Een kwart van de sterftegevallen in Nederland is het gevolg van kanker. Ondanks allerlei maatregelen om dit aantal terug te dringen, zal het in de toekomst blijven stijgen, zegt prof.d
r.ir P.H.M. Lohman van de Rijksuniversiteit Leiden, die maandag een lezing hield bij het Interfacultair Reactor Instituut (IRI). Over straling, onbespoten krulsla en pinda’s.
,,Blootstaan aan straling is, tenzij het een medische behandeling betreft, echt nog steeds niet goed voor je”, opent Lohman, hoogleraar stralingsgenetica en chemische mutagenese, zijn betoog. Jammer, de uitdagende titel ‘Straling, goed voor u?’ van het IRI-colloquium had wat dat betreft toch een verkeerde verwachting gewekt. Er worden wel onderzoeken gedaan, waarbij een lichte bestralingsdosis wordt toegediend als ‘bescherming’, maar dit proces, hormese genaamd, is nog uiterst experimenteel en Lohman wil hier verder ook niet op ingaan. Wel wil hij proberen duidelijk te maken dat straling minder gevaarlijk is dan roken en eten.
Lohman doet dit door het carcinogeen vermogen, dit is het vermogen van een bepaalde stof of proces in het lichaam om veranderingen aan te brengen in de DNA-structuur, van allerlei stoffen te meten. Kanker, de ongebreidelde groei van cellen in het lichaam, wordt veroorzaakt doordat het gen voor de groeicontrole in dit geval beschadigd of veranderd is. Onderzoek heeft uitgewezen dat elke cel in het menselijk lichaam, ook als je niets eet en niet blootgesteld wordt aan straling, per dag vijfduizend beschadigingen oploopt. Vermenigvuldig dit met het aantal cellen in de mens, op de kop af tienduizend miljard, en je kunt je haast niet voorstellen dat je nog leeft.
De oorzaken voor deze beschadigingen zijn dat een simpel gas als zuurstof ervoor kan zorgen dat een base-gene van de DNA afvalt. Ook elke electronendonor kan reageren met de DNA en dus veranderingen aanbrengen in de structuur.
Een reden dat niet elke beschadiging direct gevolg heeft voor het functioneren van die cel is dat van de DNA-helix maar een heel klein gedeelte gevuld is met nuttige informatie (genen). Fouten in het ‘lege’ gedeelte van het chromosoom zullen nooit opgemerkt worden. Verder is een veranderde cel meestal niet meer levensvatbaar en sterft, zonder verdere problemen in het lichaam te veroorzaken. Een derde reden is dat het lichaam beschikt over een uitgebreid reparatieteam van ten minste zestig enzymen, die veel veranderingen aan het DNA weer kunnen herstellen.
Wolk
In de jaren zeventig werd ontdekt dat ioniserende straling fouten in het DNA veroorzaakt (mutageen agens). Lohman: ,,Er werd door onderzoekers aangenomen dat er een ‘wolk’ van stoffen bestond die beschadigen en een wolk van stoffen die dat niet doen. Je moest er dan gewoon voor zorgen dat je die stoffen vermijdt.” Het bleek al gauw dat het niet zo simpel lag. ,,Er werd op verschillende manieren onderzoek gedaan,bijvoorbeeld op bacterie-cellen, bloedcellen, huidcellen en hogere organismen. Het bleek dat zeventig procent van de geteste stoffen wel ergens in één van de testen een positief resultaat gaf en dus mutageen was”, aldus Lohman.
Het maakt ook niet uit of een stof natuurlijk is of dat het kunstmatig gefabriceerd wordt. Een verrassend voorbeeld is sla, fris-groene sla met een gezond imago. Uit onderzoeken blijkt dat onbespoten sla een veel groter carcinogeen vermogen heeft dan de bespoten variant. De oorzaak hiervoor is dat er ‘natuurresistente sla’ wordt gebruikt, die zonder pesticide in staat is te groeien. ,,Ze maken hier natuurlijke mutagenen!”, volgens de hoogleraar.
Ook pinda’s zijn niet veilig. Avlatoxine B, geproduceerd door een schimmel die op vochtig bewaarde pinda’s gedijt, is zeer mutageen. Lohman: ,,De pinda-test van Calvé bestaat echt en is zeker geen overbodige luxe.”
In de westerse wereld is 25 procent van het aantal sterfgevallen het gevolg van kanker. Straling bezet in de rangorde van gevaarlijke agentia en kankerveroorzakers een gemiddelde plaats, het wordt hier echter niet duidelijk om hoeveel straling van welke soort het dan wel gaat. Wel duidelijk is dat voedsel de grootste veroorzaker van kanker is, op de voet gevolgd door roken. Het tweede blijkt ook uit het aantal sterftegevallen als gevolg van kanker. Dit is voor mannen sterk toegenomen vanaf 1935 en geeft voor vrouwen een scherpe stijging te zien vanaf 1960. Vanaf toen zijn mannen respectievelijk vrouwen veel gaan roken.
Het is erg moeilijk, gewapend met de wetenschap welke gevaarlijke agentia er zijn, het percentage doden door kanker terug te brengen. Niet alleen omdat er zoveel stoffen zijn die kanker kunnen veroorzaken, maar ook omdat de medische wetenschap op andere gebieden steeds beter wordt. Een andere reden voor de stijging van het aantal kankergevallen de laatste vijftig jaar is ook de afname van het aantal doden als gevolg van hart- en vaatziekten. ,,De mensen overlijden toch altijd ergens aan”, aldus Lohman. Het onderzoek zou zich in de toekomst dan ook meer moeten richten op het vinden van de meest kankerverwekkende agentia. (M.t.B.)
Een kwart van de sterftegevallen in Nederland is het gevolg van kanker. Ondanks allerlei maatregelen om dit aantal terug te dringen, zal het in de toekomst blijven stijgen, zegt prof.dr.ir P.H.M. Lohman van de Rijksuniversiteit Leiden, die maandag een lezing hield bij het Interfacultair Reactor Instituut (IRI). Over straling, onbespoten krulsla en pinda’s.
,,Blootstaan aan straling is, tenzij het een medische behandeling betreft, echt nog steeds niet goed voor je”, opent Lohman, hoogleraar stralingsgenetica en chemische mutagenese, zijn betoog. Jammer, de uitdagende titel ‘Straling, goed voor u?’ van het IRI-colloquium had wat dat betreft toch een verkeerde verwachting gewekt. Er worden wel onderzoeken gedaan, waarbij een lichte bestralingsdosis wordt toegediend als ‘bescherming’, maar dit proces, hormese genaamd, is nog uiterst experimenteel en Lohman wil hier verder ook niet op ingaan. Wel wil hij proberen duidelijk te maken dat straling minder gevaarlijk is dan roken en eten.
Lohman doet dit door het carcinogeen vermogen, dit is het vermogen van een bepaalde stof of proces in het lichaam om veranderingen aan te brengen in de DNA-structuur, van allerlei stoffen te meten. Kanker, de ongebreidelde groei van cellen in het lichaam, wordt veroorzaakt doordat het gen voor de groeicontrole in dit geval beschadigd of veranderd is. Onderzoek heeft uitgewezen dat elke cel in het menselijk lichaam, ook als je niets eet en niet blootgesteld wordt aan straling, per dag vijfduizend beschadigingen oploopt. Vermenigvuldig dit met het aantal cellen in de mens, op de kop af tienduizend miljard, en je kunt je haast niet voorstellen dat je nog leeft.
De oorzaken voor deze beschadigingen zijn dat een simpel gas als zuurstof ervoor kan zorgen dat een base-gene van de DNA afvalt. Ook elke electronendonor kan reageren met de DNA en dus veranderingen aanbrengen in de structuur.
Een reden dat niet elke beschadiging direct gevolg heeft voor het functioneren van die cel is dat van de DNA-helix maar een heel klein gedeelte gevuld is met nuttige informatie (genen). Fouten in het ‘lege’ gedeelte van het chromosoom zullen nooit opgemerkt worden. Verder is een veranderde cel meestal niet meer levensvatbaar en sterft, zonder verdere problemen in het lichaam te veroorzaken. Een derde reden is dat het lichaam beschikt over een uitgebreid reparatieteam van ten minste zestig enzymen, die veel veranderingen aan het DNA weer kunnen herstellen.
Wolk
In de jaren zeventig werd ontdekt dat ioniserende straling fouten in het DNA veroorzaakt (mutageen agens). Lohman: ,,Er werd door onderzoekers aangenomen dat er een ‘wolk’ van stoffen bestond die beschadigen en een wolk van stoffen die dat niet doen. Je moest er dan gewoon voor zorgen dat je die stoffen vermijdt.” Het bleek al gauw dat het niet zo simpel lag. ,,Er werd op verschillende manieren onderzoek gedaan,bijvoorbeeld op bacterie-cellen, bloedcellen, huidcellen en hogere organismen. Het bleek dat zeventig procent van de geteste stoffen wel ergens in één van de testen een positief resultaat gaf en dus mutageen was”, aldus Lohman.
Het maakt ook niet uit of een stof natuurlijk is of dat het kunstmatig gefabriceerd wordt. Een verrassend voorbeeld is sla, fris-groene sla met een gezond imago. Uit onderzoeken blijkt dat onbespoten sla een veel groter carcinogeen vermogen heeft dan de bespoten variant. De oorzaak hiervoor is dat er ‘natuurresistente sla’ wordt gebruikt, die zonder pesticide in staat is te groeien. ,,Ze maken hier natuurlijke mutagenen!”, volgens de hoogleraar.
Ook pinda’s zijn niet veilig. Avlatoxine B, geproduceerd door een schimmel die op vochtig bewaarde pinda’s gedijt, is zeer mutageen. Lohman: ,,De pinda-test van Calvé bestaat echt en is zeker geen overbodige luxe.”
In de westerse wereld is 25 procent van het aantal sterfgevallen het gevolg van kanker. Straling bezet in de rangorde van gevaarlijke agentia en kankerveroorzakers een gemiddelde plaats, het wordt hier echter niet duidelijk om hoeveel straling van welke soort het dan wel gaat. Wel duidelijk is dat voedsel de grootste veroorzaker van kanker is, op de voet gevolgd door roken. Het tweede blijkt ook uit het aantal sterftegevallen als gevolg van kanker. Dit is voor mannen sterk toegenomen vanaf 1935 en geeft voor vrouwen een scherpe stijging te zien vanaf 1960. Vanaf toen zijn mannen respectievelijk vrouwen veel gaan roken.
Het is erg moeilijk, gewapend met de wetenschap welke gevaarlijke agentia er zijn, het percentage doden door kanker terug te brengen. Niet alleen omdat er zoveel stoffen zijn die kanker kunnen veroorzaken, maar ook omdat de medische wetenschap op andere gebieden steeds beter wordt. Een andere reden voor de stijging van het aantal kankergevallen de laatste vijftig jaar is ook de afname van het aantal doden als gevolg van hart- en vaatziekten. ,,De mensen overlijden toch altijd ergens aan”, aldus Lohman. Het onderzoek zou zich in de toekomst dan ook meer moeten richten op het vinden van de meest kankerverwekkende agentia. (M.t.B.)
Comments are closed.