Lijvige monografie over Hertzberger

Architect en voormalig hoogleraar Herman Hertzberger gaf met zijn gebouwen vorm aan Nederland. Van een montessorischool in Delft tot het kantoor van Centraal Beheer in Apeldoorn.

Herman Hertzberger (1932) kon zich geen betere leerschool wensen, dan opgroeien in een omgeving die was bedacht door H.P. Berlage.

Als kind speelde hij op straat in Amsterdam-Zuid tussen de gebouwen, die waren neergezet volgens ‘Plan Zuid’ van Berlage. Het maakte een diepe indruk en beïnvloedde hem naar eigen zeggen als architect. Hij doelde daarmee onder meer op de dimensies, de breedte en lengte van de straten, die Berlage gebruikte. Daardoor werden de straat een ontmoetingsplaats voor buurtbewoners.

Het is geen toeval dat Hertzberger dit voorbeeld noemt in de lijvige monografie die over hem is verschenen. De architect ontwierp graag panden waar mensen samen komen, zoals school- en kantoorgebouwen. Met name vanwege de scholen verwierf hij, terecht, grote bekendheid. Weinig andere architecten waren zo invloedrijk op dit gebied als de emeritus hoogleraar van de faculteit Bouwkunde.

Een van de meest in het oog springende schoolgebouwen van Hertzberger staat in Delft. Hij ontwierp daar het gebouw van een montessorischool. Hertzberger is vergroeid met deze manier van onderwijs. Al op zijn derde zat hij op een montessorischool en zijn vrouw gaf er jarenlang les.

De school in Delft is een levenswerk van Hertzberger geworden. Zijn werkzaamheden begonnen in 1960 en de school breidde daarna meerdere keren (1966, 1968, 1970, 1981 en 2009) flink uit, waar Hertzberger ook weer de ontwerpen voor maakte.

Hertzberger bedacht L-vormige klaslokalen rond een grote gemeenschappelijke ruimte. Binnenin de lokalen zitten veel hoekjes en hoogteverschillen, waar kinderen zich kunnen afzonderen met hun werk.

De verschillende verbouwingen komen goed tot hun recht in dit dikke boek dat prachtig is geïllustreerd. Bovendien is het zeer uitgebreid. Zo wordt bijvoorbeeld een ontwerp van een studentenhuis in Amsterdam uitgebreid behandeld.

Uiteraard is er ook aandacht voor de samenwerking van Hertzberger met Aldo van Eyck en Jaap Bakema bij het roemruchte tijdschrift Forum, waarmee ze de naoorlogse architectuur opschudden. En worden de bekende ontwerpen van Hertzberger behandeld, zoals kantoorpand van Centraal Beheer in Apeldoorn. Dat is samen, met de scholen en het Chassé Theater in Breda, misschien wel zijn meest iconische ontwerp.

De begeleidende teksten zijn prima geschreven, staan boordevol informatie en vervelen nooit. Dit boek is een terecht eerbetoon aan Hertzberger. Wie het leest twijfelt er niet meer aan dat Hertzberger een van de grootste architecten is van ons land.

Robert McCarter, Herman Hertzberger, Nai010 publishers, 524 p., 69,50 euro.