97 procent van de mensen gebruikt Google. En 84 procent vertrouwt het niet

Dit jaar was dat big data.

De groep, onder wie vier Delftenaren, sprak met 671 experts. Op 8 december presenteerden de jonge denkers hun bevindingen in de Lutherse kerk in Amsterdam. Hun definitie van big data: ‘Big data is de enorme toename van mogelijkheden om data te genereren, delen, combineren en analyseren, die leidt tot nieuwe inzichten en een nieuwe manier van redeneren.’

Nederland bevindt zich qua datagebruik in een impasse, constateert de denktank. Veel burgers zijn wantrouwend, zeker sinds de NSA-affaire, maar strooien toch de hele dag hun data rond. Door te googelen en internetbankieren, door gebruik te maken van smartphones en klantenkaarten inclusief de ov-chipkaart, of door berichtjes en foto’s te posten op sociale media.

In principe zijn onze gegevens goed beschermd door de wet bescherming persoonsgegevens. Die wet bepaalt bijvoorbeeld dat gegevens alleen verzameld mogen worden voor een bepaald doel en met instemming van de burger. De doelgebondenheid van data, heet dat.

Alleen klikt de burger vaak te gemakkelijk op ‘akkoord’ en doet zo in mum van tijd afstand van zijn rechten. Zo werd onlangs bekend dat Facebook geplaatste foto’s mag en gaat gebruiken voor reclamedoeleinden. De kans bestaat dat je je vakantiefoto’s terugvindt in een bierreclame of in de folder van een reisbureau. En al je Facebook-vrienden zijn ermee akkoord gegaan. Hoe leuk is dat?

Toch kan de bescherming van persoonsgegevens ook veelbelovende toepassingen in de weg staan, vindt de denktank. Het combineren van gegevens kan immers nieuwe informatie opleveren. Bijvoorbeeld over hoe het verkeer doorstroomt, waar de ernstigste probleemwijken zich bevinden en welke sluizen, wegen en spoorwegtracés aan onderhoud toe zijn. Maar dat mag dus niet zonder toestemming.

De situatie is nu dat overheden, bedrijven en particulieren uit voorzichtigheid op hun data blijven zitten, terwijl het openstellen en delen van bestanden juist nieuwe en profijtelijke mogelijkheden kan bieden.

Om uit die patstelling te komen, presenteerde de nationale denktank in het eindrapport tien big data-oplossingen die Nederland mobieler, slimmer, socialer en gezonder kunnen maken. De plaats ontbreekt om alle oplossingen voor het voetlicht te brengen, maar vier stuks moet lukken.

Datawijzer
De datawijzer moet internetgebruikers meer duidelijkheid geven waar ze aan beginnen als ze zich aanmelden bij een website of internetdienst. Uit onderzoek van de denktank blijkt dat 93 procent van internetgebruikers, zonder verder te lezen, akkoord gaat met gebruiksvoorwaarden. Geen wonder: weinig mensen hebben trek in die enorme hoeveelheid juridisch geneuzel in kleine lettertjes.

Het lijkt er op dat de tekst opzettelijk ontoegankelijk is gemaakt. Dat moet maar eens afgelopen zijn, vindt de denktank. De kijkwijzer dient als voorbeeld. Die geeft met pictogrammen voor seks, geweld, schelden en minimumleeftijd aan wat je kunt verwachten. Net zoals het gelukt is om films, series en documentaires op televisie van een kijkwijzer te voorzien, zo moet dat ook verplicht worden voor webondernemers die hun diensten in Nederland aanbieden. De datawijzer moet helderheid geven over welke data bewaard worden voor hoe lang en op welke plaats. Ook moet duidelijk zijn of de gegevens gedeeld of doorverkocht worden aan anderen en onder welke nationale wetgeving de onderneming valt.

Datalogus
Wanneer de bescherming van gegevens helder geregeld is, kunnen data van verschillende instanties ook beter gedeeld worden. Dat is het idee achter de datalogus. ‘Veel organisaties geven aan niet precies te weten welke data bestaan en of deze intern of extern beschikbaar zijn’, schrijft de denktank. ‘Een overzicht van beschikbare data is essentieel om inzicht te krijgen in de mogelijkheden die big data biedt en het gebruik van data te stimuleren.’ De datalogus moet per sector (cultuur, delfstoffen, financiën, handel, horeca, overheid, vervoer en zorg) een overzicht geven welke data er zijn, of die gedeeld kunnen worden (ja, nee, onder voorwaarden) en wie de contactpersoon is. De denktank schrijft: ‘Als het lukt om dat over vijf jaar bij 50 van de 500 grootste Nederlandse organisaties voor elkaar te krijgen, en ze maken daar 1 procent meer omzet door, dan levert dat jaarlijks 250 miljoen euro op.’ NS, Prorail en Rijkswaterstaat zijn al ingestapt.

PacMed
Huisartsen werken op basis van richtlijnen en expertise. Ze maken zelden gebruik van de groeiende berg aan medische data. De applicatie PacMed, waar twee denktankers een startup mee zijn begonnen, wil de huisarts meer evidence-based (gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek) laten werken. Aanvankelijk volgt PacMed, dat ingebouwd is in het informatiesysteem van de huisarts, de gebruikelijke richtlijnen. Maar naarmate er meer behandelingen van verschillende artsen bijkomen, dragen de gegevens bij aan onderzoek, kunnen ze bijwerkingen van medicijnen signaleren en verbanden aandragen tussen ziekten. Vooral bij zeldzame aandoeningen verwachten de ontwikkelaars een meerwaarde van dit expertsysteem.

Buurt in beeld
Met de decentralisatie van de zorg is de applicatie Buurt in Beeld heel actueel. Gemeenten worden verantwoordelijk voor de jeugdzorg, maar moeten dat goedkoper en efficiënter doen dan tot nu toe. De applicatie Buurt in Beeld wil locatiegebonden gegevens van schoolverzuim, overlast en inkomensgegevens combineren met Twitter om probleemwijken in kaart te brengen. Dan weet een wijkregisseur tenminste waar in de stad hij het best kan beginnen.

Data scientists
De denktank grossiert in oplossingen, niet in problemen of eufemistische uitdagingen. Maar om die oplossingen waar te maken, zullen er veel data scientists aan de slag moeten. Plotseling ontstaat er een nieuw beroep: mannen en vrouwen met verstand van databasebeheer, visualisaties maken, statistiek, modelleren, programmeren en specifieke vakkennis. 

Naar verwachting van de denktank is er over vier jaar een tekort van achtduizend dataspecialisten. De Universiteit van Amsterdam neemt het voortouw met een praktijkgerichte bijscholing voor bètastudenten van verschillend pluimage. In Delft start in september bij de faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica de opleiding data science & technology als hoofdstroom binnen de masteropleiding computer science. Daarmee speelt de TU in op de actualiteit van big data.

Bekijk/download het NDT rapport op:

nationale-denktank.nl/eindrapport2014