mocht u desondanks op de universiteit komen, praat dan zo min mogelijk met de daar aanwezige medewerkers, het is zeer wel mogelijk dat zij drager van het virus zijn. Was altijd uw handen als u in aanraking geweest bent met een onderzoeker. Als u last heeft van bovengenoemde symptomen, of u bent met een vermoedelijke drager van het virus in aanraking gekomen, meld u zich dan zo spoedig mogelijk bij uw huisarts.
Dit bericht is onderdeel van de landelijke voorlichtingscampagne over promovitis. Als u meer wilt weten, kijk dan op www.hebikpromovitis.nl of bel de medewerkers van de rijksgezondheidsdienst.  

Daan Schuurbiers reflecteert het komende jaar op het universitaire leven vanaf zijn nieuwe werkplek aan de Universiteit Utrecht.