Slechte ergonomie in operatiekamer

Operatietafels zijn niet ingericht voor kijkoperaties met lange instrumenten, zodat ze niet laag genoeg gezet kunnen worden. De chirurg staat dan met zijn handen ter hoogte van zijn schouders te opereren en moet vaak schuin omhoog kijken naar een vaak te vaag plaatje op de monitor. En bij gewone of open operaties staat de chirurg vaak urenlang over de tafel gebogen. Het gevolg? Oncomfortabele werkhouding, klachten over pijn in rug en nek bij open operaties en schouderklachten bij laparoscopische (kijk)operaties.
Dr.ir. Arma^gan Albayrak (industrial design bij Industrieel Ontwerpen) heeft het de afgelopen jaren vaak van dichtbij mogen zien. Ook merkte ze dat het tegen de cultuur is om over de ongemakken van het opereren te klagen: “Ze denken vaak ‘pijn is fijn’ en verder zijn ze heel geconcentreerd met hun vak bezig, waardoor ze de eigen lichamelijke ongemakken vergeten.”
In haar proefschrift ‘Ergonomics in the operating room’ brengt Albayrak de problemen rond houding en beeldschermen in de operatiekamer in kaart en doet voorzetten om de situatie te verbeteren. Zo ontwikkelde ze een prototype chirurgenkruk, die de operateur steun geeft tegen de billen en borstkas, zodat de rugspieren ontlast worden. Ook kan het platform waarop de chirurg staat op verschillende hoogten ingesteld worden, wat bij laparoscopische operaties een comfortabelere werkhoogte biedt.
Het prototype werd door enkele chirurgen van het Erasmus Medisch Centrum, waar het praktische deel van het onderzoek plaatsvond, uitgeprobeerd. De ervaringen waren positief. Ook stonden de medici open voor het ergonomisch onderzoek. Maar verder dan een prototype is het nooit gekomen. Waarom blijft onduidelijk.
Misschien hadden ze een medisch bedrijf erbij moeten betrekken, denkt Albayrak. Of misschien werden de medici afgeschrokken door het protheseachtige uiterlijk van het prototype. Haar promotor prof.dr. Huib de Ridder denkt dat het gewoon nog te vroeg is. “We hebben nu een eerste generatie onderzoekers die vanuit de TU in het Erasmus Medisch Centrum werkt aan de operatiekamer van morgen. Dat gaat over beeldtechniek, ergonomie, werkvormen en andere zaken. Ze brengt de problemen en de behoeften in kaart. Pas in de tweede generatie kun je oplossingsgericht werk verwachten.”
De komende jaren zal de samenwerking tussen de TU en het Erasmus MC daarom onverminderd worden voortgezet. Maar, waarschuwt De Ridder, meer en betere techniek is niet altijd de oplossing. De operatiemaker staat vaak al bomvol met apparatuur. “Medici vragen soms alleen om een soort checklist met tien geboden.”