Boeken

Het bevat mooie anekdotes en laat ook goed zien hoe hard Kuipers werkte op het ruimtestation ISS.

Alles over energie

Het is zonder meer een standaardwerk dat iedereen die iets met energie te maken heeft (en wie heeft dat niet) onder handbereik zou moeten hebben. De verzorging is, zoals we gewend zijn van de Bosatlas, op en top. De plaatjes zijn helder, de grafieken informatief en de strakke infographics spreken tot de verbeelding. Bekijk bijvoorbeeld het toekomstbeeld van de energiestromen in Friesland en Groningen onder de naam Energy Valley, de uitvoering van grootschalige warmtekrachtkoppeling of de anatomie van ondergrondse gasopslag.

Het verhaal begint met de eerste houtstook van een half miljoen jaar geleden en loopt tot ongeveer 2050, wanneer onze CO2-uitstoot met tachtig procent verminderd zou moeten zijn ten opzichte van 1990. In de allereerste pagina’s geven de auteurs een handzaam overwicht van energiegrootheden als kiloJoule (125 kJ voor een kilometer fietsen en 1950 kJ voor een kilometer met de auto), paardenkracht versus kilowatt (een vliegtuig heeft 20.000 pk) en energie-inhoud van autoaccu (0,1 MJ/kg) tot uranium-235 (80 miljoen MJ/kg). Al in die twee pagina’s voel je de brede geïnformeerdheid van de samenstellers.

Vervolgens gaat het over onder meer energiehuishouding, Nederland aardgasland, hernieuwbare energie, economie en maatschappij, regionale samenwerking en toekomst in 136 pagina’s. Als het aantal pagina’s evenredig was verdeeld onder de verschillende energievormen, dan was duurzame energie er met vijf bladzijden karig vanaf gekomen. In plaats daarvan gaat meer dan de helft van de atlas over duurzame energie.

Als er een ding duidelijk wordt uit de toekomstgerichte scenario’s en grafieken, dan is het wel dat een trendbreuk nodig is, en dat die tot nu toe achterwege is gebleven. De atlas is uitgebreid en enthousiast over projecten als Energy Valley, energiekringlopen in Amsterdam (geen woord over het Rotterdams klimaatinitiatief) en de energiebesparing op Schiphol, maar gaat moeilijke vragen uit de weg. Zo is er lof voor de (relatieve) besparingen op elektriciteit en gas op de luchthaven, maar ontbreekt de relatie met het energiegebruik van vliegtuigen.

De redactie meldt dat simulaties laten zien dat een beprijzing van CO2-uitstoot de emissies in de toekomst stevig kan verlagen, maar zegt niets over de mislukkingen van de Europese emissiehandel doordat er te veel gratis rechten zijn weggegeven (en er dus geen prijsopbouw vanwege een tekort komt).

Ook vermeldt men vrolijk dat de regering tot 2020 het aandeel duurzame energie van 4 procent nu naar 14 procent wil verhogen. Punt. Geen verklaring of actieplan. Of dat er in 2030 maar liefst 45(!) keer meer windmolens in het Nederlandse deel van de Noordzee staan dan nu. Hoe dan?! Geen woord.

Maar wacht eens. Misschien is juist dat de zakelijke en onderkoelde stijl van de atlasmakers: data leveren om de lezer zich over te laten verbazen. (Jos Wassink)

Perfectionistische astronaut

Perfectionistische astronaut

Perfectionistische astronaut

André Kuipers zit in de bus onderweg naar de raket die hem de ruimte in schiet. Stiekem wordt hem daar nog wat eten toegestopt: drie stroopwafels en een tulpenbol. Niet lang daarna knalt hij de ruimte in met een onvoorstelbare snelheid.

Voor Kuipers is zijn ruimtereis een groot avontuur. Enthousiast vertelt hij in ‘Droomvlucht’ over zijn belevenissen, opgetekend door journalist Sander Koenen. De astronaut is een geboren verteller. Hij legt geestdriftig en met oog voor detail uit wat hij aan het doen is.

De vraag rijst echter wat een boek nog toevoegt aan de vele artikelen en televisiereportages die al over de astronaut verschenen. Gelukkig is ‘Droomvlucht’ wel degelijk een welkome aanvulling op de mediahype die Kuipers veroorzaakte. Er wordt namelijk ook een minder bekend beeld van Kuipers geschetst. Het beeld van een astronaut die alles tot in de puntjes voorbereidt en met grote toewijding werkt. Dat is geen verrassing, omdat Kuipers het zonder die werkwijze natuurlijk nooit tot astronaut had geschopt. Maar door dit te tonen, laat Koenen veel beter dan de krantenstukken zien wat Kuipers op het internationale ruimtestation ISS heeft gedaan.

De dagen van Kuipers zitten propvol experimenten. Hij volgt bijvoorbeeld het Pro-K-dieet, waarbij hij alles wat hij eet en drinkt registreert. ‘Al met al levert het net zoveel administratie op als een visum aanvragen.’ Ook bewaart hij monsters van zijn plas en neemt hij bloed af voor onderzoek. Daarnaast zijn er de procedures. Voortdurend gaan Kuipers en zijn mede-astronauten na of alles nog goed werkt in het ruimtestation.

Het programma zit zo vol dat de astronauten er over klagen tegen Houston.

Wanneer iemand zich dus via Twitter afvraagt of in het ISS wel wordt gewerkt of dat de astronauten alleen maar foto’s maken, wordt Kuipers boos. ‘Ik vind die negatieve reactie vervelend, vooral van mensen die denken dat ik hier boven maar een beetje vakantie vier.’ Kuipers laat zich op de kast jagen door zijn perfectionisme en omdat hij zoveel mogelijk mensen wil inspireren.

‘Droomvlucht’ leest als een spannend boek, mede door het gevaar van een botsing in de ruimte en een ruimtewandeling van een collega van Kuipers. Het enige minpunt zijn de vele beschrijvingen van video-conferenties op aarde, wanneer bijvoorbeeld kinderen en studenten vragen mogen stellen aan Kuipers. Dat had een stuk minder gemogen. Voor iedereen die meer wil weten over Kuipers en zijn werk, is dit boek zeker een aanrader. (Robert Visscher)