Opvallen bij het solliciteren

“Er staat veel in je curriculum vitae. Maar op welk onderdeel ben je het meest trots?”, vraagt Bud Bickes van het TU Delft career centre. Verbaasd kijkt de net afgestudeerde civieler Lisanne Meerdink hem aan. “Daar heb ik nog nooit over nagedacht”, zegt ze. Meerdink is even stil en antwoordt dan: “Dat ik zoveel gedaan heb naast mijn studie. Ik was fulltime bestuurslid van een studievereniging en heb daar geleerd problemen op te lossen en activiteiten rond het lustrum te organiseren en te begeleiden.”

“Wat een rotvraag  hè?”, zegt Bickes na afloop. “Maar het is wel een vraag die je kunt verwachten. Juist daarom is het verstandig om van tevoren te oefenen.” Bickes deed veel ervaring op rond sollicitaties en trainingen bij de Erasmus Universiteit Rotterdam en de TU. Voordat Meerdink een sollicitatiegesprek heeft bij een groot ingenieursbureau, oefent ze het met Bickes bij het career centre.

Zoals Lisanne Meerdink zijn er meer. Net afgestudeerd en met de felbegeerde bul op zak. Ze kunnen goed rekenen en analytisch denken. Ze weten alles over de maximale belasting van een brug, hoe je nieuwe medische instrumenten ontwerpt of zonnecellen nog efficiënter maakt. Maar hoe je moet solliciteren is een heel ander verhaal. Want jezelf verkopen aan werkgevers, hoe doe je dat eigenlijk? Hoe vind je een weg in de sollicitatiejungle? Uit een onderzoek van nieuwsprogramma EenVandaag blijkt dat veel studenten met die vraag worstelen. Bijna zeventig procent gaf aan dat het oefenen van sollicitatiegesprekken verplicht moet worden. Volgens 41 procent komt solliciteren helemaal niet aan de orde tijdens de studie. Kortom, concludeert EenVandaag: studenten zijn slecht voorbereid op solliciteren.

Smeken

Dat is zonde, want door de huidige krapte op de arbeidsmarkt is het nog belangrijker voor studenten om goed voor de dag te komen. “Iedereen bij Bouwkunde is daar mee bezig. Hoe kom ik boven het maaiveld uit? Hoe zorg ik ervoor dat ik opval? Velen doen bijvoorbeeld een (extra) stage, terwijl dit niet verplicht is. Ik doe een jaar bestuur bij studievereniging Stylos. Vooral omdat het me aanspreekt, maar het is ook wel handig vanwege de extra ervaring”, zegt bachelorstudent Roel Kosters.

Maar van collectieve paniek op de TU Delft lijkt absoluut geen sprake. Want niet iedereen maakt zich evenveel zorgen. Werkloosheidcijfers van alumni van de TU zijn niet beschikbaar. Maar het is wel duidelijk dat er meer vraag is naar bijvoorbeeld afgestudeerde elektrotechnici en werktuigbouwkundigen dan naar architecten. “Ik maak me weinig zorgen. Bedrijven staan om ons te smeken. Ik hoor van veel pas afgestudeerden dat ze zo een baan hebben. Toch denk ik dat het nuttig is om goed voorbereid te zijn op het solliciteren, zodat je bijvoorbeeld beter weet wat je te wachten staat tijdens een gesprek”, zegt derdejaars elektrotechniek Ralph van Schelven.

Hoe dan ook, graduate recruitment manager Europe Elmer Schaap van Shell merkt wel dat studenten momenteel meer doen om op te vallen. “Ze begrijpen steeds beter dat ze zich moeten onderscheiden. Wij kijken naar veel meer dan alleen de studieresultaten. Heeft iemand activiteiten georganiseerd, extra projecten begeleid of in een bestuur gezeten van een sport- of studievereniging? Ervaring in het buitenland telt zeker ook mee. Daardoor zien we dat iemand verder kijkt dan zijn neus lang is.” Ellen van der Wal van architectenbureau Mecanoo vult aan: “De keuzes in het tweede en derde jaar zijn essentieel door werk- of bestuurservaring op te doen. Leg dat ook goed vast, bijvoorbeeld in een portfolio.”

Mooie praatjes

Dat studenten zich beter voorbereiden op de arbeidsmarkt, blijkt ook uit de stijgende populariteit van het career centre. Daar kunnen studenten onder meer hun cv laten checken, sollicitatiegesprekken trainen en er zijn workshops bij faculteiten. Het career centre bestaat nu   vier jaar en uit een recent onderzoek van onderzoeksbureau Universum onder 460 studenten blijkt dat 52 procent van de doelgroep het centrum weet te vinden.

Het devies van het career centre is dat iedereen zich goed kan voorbereiden. Solliciteren kun je dus leren. Maar het gaat er niet om met trucjes en bluffen een vette baan te scoren. “Je krijgt bij ons geen recept voor de beste antwoorden. Solliciteren kun je beter zien als een soort matchmaking. De sollicitant moet ook goed nagaan of  een bedrijf wel bij hem of haar past. Zijn er interessante projecten, spreekt de cultuur aan?”, zegt Caroline Scheepmaker, manager career centre.

Shell recruitment manager Schaap is het daar helemaal mee eens. “Als iemand alleen maar mooie praatjes heeft en zich door een gesprek heen probeert te bluffen, prikken we daar zo doorheen. Het moet echt klikken. De sollicitant moet bij de bedrijfscultuur passen.”

Anders gaat het geheid mis, benadrukt Scheepmaker. Ze kent een flamboyante en creatieve net afgestudeerde industrieel ontwerpster, die solliciteerde bij een consultancybureau. Ze kocht een mantelpakje, was reuze slim en werd aangenomen. Maar ze voelde er zich doodongelukkig.

Ze paste daar niet vanwege de formele kleding en omgangsvormen en is uiteindelijk vertrokken.

Erbij passen

“Wij proberen te achterhalen wat iemand wil, door veel vragen te stellen”, vertelt Caroline Scheepmaker. “Pas afgestudeerden kijken vooral naar grote bedrijven of willen manager worden, vanwege druk van familie en vrienden. Maar misschien past een kleiner  bedrijf wel beter bij jou. Of er nou werkgevers voor je in de rij staan of juist niet, wij proberen met studenten uit te zoeken wat ze zelf het liefste willen.”

Je anders voordoen dan je bent of bluffen, is dus onverstandig. Wat is wel handig om te doen? Schaap: “Wees zo concreet mogelijk. Dat Delftenaren technisch heel goed zijn en prachtige ingewikkelde projecten kunnen doen, klopt. Maar ik ben benieuwd wat ze nog meer in hun mars hebben. Ben je een leider? Zo ja, dan wil ik dat zien. Geef bijvoorbeeld aan welke studentenprojecten je hebt geleid. En vertel specifiek wat jij hebt gedaan als je hebt samengewerkt.”

Ook Bickes benadrukt dit tegenover Meerdink tijdens het oefenen van het sollicitatiegesprek bij het career centre. “Geef veel voorbeelden, dan weten ze aan de andere kant van de tafel beter wat je hebt gedaan en ook hoe je in elkaar zit.” Meerdink heeft daar weinig moeite mee. Van verschillende projecten waar ze aan heeft gewerkt, benoemt ze duidelijk wat haar rol was.

Door voorbeelden paraat te hebben, neemt iemand zelf initiatief, volgens Van der Wal van Mecanoo. Zij raadt aan om van te voren drie projecten uit te kiezen, die laten zien waar je goed in bent. “Sommige sollicitanten gaan achterover zitten en wachten alleen maar op vragen die we stellen. Dat is geen goede houding.”

Wees bovendien to the point. Te veel praten is niet goed. “Stel dat je nog meer wilt vertellen en al lang aan het woord bent,” vertelt Bickes aan Meerdink. “Dan kun je altijd vragen of je zo de vraag hebt beantwoord of nog meer mag vertellen. Op die manier maak je ze medeplichtig. Anders praat je je zo het graf in. Gelukkig had jij daar geen last van. Zelfs niet toen ik even zweeg, ging je dat niet invullen met gepraat.”

Flauw vallen

Maar niet alleen het verbale moet in orde zijn. Zorg er ook voor dat je een overzichtelijk en aantrekkelijk overzicht maakt van wat je hebt gedaan, benadrukt Van der Wal. “Wij krijgen zeker honderd open sollicitaties per maand binnen. Ik wil binnen een minuut een goed beeld krijgen via een portfolio wat iemand heeft gedaan. Het gaat er om of iemand kan verbeelden wat er in zijn of haar hoofd zit.”

Dat klinkt misschien logisch, toch krijgt Mecanoo nog vaak chaotische portfolio’s binnen. “Soms worden we zelfs met een ander architectenbureau verwisseld. Nou ja, dat helpt ons wel, want driekwart kan de prullenbak in.” Ook Schaap maakte al vreemde dingen mee. “Een sollicitant die tijdens een assessment flauw viel bijvoorbeeld. Of iemand die toch geen Engels bleek te spreken.”

Zelf vragen voorbereiden is wel een must. Niet alleen om initiatiefrijk over te komen. Van der Wal en Schaap kunnen zich niet voorstellen dat iemand bij hun bedrijf solliciteert zonder vragen te stellen. “Je wilt bijvoorbeeld toch weten of er doorgroeimogelijkheden zijn?”, zegt Schaap.  Daarnaast willen ze beide zien dat studenten het bedrijf goed kennen. “Weet je welke projecten we hebben gedaan en wat vind je daarvan? Als je ons werk niet kent, solliciteer dan niet”, zegt Van der Wal.

Na het oefenen van het sollicitatiegesprek, complimenteert Bickes de pas afgestudeerde civieler Meerdink. “Je denkt snel en je geeft adequate antwoorden. Vergeet niet dat zo’n gesprek een kennismaking is. Zij willen weten wie jij nu eigenlijk bent en wat je in je mars hebt. Jij wilt dus ook weten hoe het er bij hun bedrijf aan toegaat. Jij moet niet alleen een plek bij hen verdienen, maar zij moeten jou ook overtuigen dat ze de juiste partij zijn voor jou.”