‘Ik beloof niet te frauderen’

Sinds de fraude van hoogleraar cognitieve psychologie Diederik Stapel staat de vraag weer volop in de belangstelling: hoe voorkom je wetenschappelijk wangedrag? Universiteiten wilden niet wachten op het advies van een commissie van zwaargewichten die binnenkort aanbevelingen zal doen. Dinsdag 20 maart kondigden ze alvast hun eigen plannen aan.

Zo komt er in het onderwijs meer aandacht voor wetenschappelijke integriteit, zei Noorda diezelfde dag op Radio 1. Niet alleen promovendi, maar ook studenten moeten ervan doordrongen zijn wat in de wetenschap wel en niet mag.

Bovendien zullen universitaire onderzoekers voortaan expliciet moeten beloven dat ze zich zullen houden aan de Nederlandse Gedragscode Wetenschapsbeoefening. “Ze moeten ook beloven al het mogelijke te doen om de naleving ervan te bevorderen en te handhaven”, aldus Noorda. “Op die manier denken we dat het meer gaat leven.”

Hij trekt de vergelijking met een autofabrikant: “Na ieder ongeluk kijkt hij wat hij toch nog kan verbeteren. Dat is bij ons ook het geval. We moeten duidelijk maken dat integriteit absoluut bij de universiteit hoort.”

Critici wijzen wel eens naar de hoge publicatiedruk als oorzaak van wetenschappelijke misstappen, maar daar is Noorda ‘niet vreselijk van onder de indruk’, zegt hij. “Aan de universiteit moeten we hard werken, maar waar moet dat niet? Het hoort erbij. Wetenschap is niet alleen maar op een lentewei liggen nadenken. Het is flink aanpoten. Schendingen van integriteit komen in iedere beroepsgroep voor.”

Universiteiten moeten ook meer openheid bieden over wetenschappelijke misstappen. Uitspraken van commissies voor wetenschappelijke integriteit komen voortaan op de website van de universiteitenvereniging VSNU te staan.

Noorda krijgt steun van vertrekkend president Robbert Dijkgraaf van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. “Ik denk dat dat een heel belangrijke stap is. De regels waren er al. Het probleem is vooral dat we niet zeker weten dat iedereen, vooral de jongste onderzoekers, doordrongen raken van de ernst van de zaak. Kleinere vormen van fraude, plagiaat etcetera beginnen heel snel. Dit is toch een tijd van control-copy, iedereen kopieert alles van elkaar.”

Scherpere controle op wetenschappelijke fraude zal toch van de wetenschappers zelf moeten komen, meent hij. Collega’s moeten elkaar blijven bevragen. “Het zou helemaal de verkeerde weg zijn als de KNAW invallen in laboratoria zou doen zoals de belastingdienst. Naaste collega’s zien precies wat er gebeurt.”

“Voer hem uit in zwart leer, en hij is stijlvol en wat behoudend. Maar gebruik andere kleuren en materialen, en El Tulipa oogt fris en jong.” Rosel van den Berg (21) koos een stevige uitdaging voor haar bachelor-eindproject bij Industrieel Ontwerpen. “Perida, het bedrijf voor wie ik mijn fauteuil ontwierp, maakt meubels op maat. Het blinkt uit in persoonlijke aandacht voor de klant, maar die klanten zijn over het algemeen wel vijftigplus.” Oei, speel daar maar eens precies goed op in. “Het bedrijf is ook nog eens vrij behoudend in haar materialen en productiemethoden. Binnen die beperkingen wilde ik tóch een innovatief product neerzetten.”

El Tulipa dus, een – de naam zegt het al – tulpvormige stoel die is opgebouwd uit verschillende lagen. Elke laag kan als een waaier uitgedraaid worden en gebruikt worden als tafeltje om je glas op te zetten, voor je laptop en als opbergvak voor spullen die je bij de hand wilt hebben. Hartstikke praktisch, maar meer dan dat: hij biedt veel privacy. Van den Berg: “Dat ik een fauteuil wilde ontwerpen, stond als een paal boven water. Maar wat ik nog moest onderzoeken, was wat de klant daar nu precies van wilde.” Die bleek vooral behoefte te hebben aan een eigen plekje. Dat bereik je met een stoel per definitie, maar doordat je de in lagen opgebouwde armleuningen helemaal om je heen kunt vouwen, bouw je in een handomdraai je eigen coconnetje. 

De doelgroep maakte ze er wel wat breder voor. Niet alleen die vijftigplussers, maar juíst ook jongere consumenten, die vallen voor zo’n modern ontwerp dat je óók nog kunt customizen.

Briljant, vond Perida, en ze koos El Tulipa als de nummer één van alle bachelor-eindprojecten voor dat bedrijf. “Tijdens mijn eindpresentatie zeiden ze: eigenlijk willen we het uitwerken. Geweldig natuurlijk, maar ik heb nog niet gehoord of ze het patent willen overnemen.” Ondertussen heeft ze er een 9 voor gekregen, die ze vierde met een vier maanden lange rondreis door Zuid-Amerika. Want zo’n maandenlange toewijding aan een Spaanse naam, mag je natuurlijk toepasselijk uitleven.