‘Met zevenenhalve ton kon je makkelijk creatief zijn’

De dramatische moord op Willem van Oranje is het onderwerp van een opera, speciaal geschreven voor de viering van ‘Delft 750 jaar stadsrechten’. Door de inzet van enkele honderden Delftse vrijwilligers – koorleden, musici en anderen – willen de initiatiefnemers een spetterend startschot geven voor de festiviteiten in 1996.

De Delftsche Opera Compagnie is druk bezig om het project te laten slagen. Op de verjaardag van Delft, 15 april 1996, is de première. Deze beperkte tijd is de reden voor Theo Kruse (21, ct), Machiel Boneschanscher (27, wb) en Martijn Visser (21, wb) om al hun beschikbare tijd in het organiseren van het evenement te steken. De drie zijn leden van Krashna Musika.

Een advertentie in Delta, in december 1993, was de aanleiding voor Kruse en Boneschanscher om het initiatief tot dit project te nemen. Kruse legt uit: ,,De Stichting Delft 750 jaar stadsrechten vroeg studenten om creatieve ideeën. Met de zeven en een halve ton van hun kon je makkelijk creatief zijn. Machiel en ik zijn toen gaan brainstormen in de kantine van Werktuigbouw. Daar kwamen we Martijn tegen, een echte opera-fan.”

Ze roken hun kans een oude droom van Krashna te verwezenlijken: een opera op de planken brengen. ,,Daarvoor had de vereniging voorheen altijd te weinig geld. Het uitgangspunt was om een project te organiseren waar veel geld mee te vangen was.”

Boneschanscher: ,,Al snel was het idee geboren om een opera te organiseren met als onderwerp Willem van Oranje. De opera zou dan speciaal voor deze gelegenheid gecomponeerd moeten worden. We moesten wel meteen beginnen om op tijd voor het lustrum klaar te zijn.” Dus werd in korte tijd de Stichting Delftse Opera Compagnie (DOC) opgezet, met een knipoog naar de VOC.

,,Al snel is een kort briefje gestuurd naar Delft 750 jaar. Er waren echter zo’n driehonderd ideeën en dus was er een langdurige selectieperiode”, belicht Visser de eerste moeilijkheid. ,,Toen hebben we besloten tot een strakker actieplan: we schreven een toelichting van enkele kantjes, met een begroting en tijdsplanning. Zo konden we ze duidelijk maken dat voor het schrijven van een opera veel tijd nodig is. De opera was niet één van de twintig ideeën die uiteindelijk geselecteerd werden, maar kreeg een soort status aparte. Delft 750 jaar ziet in dit project een soort parade-paardje en heeft vertrouwen in de organisatie. Krashna Musika heeft de faciliteiten: een orkest, een koor en een dirigent. Krashna Musika heeft haar naam muzikaal bewezen als een van de beste studenten-muziekverenigingen in Nederland.” Overigens, de naam Krashna Musika komt uit het Pools en betekent ‘mooie muziek’.
Echt gedreven

Contacten in de operawereld ontbraken nog, maar werden snelgenoeg gelegd. Boneschanscher: ,,We zijn in het wilde weg vooraanstaande dirigenten en componisten gaan bellen. In het begin zijn die wat huiverig, maar als ze merken dat je het meent worden ze enthousiast en zit je plotseling een uur aan de telefoon. Onze ideeën waren toen nog redelijk onontwikkeld; we wilden het in de open lucht doen, of in de oude of nieuwe kerk. Door daarover te praten kregen we een beter inzicht in wat reëel was. Via deze contacten hebben we uiteindelijk ook de componist gevonden.”

Aan de componist werden wel eisen gesteld. Kruse licht toe: ,,Het moest een componist zijn die een breed publiek, alle Delftenaren, aanspreekt. Zo kwamen we bij Kees Olthuis, een echte Nederlandse componist die onder andere geïnspireerd wordt door de Italiaanse opera.”

Boneschanscher: ,,Zijn muziek klinkt een klein beetje zoals Cyrano de Bergerac.” Maar Visser meent: ,,Misschien klinkt het meer als de klassieke stijl van de jaren dertig, echt gedreven muziek.” De Compagnie was het er in ieder geval over eens dat dit de gewenste componist was. Kruse: ,,Hij moest nog overgehaald worden. Opera is zijn passie, maar hij zou er wel een prestigieuze opdracht van het Orlando Kwartet voor opzij moeten zetten. Onder het genot van enkele flessen wijn bij hem thuis om de hoek bij het Amsterdamse Concertgebouw hebben we hem toen omgepraat.”

Vervolgens was het de beurt aan de schrijver van het ‘script’, het libretto. De eerste librettist kwam na enthousiaste en noeste arbeid aan met een pakket van vijftig pagina’s. ,,En dat was nog maar de eerste akte van de vijf”, verzucht Visser. ,,De librettist bleek te weinig te weten van de eisen die gesteld worden in dramatisch opzicht. Haar wensen waren niet te rijmen met de wensen van de componist en van ons. We hebben toen de opdracht afgezegd.”

Omdat het tijdsschema al krap was, ontstond er lichte paniek in de compagnie. Nog moeilijk kijkend herinnert Visser zich: ,,We konden weer van voren af aan beginnen. In allerijl zijn we gaan zoeken. We hebben zelfs Hugo Claus benaderd, maar bijna alle schrijvers vonden de afgemeten tijd te krap. Uiteindelijk bleek Ruud van Megen bereid de opdracht op zich te nemen.”

Boneschanscher: ,,Van Megen heeft ervaring als toneel- en scenarioschrijver. Hij schreef diverse toneelstukken, maar ook voor televisie, bijvoorbeeld een aantal afleveringen van Pleidooi. Hij schrijft bovendien in gewone taal, zakelijk en direct, niet zo lyrisch als de vorige librettist. Hij is nu bezig zich in te leven in de situatie ten tijde van Willem van Oranje.”
Krap

De opera start met de vogelvrijverklaring van Willem de Zwijger door de katholieke vorsten van Europa onder aanvoering van Philips van Spanje. Van Megen ziet parallellen met hedendaagse figuren als J.F. Kennedy, Mandela en Rushdie.

De dreiging van een aanslag, door onder andere Balthazar Gerards, maken het verstandshuwelijk van de prins van Oranje tot een hechte relatie. Hij en Louise de Coligny groeien naar elkaar toe, in de onzekerheid over wanneer de moordenaar zal toeslaan. Dit alles culmineert in een van de meest dramatischemomenten van onze vaderlandse geschiedenis en het hoogtepunt van de opera.

Uiteindelijk moet dit hele verhaal in het nieuwe stadstheater op de planken komen. Dat is geen ideale locatie volgens Kruse. ,,Het is wel krap voor een dergelijk project. Het zal passen en meten worden met de orkestbak, en we gebruiken de kleine zaal als kleedruimte voor het koor. Maar omdat we zoveel mensen in het koor en het orkest hebben, zo’n honderdzestig bij elkaar, kan de componist ook experimenteren met kleine groepjes musici en zangers in de zaal. We hebben de schrijvers van de opera daarin niet beperkt en het wordt zeker geen saaie ouderwetse opera. Het is goed plannen en woekeren met de ruimte in het nieuwe theater: we hebben de plattegrond hier al aan de muur hangen.”

Ook de mogelijkheden van het nieuwe Muzisch Centrum zullen op de proef gesteld worden. Nu repeteert Krashna nog aan de Ezelsveldlaan in ‘0.33’. Visser: ,,Het nieuwe 0.33 wordt groter dan het oude. Krijn Tabbers, bouwkunde-student en Krashna-lid, heeft meegeholpen de zaal te ontwerpen. Straks moet echter het toneel met plakband op de vloer nagebootst worden. De repetities met de indeling van het toneel hebben nu eenmaal veel ruimte nodig.”

Om met het toneel vertrouwd te raken beginnen de leden van Krashna Musika al vroeg met repeteren. Visser: ,,Zo omstreeks september 1995 beginnen de eerste dramalessen. Daarnaast worden er mensen gezocht die mee willen helpen met het decor en de kostuums. Voor de artistieke functies zijn we op zoek naar studenten van kunstacademies.” Ook Kruse is hard op zoek: ,,Grote prioriteit verdienen de pr-manager en de produktieleider. Iedereen die wil kan zich aanmelden op 015-783573, student of geen student. Wij bieden hem of haar het project van je leven.”

Voor de drie organisatoren is het al zover: ,,Ik heb een bestuursbeurs voor een jaar, Martijn verwaarloost zijn studie ernstig en Machiel wordt door zijn afstudeerprof op de hielen gezeten. Het kunst- en vliegwerk verhoogt alleen maar de pret op onze operaciezaal.”