Liefde voor het vak

Gebouw 5, kamer 1.080.
Achter zijn bureau vol paperassen tuurt Jack Pronk naar zijn computer. Aan de wand twee tekeningen uit zijn studententijd in Leiden. Een van een zeester, een van een krab. ‘De dactyli eindigen spitser’ staat er gekrabbeld bij de ‘tenen’ van de krab. Vandaag heeft hij het druk. Heel druk, met ook nog eens een ingewikkelde afspraak.
“Jack?” De secretaresse van de afdelingsvoorzitter staat in de deuropening. Ze kijkt moeilijk.
“De decaan wil je dringend spreken en ik zie dat er vanmiddag om 16.00 uur een gaatje is in je agenda. Het hoeft maar tien minuten te duren. Hij moet je echt persoonlijk spreken.”
Wat zou dat zijn? Gauw wat dingen afmaken.
15.45 uur: Op weg naar de decaan, gebouw 22, kamer C 162 A.
Decaan Tim van der Hagen zit al klaar. “Jack, je lacht nog wel, maar loop maar even mee. We zitten met een paar mensen in het vergaderzaaltje hier tegenover. We moeten echt even praten.”
Er zal toch niks ernstigs aan de hand zijn? Wat gaat er gebeuren?
Binnen zit afdelingsvoorzitter Isabel Arends en stelt Jeroen den Tex zich voor, directeur van het Universiteitsfonds. Op tafel staat een fles champagne. Aan het eind van de dag fietst hij fluitend naar huis.

Het scheelde niet veel of Jack Pronk was na zijn eerste jaar biologie overgestapt naar een andere studie. De stof pakte hem niet. Droog en beschrijvend. Middag in, middag uit door de microscoop turen en dingen natekenen. Het is dat zijn ouders zeiden het nog een jaar een kans te geven…

Toen hij in het tweede jaar proefjes deed was hij verkocht. “Ik werd in toenemende mate fanatiek”, zegt hij er nu over. “Vooral in de masterfase die toen in Leiden nog twintig maanden onderzoek inhield. Heerlijk!” Hij deed in Delft een groot bijvak van acht maanden: microbiologie. Daarna ging hij weer naar Leiden voor het hoofdvak moleculaire plantkunde. Hij mocht vervolgens kiezen: een promotieplek in Leiden of in Delft. Een ware worsteling, maar sindsdien is hij irreversibel in Delft.

Dat hij het in Delft als afstudeerder en promovendus zo ontzettend naar zijn zin had, had veel te maken met zijn eigen leermeesters. Met name Hans van Dijken die in Delft leiding gaf aan de gistgroep. “Hij heeft mij mede begeleid bij mijn afstudeeronderzoek en later toen ik promovendus was. En ook met Gijs Kuenen, mijn promotor, die mij de liefde voor onderwijs heeft bijgebracht. Als Gijs college geeft, is het net of hij een cadeautje staat uit te pakken. Die straalt uit dat hij het leuk vindt. Ik denk dat dat een voorwaarde is om goed onderwijs te geven: je moet het leuk vinden. Tot op zekere hoogte kun je dat denk ik ook leren.”

Soms moet je ook bewust de knop omzetten, meent Pronk. “Woorden als ‘onderwijslast’: dat doen we dus gewoon niet. Dit is iets dat we mogen doen, niet iets dat ‘moet’. Bachelorvakken geven: ik kijk er naar uit. Hoi, we mogen onderwijs geven. Het is een gigantisch voorrecht om voor een groep studenten te mogen staan, of om een-op-een met een student of promovendus te mogen praten. Niet alleen over vakinhoudelijke dingen, het kan ook gaan over onzekerheid, perfectionisme, spreken in het openbaar, een loopbaan. Ik probeer mee te denken.”

Studenten waarderen dat. Net als het feit dat Pronk tentamens direct nakijkt. Bij de p-in-1-uitreiking had hij voor iedereen een persoonlijk praatje. “Hij stelde vragen als ‘wat is je favoriete studentenstad en uitgaansgelegenheid? Waarin ga jij uitblinken?”, zegt studente Sophie de Valk. “Hij nam de tijd om ouders dingen uit te leggen.”

Duopresentatie
Pronk geeft twee vakken in het life science and technology-bachelorprogramma: biotechnologie en microbiële fysiologie. Dat doet hij samen met zijn voormalige promovendus (nu universitair hoofddocent) Ton van Maris, omdat het een collegeblok van vier uur is. “We hebben ontzettend veel lol”, zegt Pronk. “De verdeling van de stof is niet vastgespijkerd: wat doe jij morgen? Oké, dan doe ik dat andere stuk. Er zijn al drie publicaties en een patent voortgekomen uit onze interactie bij die colleges. Dan staat de een voor het bord iets te vertellen en zegt de ander: ja maar als dat zo is, dan moet toch ook…”

Studenten vinden die duopresentatie erg leuk. “Ze kunnen elkaars zinnen afmaken”, zegt student Rik Brouwer. “Jack vindt het leuk een grapje te maken. Ik heb in ieder geval gelachen tijdens de les.” Van Maris zegt soms oneliners voorbij te horen komen, waarvan de zaal plat ligt: “Net wat aan de schunnige kant of net niet politiek correct.”

Verder is Pronk coördinator van het masterprofiel Cell Factory ,dat gaat over micro-organismen als fabriek. Met Sef Heijnen leidt hij een tweeweekse advanced course microbial physiology and fermentation technology met internationale deelnemers van bedrijven en universiteiten. De eerste keer dat die cursus werd gegeven, mocht hij als promovendus twee lezingen houden. Er gaat weer een rilling door hem heen als hij er aan denkt. “Werkelijk doodeng. Optreden voor groepen: ik stierf duizend doden.”

Een tijdlang had Pronk het gevoel dat hij een ‘jas’ aantrok als hij les ging geven. “Zo van: nu speel ik docent. Dat gevoel is er na een aantal jaren voor een belangrijk deel uitgegaan. Voor het reguliere onderwijs heb ik nog steeds een beetje spanning nodig, maar niet zo dat ik er buikpijn van heb.”

Inmiddels heeft Pronk het idee dat studenten het helemaal niet zo erg vinden als hij een foutje maakt. “Dan zien ze ook dat het mensenwerk is. Wat dat betreft blijft het krijtje een fantastische didactische uitvinding. Ik gebruik PowerPoint en soms het krijtje en ik merk dat op het moment dat je overschakelt naar schrijven op het bord, het niveau van het geroezemoes onmiddellijk zakt. Het tempo is vanzelf aangepast aan wat mensen kunnen verwerken.”

Burnout
Dat hij nu voor zijn gevoel wat losser in het onderwijs staat, heeft te maken met persoonlijke groei. “Ik heb in 2002 een burn-out gehad. Dat was een zinvolle leerervaring. Het heeft me de ogen geopend over hoe ik in het algemeen in mijn werk sta en ook wel in het leven. Dat inzicht betekent niet dat alles meteen daarna goed gaat en dat je vervolgens onkwetsbaar wordt. Wat helpt is ervaring en de waardering van studenten en van collega’s. ‘Hé je doet het goed’.”

Pronk beleeft nu meer plezier aan de combinatie van onderwijs, onderzoek en management. Hij hecht veel waarde aan menselijk contact. “Ik denk dat het over tien, twintig jaar nog steeds zo zal zijn dat een topuniversiteit zich onderscheidt van andere universiteiten door een directe betrokkenheid en bereikbaarheid van docenten, meer nog dan de mogelijkheden voor e-learning. Elektronische hulpmiddelen als ondersteuning van onderwijs: fantastisch, maar onderschat niet de kracht van het krijtje. Ik heb soms visioenen over hoe het zal gaan als de krijtborden vervangen zijn door e-boards en weet ik wat. Dan ben je dus echt gefopt als de elektronica niet werkt.”

Hilde Coumou

Hilde Coumou

Hilde Coumou

• Wanneer hij doceert, gaan zijn ogen sprankelen waardoor elke student een liefde voor het vak krijgt.
• Als ik op een symposium of conferentie laat vallen dat ik mijn master eindproject in zijn onderzoeksgroep heb gedaan, volgt steevast een blik van herkenning en waardering. Industriële microbiologie publiceert namelijk met grote snelheid indrukwekkende studies in hoogstaande wetenschappelijke tijdschriften die mijn onderzoeks- groep in Denemarken op de voet volgt.
• Vaak worden studies van zijn onderzoeksgroep ‘open access’ gepubliceerd, en materialen en online tools aan de wetenschappelijke gemeenschap beschikbaar gesteld, waardoor onderzoek en innovatie in het vakgebied in hoge mate wordt bevorderd. Jack heeft hierdoor grote bekendheid in het vakgebied verworven.

Ton van Maris

Ton van Maris

Ton van Maris

• Hij heeft altijd ideeën en bestookt promovendi er met zoveel dat die ze nooit allemaal kunnen uitvoeren. Je moet ermee leren omgaan. Tegelijkertijd leer je zo wel keuzes maken.
• Hij kan hele stukken Monty Python uit zijn hoofd opzeggen bij colleges. The Holy Grail, Life of Brian,

Fawlty Towers.

• Als mensen hun best niet doen, kan hij zijn geduld verliezen.

Wist u dat Jack Pronk..

• meer dan tweehonderd wetenschappelijke publicaties op zijn naam heeft staan?
• uitvinder is op 21 patentaanvragen?
• 28 (bijna) gepromoveerde onderzoekers heeft begeleid?
• momenteel 12 promovendi onder zijn hoede heeft?
• al 27 jaar betrokken is bij de internationale postgraduate ‘Advanced course microbial physiology & fermentation technology’?
• het eerstejaars vak biotechnologie herstructureerde en dat daarmee het slagingspercentage verbeterde van 70 naar 90 procent?
• in 2009 op voordracht van de KNAW de DOW Energieprijs won voor de ontwikkeling van een concept om genetisch gemodificeerde gisten pentose suikers te laten omzetten?
• van 2002 tot 2013 directeur was van het Kluyver Centre fot Genomics of Industrial Fermentation?
• al ruim twee jaar vertrouwenspersoon wetenschappelijke integriteit van de TU is?