Scheepsbouw als gezelschapsspel

Hoe goed je een scenario ook uitstippelt, de realiteit wil nogal eens afwijken van de planning. Om dat te illustreren laat Jenny Coenen tijdens het lekenpraatje voor haar promotie een diagrammetje zien. “Stel, je wilt promoveren, een nieuw huis kopen en twee kinderen krijgen. Dan kun je natuurlijk een handige planning volgen…” Coenen laat een diagrammetje zien waarin de verschillende stappen netjes op elkaar aansluiten. “Maar het kan ook anders lopen…” Ze toont een diagrammetje waarin het promoveren, de verhuizing en de zwangerschappen elkaar in tijd overlappen. Het publiek lacht: de verwijzing naar het privéleven van de zichtbaar zwangere promovenda is overduidelijk.

In de scheepsbouw gaat het volgens Coenen niet anders. Het is eerder uitzondering dan regel dat het ontwerp- en bouwproces van een schip verlopen zoals vooraf is voorzien. Tijdens haar promotieonderzoek bracht dr.ir. Jenny Coenen deze processen in kaart en ontwierp ze een simulatiemodel om meer inzicht te krijgen in het verloop ervan. Maandag 2 juni promoveerde ze aan de faculteit Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek & Technische Materiaalwetenschappen (3mE). Daarmee werd ze de eerste vrouwelijke doctor in de maritieme techniek in Nederland.

Nederlandse scheepswerven zijn gespecialiseerd in het bouwen van schepen die zijn afgestemd op de specifieke wens van de klant. Omdat geen twee schepen hetzelfde zijn, is het lastig om te voorspellen hoeveel tijd en manuren erin gaan zitten om de verschillende componenten tot een geïntegreerd geheel te maken. Een andere factor die de planning van het bouwproces onzeker maakt, is de veelheid van actoren die betrokken zijn bij de bouw. Naast de werf zijn vaak tal van onderaannemers actief die verantwoordelijk zijn voor bijvoorbeeld de elektrische installatie, de toeleverantie en de hotelunit. Deze partijen zijn afhankelijk van elkaar en als het werk van de één uitloopt, raakt de planning van de ander in de war.

“Het bouwproces van schepen wordt vaak onvoorspelbaar genoemd”, vertelt de jonge doctor. “Projectmanagers in de scheepsbouw maken weliswaar een scenario, maar zijn zich ervan bewust dat het zeer onwaarschijnlijk is dat het project naar planning zal verlopen. Deze wetenschap gebruiken zij vaak als een vrijbrief om niet zo gedetailleerd te plannen. Problemen lossen zichzelf wel op, wordt vaak gedacht.”

Volgens Coenen is het echter belangrijk om het engineering- en bouwproces gedetailleerd in kaart te brengen. “Door onverwachte omstandigheden kan bijvoorbeeld het aantal manuren in het bouwproces schrikbarend hoog oplopen. Het is belangrijk om je als aannemer vooraf bewust te zijn van de oorzaken die daaraan ten grondslag liggen.”

Kenmerkend aan haar simulatiemodel is dat het in de planning rekening houdt met de kans dat bepaalde stappen in het ontwerp- en bouwproces herhaald moeten worden, bijvoorbeeld omdat de klant het niet eens is met een ontwerp en dit moet worden aangepast. Dit is een vaak voorkomend fenomeen in het engineeringsproces, maar het wordt door de meeste planningsprogramma’s niet meegerekend bij het maken van voorspellingen.

“De schattingen met betrekking tot het budget en de planning die ik met behulp van mijn simulatiemodel maak, zijn nauwkeuriger dan de planningen die de mensen op de werf op basis van hun ervaring maken”, vertelt Coenen. “Mensen in de scheepsbouwwereld roepen altijd dat het bouwproces zeer complex in elkaar zit. Zij zijn blij dat er nu een beschrijvend model ligt waarin die complexiteit goed tot zijn recht komt en inzichtelijk wordt gemaakt.”

Dr.ir. Jenny Coenen ontwikkelde naar aanleiding van haar promotieonderzoek ook een bordspel voor scheepsbouwers. In het spel wordt het de betrokkenen duidelijk wat de consequenties zijn van hun acties voor het proces als geheel. “Het spel wordt vooral gebruikt voor trainingsdoeleinden. Partners zien hoe belangrijk een goede onderlinge communicatie is. Maar we hebben er vooral ook veel lol mee gehad.” (Foto: Jenny Coenen)

Hoe goed je een scenario ook uitstippelt, de realiteit wil nogal eens afwijken van de planning. Om dat te illustreren laat Jenny Coenen tijdens het lekenpraatje voor haar promotie een diagrammetje zien. “Stel, je wilt promoveren, een nieuw huis kopen en twee kinderen krijgen. Dan kun je natuurlijk een handige planning volgen…” Coenen laat een diagrammetje zien waarin de verschillende stappen netjes op elkaar aansluiten. “Maar het kan ook anders lopen…” Ze toont een diagrammetje waarin het promoveren, de verhuizing en de zwangerschappen elkaar in tijd overlappen. Het publiek lacht: de verwijzing naar het privéleven van de zichtbaar zwangere promovenda is overduidelijk.

In de scheepsbouw gaat het volgens Coenen niet anders. Het is eerder uitzondering dan regel dat het ontwerp- en bouwproces van een schip verlopen zoals vooraf is voorzien. Tijdens haar promotieonderzoek bracht dr.ir. Jenny Coenen deze processen in kaart en ontwierp ze een simulatiemodel om meer inzicht te krijgen in het verloop ervan. Maandag 2 juni promoveerde ze aan de faculteit Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek & Technische Materiaalwetenschappen (3mE). Daarmee werd ze de eerste vrouwelijke doctor in de maritieme techniek in Nederland.

Nederlandse scheepswerven zijn gespecialiseerd in het bouwen van schepen die zijn afgestemd op de specifieke wens van de klant. Omdat geen twee schepen hetzelfde zijn, is het lastig om te voorspellen hoeveel tijd en manuren erin gaan zitten om de verschillende componenten tot een geïntegreerd geheel te maken. Een andere factor die de planning van het bouwproces onzeker maakt, is de veelheid van actoren die betrokken zijn bij de bouw. Naast de werf zijn vaak tal van onderaannemers actief die verantwoordelijk zijn voor bijvoorbeeld de elektrische installatie, de toeleverantie en de hotelunit. Deze partijen zijn afhankelijk van elkaar en als het werk van de één uitloopt, raakt de planning van de ander in de war.

“Het bouwproces van schepen wordt vaak onvoorspelbaar genoemd”, vertelt de jonge doctor. “Projectmanagers in de scheepsbouw maken weliswaar een scenario, maar zijn zich ervan bewust dat het zeer onwaarschijnlijk is dat het project naar planning zal verlopen. Deze wetenschap gebruiken zij vaak als een vrijbrief om niet zo gedetailleerd te plannen. Problemen lossen zichzelf wel op, wordt vaak gedacht.”

Volgens Coenen is het echter belangrijk om het engineering- en bouwproces gedetailleerd in kaart te brengen. “Door onverwachte omstandigheden kan bijvoorbeeld het aantal manuren in het bouwproces schrikbarend hoog oplopen. Het is belangrijk om je als aannemer vooraf bewust te zijn van de oorzaken die daaraan ten grondslag liggen.”

Kenmerkend aan haar simulatiemodel is dat het in de planning rekening houdt met de kans dat bepaalde stappen in het ontwerp- en bouwproces herhaald moeten worden, bijvoorbeeld omdat de klant het niet eens is met een ontwerp en dit moet worden aangepast. Dit is een vaak voorkomend fenomeen in het engineeringsproces, maar het wordt door de meeste planningsprogramma’s niet meegerekend bij het maken van voorspellingen.

“De schattingen met betrekking tot het budget en de planning die ik met behulp van mijn simulatiemodel maak, zijn nauwkeuriger dan de planningen die de mensen op de werf op basis van hun ervaring maken”, vertelt Coenen. “Mensen in de scheepsbouwwereld roepen altijd dat het bouwproces zeer complex in elkaar zit. Zij zijn blij dat er nu een beschrijvend model ligt waarin die complexiteit goed tot zijn recht komt en inzichtelijk wordt gemaakt.”

Dr.ir. Jenny Coenen ontwikkelde naar aanleiding van haar promotieonderzoek ook een bordspel voor scheepsbouwers. In het spel wordt het de betrokkenen duidelijk wat de consequenties zijn van hun acties voor het proces als geheel. “Het spel wordt vooral gebruikt voor trainingsdoeleinden. Partners zien hoe belangrijk een goede onderlinge communicatie is. Maar we hebben er vooral ook veel lol mee gehad.” (Foto: Jenny Coenen)