Hype is geen vies woord meer

Dat beeld drong zich vorige week op tijdens een debat over wetenschappelijke hypes, dat ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van Technologiestichting STW werd gehouden. Van de 125 bezoekers die het debat bijwoonden, bleek driekwart het eens met de uitroep ‘Hoera voor de hype’. Een nog iets grotere meerderheid (77 procent) was het bij de publiekspeilingen eens met de stelling dat hypes ‘noodzakelijk zijn om boven het politieke maaiveld uit te komen’.

Een opvallende uitkomst, want in het openbaar beklagen experts zich geregeld over al te sappig gebrachte wetenschap. Zo schreef de Utrechtse stamcelonderzoekster Christine Mummery pas een kritisch boek over de hype omtrent stamcellen, terwijl Amerikaanse geleerden boze boeken uitbrachten met titels als ‘Nano-hype’ en ‘Hope or hype’.

Maar hypen mag best, vonden ook de panelleden die de discussie aanzwengelden. “Anders krijg je geen cent”, zei techniekhistoricus prof.dr. Johan Schot (TU Eindhoven).

Een uitgesproken voorstander van wetenschapshypes bleek prof.dr. Frans Saris, fysicus en decaan van de Leidse bètafaculteit. Met trots verkondigde Saris hoe hij in de jaren zestig samen met anderen doelbewust een hype rondom micro-elektronica opwekte. “Dat is een geweldig succes geworden. Maar we hebben dan ook wél gedaan wat we beloofd hadden. En dat is belangrijk, want als je het niet waarmaakt, dan val je door de mand. Kijk maar naar de kernfysica. Daar luidde de hype dat we het wereldenergieprobleem zouden oplossen. En dat lukte niet. We hebben ons overschreeuwd, en de maatschappij heeft ons overruled. Voor kernenergie zijn nu geen budgetten meer.”

Opvallend genoeg vond een kleine meerderheid van het publiek dat hypes tot verkeerde overheidsinvesteringen leiden. Een eveneens krappe meerderheid was het eens met de stelling dat de nadruk die de overheid legt op het te gelde maken van onderzoek, hypes in de kaart speelt. 54 Procent acht het creëren van een hype zelfs bittere noodzaak om het brede publiek te bereiken.

In de wetenschapsgeschiedenis wemelt het van de hypes. Zo wist Saris te vertellen hoe fysicus Heike Kamerlingh Onnes rond 1900 handig meeliftte op de toen heersende hype rond koudeonderzoek. Historicus Schot bracht in herinnering hoe de luchtvaart begon als hype: “Vijftig jaar lang was de sector verliesgevend. Maar toch gingen er schoolklassen als uitje naar Schiphol, om vliegtuigen te kijken.”

Toch is de wereld volgens ir. Maurits Doorn van de stichting Toekomstbeeld der Techniek hypegevoeliger dan ooit. Een gevolg van de toenemende openheid bij bedrijven en de snellere informatie-uitwisseling bij de media, meent Doorn. “Het gevaar is alleen wel dat iedereen gaat doordraaien, zoals met de internethype van de jaren negentig gebeurde”, zei Doorn.

Dat beeld drong zich vorige week op tijdens een debat over wetenschappelijke hypes, dat ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van Technologiestichting STW werd gehouden. Van de 125 bezoekers die het debat bijwoonden, bleek driekwart het eens met de uitroep ‘Hoera voor de hype’. Een nog iets grotere meerderheid (77 procent) was het bij de publiekspeilingen eens met de stelling dat hypes ‘noodzakelijk zijn om boven het politieke maaiveld uit te komen’.

Een opvallende uitkomst, want in het openbaar beklagen experts zich geregeld over al te sappig gebrachte wetenschap. Zo schreef de Utrechtse stamcelonderzoekster Christine Mummery pas een kritisch boek over de hype omtrent stamcellen, terwijl Amerikaanse geleerden boze boeken uitbrachten met titels als ‘Nano-hype’ en ‘Hope or hype’.

Maar hypen mag best, vonden ook de panelleden die de discussie aanzwengelden. “Anders krijg je geen cent”, zei techniekhistoricus prof.dr. Johan Schot (TU Eindhoven).

Een uitgesproken voorstander van wetenschapshypes bleek prof.dr. Frans Saris, fysicus en decaan van de Leidse bètafaculteit. Met trots verkondigde Saris hoe hij in de jaren zestig samen met anderen doelbewust een hype rondom micro-elektronica opwekte. “Dat is een geweldig succes geworden. Maar we hebben dan ook wél gedaan wat we beloofd hadden. En dat is belangrijk, want als je het niet waarmaakt, dan val je door de mand. Kijk maar naar de kernfysica. Daar luidde de hype dat we het wereldenergieprobleem zouden oplossen. En dat lukte niet. We hebben ons overschreeuwd, en de maatschappij heeft ons overruled. Voor kernenergie zijn nu geen budgetten meer.”

Opvallend genoeg vond een kleine meerderheid van het publiek dat hypes tot verkeerde overheidsinvesteringen leiden. Een eveneens krappe meerderheid was het eens met de stelling dat de nadruk die de overheid legt op het te gelde maken van onderzoek, hypes in de kaart speelt. 54 Procent acht het creëren van een hype zelfs bittere noodzaak om het brede publiek te bereiken.

In de wetenschapsgeschiedenis wemelt het van de hypes. Zo wist Saris te vertellen hoe fysicus Heike Kamerlingh Onnes rond 1900 handig meeliftte op de toen heersende hype rond koudeonderzoek. Historicus Schot bracht in herinnering hoe de luchtvaart begon als hype: “Vijftig jaar lang was de sector verliesgevend. Maar toch gingen er schoolklassen als uitje naar Schiphol, om vliegtuigen te kijken.”

Toch is de wereld volgens ir. Maurits Doorn van de stichting Toekomstbeeld der Techniek hypegevoeliger dan ooit. Een gevolg van de toenemende openheid bij bedrijven en de snellere informatie-uitwisseling bij de media, meent Doorn. “Het gevaar is alleen wel dat iedereen gaat doordraaien, zoals met de internethype van de jaren negentig gebeurde”, zei Doorn.