Zorg om oplopende studieschuld

In Delta van 2 april stellen studentenraadfractieleden Paul Wigt en Roel Rutgers dat de TU Delft haar historie moet koesteren en niet wegmoffelen. Tevens vinden ze dat de faculteit Bouwkunde aan de Julianalaan niet mag worden opgefleurd, dat de marketingafdeling van de TU Delft geen flitsende licht- en geluidsinstallaties en ook geen jazzballet mag inhuren, en ook dat hun bul eruitziet als een kladpapiertje. Waarom ze dat vinden? Omdat een overleden filosoof, een overleden geschiedkundige en een overleden schrijver een leuk aforisme over de waarde van geschiedenis hebben geformuleerd.
Dit soort halfzachte betogen lees je vaker. Eerst zeuren dat de modernisering is doorgeschoten en vervolgens oreren dat we op basis van de lessen van de geschiedenis de toekomst in bedwang moeten houden. De vooruitgang is slecht en vroeger was alles beter. Dat oudere mensen dit soort opvattingen koesteren, ben ik gewend en kan ik wel begrijpen. Dat echter studenten zo denken, is zorgwekkend.
Onze universiteit voert terecht het credo ‘Challenge the future’. Wat moet men anders? ‘Challenge the history’? Wetenschappers in het algemeen en ingenieurs in het bijzonder stellen zich tot doel om met meer en betere kennis de wereld met kleine stapjes (en af en toe een grote stap) te verbeteren. Deze ambitie komt voort uit onvrede met het heden en nieuwsgierigheid naar het toekomstige onbekende. Een wetenschapper die zich bezighoudt met stoffige onderwerpen en vergane kennis voert een achterhoedegevecht. Ook al is de drang naar en de noodzaak van het vernieuwen van kennis voor wetenschappers een harde strijd die uiteindelijk verloren wordt. Het is voor weinig wetenschappers weggelegd ‘De wet van’ voor de achternaam te zetten. Ons dynamisch tijdsgewricht maakt kennis steeds sneller outdated. Zo heeft economie-professor Heertje een paar jaar geleden zijn wetenschappelijk werk ‘afgeschreven’. De tijd had zijn wetenschappelijk werk ingehaald en vrijwel nutteloos gemaakt. Wat mij betreft een zeer moedige stellingname. Het is het tragische lot van de wetenschapper deze strijd te strijden en bij de eindstreep kansloos ten onder te gaan. Dit bewijst dat alleen intrinsiek gemotiveerde wetenschappers (en studenten) uiteindelijk gelukkig worden omdat ze het onderzoeksproces zelf waarderen. 
Het is juist de weerbarstigheid van onze tijd (en van de tijd die voor ons ligt) die ervoor zorgt dat we niet kunnen leren van de geschiedenis. Leren vereist namelijk dat er overeenkomsten zijn tussen het ‘oefenterrein’ en de ‘wedstrijdbaan’. Vandaag oefenen met wiskundeopgaven voor een technische bedrijfskundetentamen van morgen heeft geen zin. En nieuwe ziektes genees je niet met oude medicijnen. Leren van de geschiedenis heeft als veronderstelling dat de geschiedenis zich in ongewijzigde vorm doorzet in de toekomst. Elke ‘nieuwe’ toekomstige situatie is dan niet meer dan een slap aftreksel van dat wat de geschiedenis ons al heeft laten zien. “Er is niets nieuws onder de zon”, heeft Hegel gezegd (om ook een overleden filosoof te citeren).
Maar juist de vaak aangehaalde onvoorspelbaarheid van de toekomst toont aan dat die toekomst niet een domweg doortrekken is van een historisch patroon. Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Dat de toekomst ons telkens verrast hoeft dan niet ongemakkelijk te zijn, maar is ook een uiting van onze vrijheid. Een historisch gedetermineerd toekomstbeeld is geen aantrekkelijk vooruitzicht. Geniet van de vrijheidsgraden en vlucht niet weg in het verleden. Het is juist in en voor die onbestemde toekomst dat de wetenschapper (en de student) zijn werk doet en die hem telkens noopt tot het ontwikkelen van nieuwe inzichten. 
Laten de studenten Wigt en Rutgers blij zijn met verandering. Vroeger was het gesproken woord gelijk aan het geschreven woord. Maar goed dat er tegenwoordig zo’n modernistisch diplomaatje is. Hopelijk is de waarde daarvan voor hen even tijdloos als het Bouwkunde-gebouw dat destijds met het oog op de toekomst is neergezet en daardoor nu historische waarde heeft. Kun je van veel moderne  retro bouwstijlen niet zeggen.   

Patrick van der Duin is universitair docent innovatiemanagement en toekomstonderzoek bij TBM, columnist van de Delta en auteur van het boek ‘Tegen de geschiedenis. Pleidooi voor een toekomstgerichte samenleving’.  

Studieschuld

Studenten die hun studie in 2008 beëindigden, hadden een gemiddelde studieschuld van ruim 12.500 euro, inclusief rente. Vier jaar eerder was dat nog geen 10.000 euro, aldus de Dienst Uitvoering Onderwijs, voorheen de IB-Groep. Uit eigen onderzoek onder ruim tweeduizend studenten concludeert het nationaal Instituut voor budgetvoorlichting Nibud dat deze stijging zich voortzet: de schuld van de huidige eerstejaars studenten zal straks minimaal 15.360 euro bedragen. De rente over dit bedrag komt daar dan nog bij.

De belangrijkste redenen die studenten noemen om te lenen is dat hun ouders hen financieel niet of te weinig ondersteunen (52 procent) en omdat ze “gewoon geld tekort komen” (42 procent). 38 Procent leent om niet of minder te hoeven werken naast de studie, terwijl ruim een kwart de studietijd “relaxed” wil doorkomen.

Zestien procent van de studenten heeft ook nog andere leningen uitstaan. Van alle ondervraagden staat negentien procent regelmatig of altijd rood, met een gemiddeld bedrag van 652 euro. Zeventien procent is in het bezit van een creditcard.

Veel studenten zijn slecht op de hoogte van de studieleenvoorwaarden van DUO, voorheen de IB-Groep. Slechts 45 procent weet dat zij ook tijdens hun studie al rente betalen. Een kwart heeft geen idee hoe hoog de rente is (in 2009 3,58 procent) en zeven procent denkt zelfs dat de lening rentevrij is.

Het Nibud stelt dat een studielening geen probleem hoeft te zijn, maar dat “relaxed kunnen studeren” het verkeerde uitgangspunt is. Studenten zouden vaak te makkelijk denken over de schuld die ze opbouwen. Om hen meer bewust te maken van de consequenties van hun leengedrag, heeft het Nibud de Studieleenwijzer ontwikkeld. Die helpt studenten uit te rekenen hoeveel zij straks per maand moeten gaan aflossen en hoeveel ze van een denkbeeldig startsalaris overhouden.