Waarom botst Bussemaker met haar eigen partij?

Afgelopen weekend haalde partijvoorzitter Hans Spekman in de Volkskrant ongemeen fel uit naar zijn partijgenoot Jet Bussemaker, de minister van Onderwijs. Ze zit in het kabinet te veel aan de kant van de VVD, meent hij. “De wereld op zijn kop.”

Hij verwees daarbij naar de protesten van studenten en docenten aan de Universiteit van Amsterdam tegen het rendementsdenken en vóór meer medezeggenschap. Een PvdA’er zou aan hun zijde moeten staan, stelde hij.

Gelijk
Heeft hij gelijk? Inderdaad heeft minister Bussemaker zich nog nooit laten betrappen op warme gevoelens voor medezeggenschapsorganen in het hoger onderwijs. Haar standpunt komt ongeveer hierop neer: als studenten en docenten iets zinnigs zeggen, zullen bestuurders er heus wel naar luisteren, en als ze niets zinnigs zeggen kunnen zo ook maar beter geen macht hebben.

In 2013 pleitten enkele partijen ervoor om de medezeggenschapsraad van hogescholen en universiteiten instemmingsrecht te geven op de hoofdlijnen van de begroting. Dan konden studenten en docenten megalomane plannen van bestuurders op tijd tegenhouden. Maar Bussemaker zag er niets in.

Misschien had ze slechte ervaringen opgedaan in haar periode als rector van de Hogeschool van Amsterdam. Destijds merkte ze dat leden van de medezeggenschapsraad lang niet altijd goed geïnformeerd zijn, zei ze tegen de Tweede Kamer. “Het was niet altijd mogelijk om heel goede gesprekken te voeren.”

Ondanks haar weerzin is dat instemmingsrecht er toch gekomen toen de regeringspartijen samen met D66 en GroenLinks de basisbeurs wilden afschaffen. Het was een compromis. Bussemaker heeft er sindsdien veelvuldig mee geschermd: studenten verliezen hun beurs, maar ze krijgen er inspraak voor terug.

Doorgeslagen
Maar het ging de PvdA niet ver genoeg. Dit voorjaar dienden de Jonge Socialisten (de jongeren van de PvdA) tijdens de politieke ledenraad van de partij een motie in tegen het “doorgeslagen rendementsdenken” en vóór “democratisering van het hoger onderwijs”. De partijleden namen die aan.

Kamerlid Mohammed Mohandis maakte er een motie van. Geef opleidingscommissies instemmingsrecht, maande hij de minister. Op 2 juli werd zijn motie aangenomen, ondanks verzet van zijn VVD-collega Pieter Duisenberg.

Ook Bussemaker had de motie ontraden. Ze leek eerder naar de VVD te neigen dan naar haar eigen partij: “De opleidingscommissies hebben een belangrijke rol bij de accreditatie en bij opleidingsevaluaties en ik moet zeggen dat ik het met de heer Duisenberg eens ben dat er meer manieren zijn om die rol te versterken dan alleen maar formalisering.”

Eén week later stuurde Bussemaker haar wetsvoorstel naar de Tweede Kamer dat de medezeggenschap in het hoger onderwijs moet verbeteren. Daarin staat niets over instemmingsrecht voor opleidingscommissies. De tekst was gewoon al klaar voordat die motie was aangenomen, aldus Bussemaker. Over dat instemmingsrecht gaat ze dit najaar graag met de Tweede Kamer in debat.

Ware PvdA?
Bussemaker en haar partij lijken dus andere wensen te koesteren. Omgekeerd kun je de vraag stellen of die roep om inspraak werkelijk tot de idealen van de PvdA behoort. Het was immers de sociaaldemocratische minister Jo Ritzen die de democratie in het hoger onderwijs terugsnoeide met zijn wet Modernisering universitaire bestuursorganisatie (MUB).

Ook Ronald Plasterk – die het tegen Diederik Samsom opnam in de strijd om het partijleiderschap van de PvdA – kwam voorstanders van inspraak niet echt tegemoet. Als minister van Onderwijs verzette hij zich bijvoorbeeld tegen de komst van de student-assessor: een student die een brug zou slaan tussen bestuur en medezeggenschap en die alle vergaderingen van het college van bestuur zou bijwonen.

Binnen de PvdA bestaan dus twee stromingen: de ene wil meer democratie in het hoger onderwijs, terwijl de andere daar vooral een belemmering in ziet. Hans Spekman en Mohammed Mohandis passen meer in de eerste stroming, Bussemaker in de tweede. Het is altijd maar afwachten welke stroming de overhand krijgt als de PvdA meeregeert.