‘Niet iedereen die dwaalt is de weg kwijt’

,,Sinds de Nobelprijs zit ik opgescheept met dit molecuul.” Nobelprijswinnaar prof. Sir Harry Kroto wijst naar een soort voetbal op de overheadprojector, een model van een C60-molecuul, de zogenaamde buckeybal. ,,De ironie is dat ik gespecialiseerd ben in microgolfspectroscopie waar je een dipool voor nodig hebt en die heeft dat ding niet”, vertelt de Engelsman op de jaarlijkse Technologiedag voor TU-alumni. Hij reist als een entertainer de hele wereld rond en geeft zo’n zeventig lezingen per jaar. ,,Wat had ik hier ook al weer voor titel opgegeven?”

Kroto heeft de zaal in de TU-aula, gevuld met voornamelijk mannen van boven de vijftig, op zijn hand. De meeste mensen, en zeker politici, weten te weinig van wetenschap, is zijn betoog. Ze kennen niet eens de taal van de wetenschap, de wiskunde. En toch hebben ze argwaan voor onderzoek waarvan de wetenschapper niet precies kan uitleggen waarom hij het doet. ,,Ik doe juist werk zonder veel richting en zonder een aanwijsbare toepassing.” Kroto’s lijfspreuk: ‘niet iedereen die dwaalt is de weg kwijt’.

De ontdekking van het C60-molecuul is er het perfecte voorbeeld van. ,,Ik geloof dat het beste onderzoek tot stand komt via onderzoeksprojecten die misliepen omdat ze totaal onverwachte resultaten opleverden”, zoals dat ook bij de buckeybal gebeurde. Inmiddels liggen er vele toepassingen in het verschiet van kleinere chips tot lichte materialen voor vliegtuigen.

Kroto, die onderzoek deed naar grote moleculen tussen de sterren in het heelal, had in de jaren tachtig een theorie bedacht over de vorming van koolstofketens in ‘red giant stars‘. Die theorie wilde hij graag eens testen op een apparaat van de latere mede-Nobelprijswinnaar Rick Smalley. De Amerikaan Smalley zag in eerste instantie niets in Kroto’s verzoek. Smalley experimenteerde liever met exotische metalen als platina. Puur koolstof vond hij saai spul. ,,Voor mij had het experiment ook geen prioriteit. Ik dacht dat ik wel wist wat er uit zou komen, daarom maakte ik er geen haast mee.”

Anderhalf jaar later wilde Smalley Kroto’s experiment wel uitvoeren. ,,We waren in staat om de koolstofketens te maken, zoals ik had voorspeld en daar was ik heel blij mee. Maar er was ook nog een totaal onverwacht resultaat, het C60, en daar zit ik sindsdien mee opgezadeld. Zo zit ik er nu ook weer over te praten. Dat ding heeft mijn leven veranderd.”
Voetbal

Toch blijft Kroto er met zijn buckeybal op uittrekken om de wetenschap te promoten. Niet alleen politici moeten fundamentele wetenschap meer gaan waarderen – ,,Ze moeten er wat van weten, want je stelt toch ook geen blind persoon aan als directeur van het Van Gogh-museum” – ook kinderen moetenenthousiast gemaakt worden. Zijn argumentatie is simpel: ,,Het leven van moderne kinderen is totaal afhankelijk van wetenschap en technologie. Anders zouden ze in het veld of in een mijn werken of ze zouden sterven van de honger.”

,,Kinderen vinden een buckeybal prachtig. En alles waar kinderen enthousiast over worden is het waard om te gebruiken als katalysator voor hun interesse in wetenschap.” Kroto wil echter meer brengen dan alleen maar plaatjes. Wetenschap op tv vindt hij vaak rotzooi. Programmamakers die denken dat ze iets van wetenschap weten omdat ze een universitaire opleiding hebben gevolgd, bakken er volgens hem weinig van. Ze willen entertainen en leggen niet uit hoe iets echt in elkaar zit.

,,Als ik een workshop doe over buckeyballen, vertel ik dat de verhouding tussen een voetbal en de aarde overeenkomt met de verhouding tussen een molecuul en een voetbal. Dat geeft kinderen een beetje gevoel voor de grootte van moleculen.” Hij laat plaatjes zien van kinderen die knus een buckeybal in elkaar knutselen. ,,Ook leer ik ze dat de vijfhoeken op een voetbal heel belangrijk zijn, want met alleen zeshoeken kan je geen voetbal maken, alhoewel ze zo soms wel zijn getekend in de krant. Jonge kinderen zijn helemaal niet zo bang voor geometrie en wiskunde.”

Bij de bestaande tv-zenders in Engeland kan hij zijn boodschap niet kwijt. De media laten wetenschappers geen uitleg over wetenschap en technologie geven en blokkeert hun zo de toegang tot het grote publiek, aldus Kroto.

Als Nobelprijswinnaar heeft hij daarom een tv-maatschappij opgericht, de Vega Science Trust. ,,Ik maak formats voor programma’s die door wetenschappers zelf gemaakt kunnen worden. We zenden nu elke week drie uur ‘s nachts programma’s uit op BBC2. Dat is een begin. We willen graag een wetenschapskanaal voor heel Europa oprichten”

,,Sinds de Nobelprijs zit ik opgescheept met dit molecuul.” Nobelprijswinnaar prof. Sir Harry Kroto wijst naar een soort voetbal op de overheadprojector, een model van een C60-molecuul, de zogenaamde buckeybal. ,,De ironie is dat ik gespecialiseerd ben in microgolfspectroscopie waar je een dipool voor nodig hebt en die heeft dat ding niet”, vertelt de Engelsman op de jaarlijkse Technologiedag voor TU-alumni. Hij reist als een entertainer de hele wereld rond en geeft zo’n zeventig lezingen per jaar. ,,Wat had ik hier ook al weer voor titel opgegeven?”

Kroto heeft de zaal in de TU-aula, gevuld met voornamelijk mannen van boven de vijftig, op zijn hand. De meeste mensen, en zeker politici, weten te weinig van wetenschap, is zijn betoog. Ze kennen niet eens de taal van de wetenschap, de wiskunde. En toch hebben ze argwaan voor onderzoek waarvan de wetenschapper niet precies kan uitleggen waarom hij het doet. ,,Ik doe juist werk zonder veel richting en zonder een aanwijsbare toepassing.” Kroto’s lijfspreuk: ‘niet iedereen die dwaalt is de weg kwijt’.

De ontdekking van het C60-molecuul is er het perfecte voorbeeld van. ,,Ik geloof dat het beste onderzoek tot stand komt via onderzoeksprojecten die misliepen omdat ze totaal onverwachte resultaten opleverden”, zoals dat ook bij de buckeybal gebeurde. Inmiddels liggen er vele toepassingen in het verschiet van kleinere chips tot lichte materialen voor vliegtuigen.

Kroto, die onderzoek deed naar grote moleculen tussen de sterren in het heelal, had in de jaren tachtig een theorie bedacht over de vorming van koolstofketens in ‘red giant stars‘. Die theorie wilde hij graag eens testen op een apparaat van de latere mede-Nobelprijswinnaar Rick Smalley. De Amerikaan Smalley zag in eerste instantie niets in Kroto’s verzoek. Smalley experimenteerde liever met exotische metalen als platina. Puur koolstof vond hij saai spul. ,,Voor mij had het experiment ook geen prioriteit. Ik dacht dat ik wel wist wat er uit zou komen, daarom maakte ik er geen haast mee.”

Anderhalf jaar later wilde Smalley Kroto’s experiment wel uitvoeren. ,,We waren in staat om de koolstofketens te maken, zoals ik had voorspeld en daar was ik heel blij mee. Maar er was ook nog een totaal onverwacht resultaat, het C60, en daar zit ik sindsdien mee opgezadeld. Zo zit ik er nu ook weer over te praten. Dat ding heeft mijn leven veranderd.”
Voetbal

Toch blijft Kroto er met zijn buckeybal op uittrekken om de wetenschap te promoten. Niet alleen politici moeten fundamentele wetenschap meer gaan waarderen – ,,Ze moeten er wat van weten, want je stelt toch ook geen blind persoon aan als directeur van het Van Gogh-museum” – ook kinderen moetenenthousiast gemaakt worden. Zijn argumentatie is simpel: ,,Het leven van moderne kinderen is totaal afhankelijk van wetenschap en technologie. Anders zouden ze in het veld of in een mijn werken of ze zouden sterven van de honger.”

,,Kinderen vinden een buckeybal prachtig. En alles waar kinderen enthousiast over worden is het waard om te gebruiken als katalysator voor hun interesse in wetenschap.” Kroto wil echter meer brengen dan alleen maar plaatjes. Wetenschap op tv vindt hij vaak rotzooi. Programmamakers die denken dat ze iets van wetenschap weten omdat ze een universitaire opleiding hebben gevolgd, bakken er volgens hem weinig van. Ze willen entertainen en leggen niet uit hoe iets echt in elkaar zit.

,,Als ik een workshop doe over buckeyballen, vertel ik dat de verhouding tussen een voetbal en de aarde overeenkomt met de verhouding tussen een molecuul en een voetbal. Dat geeft kinderen een beetje gevoel voor de grootte van moleculen.” Hij laat plaatjes zien van kinderen die knus een buckeybal in elkaar knutselen. ,,Ook leer ik ze dat de vijfhoeken op een voetbal heel belangrijk zijn, want met alleen zeshoeken kan je geen voetbal maken, alhoewel ze zo soms wel zijn getekend in de krant. Jonge kinderen zijn helemaal niet zo bang voor geometrie en wiskunde.”

Bij de bestaande tv-zenders in Engeland kan hij zijn boodschap niet kwijt. De media laten wetenschappers geen uitleg over wetenschap en technologie geven en blokkeert hun zo de toegang tot het grote publiek, aldus Kroto.

Als Nobelprijswinnaar heeft hij daarom een tv-maatschappij opgericht, de Vega Science Trust. ,,Ik maak formats voor programma’s die door wetenschappers zelf gemaakt kunnen worden. We zenden nu elke week drie uur ‘s nachts programma’s uit op BBC2. Dat is een begin. We willen graag een wetenschapskanaal voor heel Europa oprichten”