Campus

Het poldermodel van Sint Petersburg

Sint Petersburg; Stad aan het water – bouwkunst: tot en met 26 oktober in De Veemvloer, Van Diemenstraat 410, Amsterdam. Stad van parken: tot en met 29 september in de Westergasfabriek, Haarlemmerweg 8-10, van 29 september tot en met 21 oktober. Openingstijden: 13.00-19.00 uur; entree 2,50 gulden.

In 1703 richtte tsaar Peter de Grote in de Nevadelta van de Finse Golf de stad Sint Petersburg op. In het onbewoonde, zompige moerasgebied moest een moderne, indrukwekkende hoofdstad voor Rusland worden gebouwd met Amsterdam als voorbeeld.


1 Het boekenhuis (volksnaam: er zit een boekhandel in), ook nog wel het Singerhuis genoemd (ook een volksnaam: er werden Singer-naaimachines verkocht)

Door een vrijwel oningericht gebied als vestigingsplaats te nemen, hadden de architecten en planologen vrij spel. Alleen het water – de Finse golf en de Nevadelta – bood houvast. De Peter en Paul vesting en de gebouwen van de Admiraliteit lagen strategisch om als verdedigingspost te dienen in het veroverde gebied tegen de Zweden, de grachten van de stad werden gevormd uit de kleine kronkelende waterlopen.

,,In een vlak landschap met weinig natuurlijke oriëntatiepunten wordt de stad als een compositie opgezet”, stelt voormalig Bouwkunde-docent ontwerpen en architectuurgeschiedenis ir. Gerrit Oorthhuys in de projectbeschrijving van de tentoonstelling over Sint Petersburg, die nu in Amsterdam loopt.

Voor bouwkundigen vormt de noordelijke stad in Rusland door de vele architecten die hebben meegebouwd een openluchtmuseum over drie eeuwen bouwkunst. Voor niet-ingewijden in die kunde is het een mooie, enigszins melancholieke stad die zo nu en dan een déjà vu oproept. Tsaar Peter de Grote was vlak voor de stichting op bezoek geweest in Amsterdam en erg onder de indruk van de Hollandse hoofdstad.

De tsaar wilde een hoofdstad dat een venster op de wereld zou vormen voor de Russen. Rusland was tot dan toe ‘uit hout gemaakt’, de nieuwe stad moest dus in steen worden opgetrokken. ,,Omdat er in Rusland weinig stenen bouwmateriaal voorradig was, werd elders in Rusland een verbod op het gebruik van steen uitgevaardigd en mochten schepen niet aanleggen in de haven van Sint Petersburg tenzij ze een bepaalde vracht stenen bij zich hadden”, vertelt Marit Geluk, studente bouwkunde die onderzoek deed naar de vroegste bebouwing van de stad.


Drassig

Om van de hoofdstad een voor buitenlandse bezoekers imponerende plaats te maken, contracteerde de tsaar architecten uit heel Europa. Vooral de Hollandse bouwkunst en stadsaanleg golden bij de aanleg als het grote voorbeeld. Zo werd om het drassige land tussen de waterlopen te ontginnen een poldermodel gebruikt. Mede hieraan dankt de stad zijn heldere structuur. Geluk: ,,Maar doordat vele mensen erbij stierven, wordt Sint Petersburg ook de ‘stad op botten’ genoemd.”

Langs de zijrivieren en de Neva zelf werden grote huizen en paleizen gebouwd, streng georganiseerd door bouwvoorschriften.,,Zo mocht geen enkel gebouw meer dan vier verdiepingen tellen, zodat niets boven de Hermitage, het gebouw waar de tsaar zijn verzamelingen onderbracht, uittorende”, aldus Geluk. De gebouwen werden keurig langs rooilijnen gezet, naar Hollands voorbeeld.

Gericht op de hoge toren van het Admiraliteitsgebouw van architect Korobov, en daardoor de grachten doorsnijdend, werden drie grote straten op de zuid-oever van de Neva aangelegd. Een van deze groeide later uit tot de Nevski Prospect, nu de belangrijkste straat van de stad. De herenhuizen met hun tuinen die in de achttiende eeuw aan de waterlopen werden gebouwd, lijken enigszins op de huizen langs de Vecht en de Amstel in Holland.

Mensen uit andere delen van Rusland werden gedwongen naar de nieuwe stad in het verder zeer dunbevolkte gebied te verhuizen.
Teruggang

De opvolgers en vooral opvolgsters (de grote tsarina’s Elizabeth en Catharina) van de tsaar oriënteerden zich meer op de Franse en Italiaanse architectuur. ,,Tijdens het regentschap van Elizabeth is echter ook een teruggang naar de Russische stijl merkbaar. Daardoor zijn er vele stijlen te vinden: neo-classicisme en barok staan gebroederlijk naast elkaar. Wat actueel was in Europa, werd geïmporteerd in het van oudsher gesloten Rusland”, vertelt Geluk.

In de periode 1850-1915 ontpopte Sint Petersburg zich tot een belangrijke en ook moderne stad. Grote stations, warenhuizen, fabrieken en wooncomplexen van meer dan duizend woningen werden met grootse staalconstructies opgezet. De stijl van bouwen is aanvankelijk eclectistisch en daarna in de Style Moderne, de Russische naam voor de Jugendstil of Art Nouveau.

,,Deze Jugendstil is in Rusland en vooral ook in Sint Petersburg bijzonder rijk en kent vier verschillende richtingen. De gebouwen zijn heel origineel en met veel durf opgezet. Volgens Russische architecten is dit de mooiste tijd van bouwen geweest. De gedurfde gevels zijn veelal met beeldhouwwerk versierd. Geen stad, met uitzondering van Praag, laat zo veel menselijke figuren zien die portieken en balkons op hun schouders dragen”, meldt de projectbeschrijving.

Tijdens de Sovjetperiode doopte het communistische bewind de stad om tot Leningrad en gaf de functie van hoofdstad aan Moskou. Hierdoor verdwenen de vele ministeries en bleef de stad gevrijwaard van grote veranderingen. Er werden wel twee moderne woonwijken gebouwd door onder andere de architect Nicolski. De bouwstijl is weer typisch Russisch: de gebouwen zijn functioneel en monumentaal, en hier en daar torent er een omgekeerde ‘ui’ de hoogte in, zoals bekend van het Kremlin.


Lusthoven

,,Het centrum doet echter nog steeds Westers aan, al is het wat vervallen. Alleen de Russen zijn gewoon echt heel Russisch”, aldus Geluk.

De karakteristieke landschapsparken in en rond Sint Petersburg vormen een apart gedeelte van de tentoonstelling. In de Westergasfabriek wordt het ontstaan van de stad op de zompigemoerasgronden belicht, en worden foto’s en kaarten getoond van de parken.

Deze gigantische parken werden als lusthoven door tsaren en tsarina’s rond de stad aangelegd in verschillende landsschapsstijlen. Hier en daar is ook de invloed van Hollandse hoveniers nog merkbaar. Landinwaarts ligt bijvoorbeeld het park Loegavoi, dat nogal vlak is aangelegd. De oude linden op het terras aan zee van het Peterhof zijn 280 jaar geleden ook special uit Nederland aangevoerd. Maar ook de vrije Engelse en formele Franse stijl is gebruikt.

De tweeledige tentoonstelling die met vele foto’s, boeken, stadskaarten en ander historisch materiaal de periodes en onderwerpen belicht, biedt op vrijdagavonden ook lezingen. Op 17 oktober spreekt Otto Mácel, de huidige docent architectuurgeschiedenis bij Bouwkunde over ‘De architectuur van het socialistisch realisme’ en landschapsarchitect Ivo Jansen behandelt op 24 oktober ‘Het Russische paradijs-ruinen en parken in Sint Petersburg’. Iedere woensdag is er een film te zien, die (deels) is opgenomen in Sint Petersburg.

Sint Petersburg; Stad aan het water – bouwkunst: tot en met 26 oktober in De Veemvloer, Van Diemenstraat 410, Amsterdam. Stad van parken: tot en met 29 september in de Westergasfabriek, Haarlemmerweg 8-10, van 29 september tot en met 21 oktober. Openingstijden: 13.00-19.00 uur; entree 2,50 gulden.

,,

In 1703 richtte tsaar Peter de Grote in de Nevadelta van de Finse Golf de stad Sint Petersburg op. In het onbewoonde, zompige moerasgebied moest een moderne, indrukwekkende hoofdstad voor Rusland worden gebouwd met Amsterdam als voorbeeld.


1 Het boekenhuis (volksnaam: er zit een boekhandel in), ook nog wel het Singerhuis genoemd (ook een volksnaam: er werden Singer-naaimachines verkocht)

Door een vrijwel oningericht gebied als vestigingsplaats te nemen, hadden de architecten en planologen vrij spel. Alleen het water – de Finse golf en de Nevadelta – bood houvast. De Peter en Paul vesting en de gebouwen van de Admiraliteit lagen strategisch om als verdedigingspost te dienen in het veroverde gebied tegen de Zweden, de grachten van de stad werden gevormd uit de kleine kronkelende waterlopen.

,,In een vlak landschap met weinig natuurlijke oriëntatiepunten wordt de stad als een compositie opgezet”, stelt voormalig Bouwkunde-docent ontwerpen en architectuurgeschiedenis ir. Gerrit Oorthhuys in de projectbeschrijving van de tentoonstelling over Sint Petersburg, die nu in Amsterdam loopt.

Voor bouwkundigen vormt de noordelijke stad in Rusland door de vele architecten die hebben meegebouwd een openluchtmuseum over drie eeuwen bouwkunst. Voor niet-ingewijden in die kunde is het een mooie, enigszins melancholieke stad die zo nu en dan een déjà vu oproept. Tsaar Peter de Grote was vlak voor de stichting op bezoek geweest in Amsterdam en erg onder de indruk van de Hollandse hoofdstad.

De tsaar wilde een hoofdstad dat een venster op de wereld zou vormen voor de Russen. Rusland was tot dan toe ‘uit hout gemaakt’, de nieuwe stad moest dus in steen worden opgetrokken. ,,Omdat er in Rusland weinig stenen bouwmateriaal voorradig was, werd elders in Rusland een verbod op het gebruik van steen uitgevaardigd en mochten schepen niet aanleggen in de haven van Sint Petersburg tenzij ze een bepaalde vracht stenen bij zich hadden”, vertelt Marit Geluk, studente bouwkunde die onderzoek deed naar de vroegste bebouwing van de stad.


Drassig

Om van de hoofdstad een voor buitenlandse bezoekers imponerende plaats te maken, contracteerde de tsaar architecten uit heel Europa. Vooral de Hollandse bouwkunst en stadsaanleg golden bij de aanleg als het grote voorbeeld. Zo werd om het drassige land tussen de waterlopen te ontginnen een poldermodel gebruikt. Mede hieraan dankt de stad zijn heldere structuur. Geluk: ,,Maar doordat vele mensen erbij stierven, wordt Sint Petersburg ook de ‘stad op botten’ genoemd.”

Langs de zijrivieren en de Neva zelf werden grote huizen en paleizen gebouwd, streng georganiseerd door bouwvoorschriften.,,Zo mocht geen enkel gebouw meer dan vier verdiepingen tellen, zodat niets boven de Hermitage, het gebouw waar de tsaar zijn verzamelingen onderbracht, uittorende”, aldus Geluk. De gebouwen werden keurig langs rooilijnen gezet, naar Hollands voorbeeld.

Gericht op de hoge toren van het Admiraliteitsgebouw van architect Korobov, en daardoor de grachten doorsnijdend, werden drie grote straten op de zuid-oever van de Neva aangelegd. Een van deze groeide later uit tot de Nevski Prospect, nu de belangrijkste straat van de stad. De herenhuizen met hun tuinen die in de achttiende eeuw aan de waterlopen werden gebouwd, lijken enigszins op de huizen langs de Vecht en de Amstel in Holland.

Mensen uit andere delen van Rusland werden gedwongen naar de nieuwe stad in het verder zeer dunbevolkte gebied te verhuizen.
Teruggang

De opvolgers en vooral opvolgsters (de grote tsarina’s Elizabeth en Catharina) van de tsaar oriënteerden zich meer op de Franse en Italiaanse architectuur. ,,Tijdens het regentschap van Elizabeth is echter ook een teruggang naar de Russische stijl merkbaar. Daardoor zijn er vele stijlen te vinden: neo-classicisme en barok staan gebroederlijk naast elkaar. Wat actueel was in Europa, werd geïmporteerd in het van oudsher gesloten Rusland”, vertelt Geluk.

In de periode 1850-1915 ontpopte Sint Petersburg zich tot een belangrijke en ook moderne stad. Grote stations, warenhuizen, fabrieken en wooncomplexen van meer dan duizend woningen werden met grootse staalconstructies opgezet. De stijl van bouwen is aanvankelijk eclectistisch en daarna in de Style Moderne, de Russische naam voor de Jugendstil of Art Nouveau.

,,Deze Jugendstil is in Rusland en vooral ook in Sint Petersburg bijzonder rijk en kent vier verschillende richtingen. De gebouwen zijn heel origineel en met veel durf opgezet. Volgens Russische architecten is dit de mooiste tijd van bouwen geweest. De gedurfde gevels zijn veelal met beeldhouwwerk versierd. Geen stad, met uitzondering van Praag, laat zo veel menselijke figuren zien die portieken en balkons op hun schouders dragen”, meldt de projectbeschrijving.

Tijdens de Sovjetperiode doopte het communistische bewind de stad om tot Leningrad en gaf de functie van hoofdstad aan Moskou. Hierdoor verdwenen de vele ministeries en bleef de stad gevrijwaard van grote veranderingen. Er werden wel twee moderne woonwijken gebouwd door onder andere de architect Nicolski. De bouwstijl is weer typisch Russisch: de gebouwen zijn functioneel en monumentaal, en hier en daar torent er een omgekeerde ‘ui’ de hoogte in, zoals bekend van het Kremlin.


Lusthoven

,,Het centrum doet echter nog steeds Westers aan, al is het wat vervallen. Alleen de Russen zijn gewoon echt heel Russisch”, aldus Geluk.

De karakteristieke landschapsparken in en rond Sint Petersburg vormen een apart gedeelte van de tentoonstelling. In de Westergasfabriek wordt het ontstaan van de stad op de zompigemoerasgronden belicht, en worden foto’s en kaarten getoond van de parken.

Deze gigantische parken werden als lusthoven door tsaren en tsarina’s rond de stad aangelegd in verschillende landsschapsstijlen. Hier en daar is ook de invloed van Hollandse hoveniers nog merkbaar. Landinwaarts ligt bijvoorbeeld het park Loegavoi, dat nogal vlak is aangelegd. De oude linden op het terras aan zee van het Peterhof zijn 280 jaar geleden ook special uit Nederland aangevoerd. Maar ook de vrije Engelse en formele Franse stijl is gebruikt.

De tweeledige tentoonstelling die met vele foto’s, boeken, stadskaarten en ander historisch materiaal de periodes en onderwerpen belicht, biedt op vrijdagavonden ook lezingen. Op 17 oktober spreekt Otto Mácel, de huidige docent architectuurgeschiedenis bij Bouwkunde over ‘De architectuur van het socialistisch realisme’ en landschapsarchitect Ivo Jansen behandelt op 24 oktober ‘Het Russische paradijs-ruinen en parken in Sint Petersburg’. Iedere woensdag is er een film te zien, die (deels) is opgenomen in Sint Petersburg.

Sint Petersburg; Stad aan het water – bouwkunst: tot en met 26 oktober in De Veemvloer, Van Diemenstraat 410, Amsterdam. Stad van parken: tot en met 29 september in de Westergasfabriek, Haarlemmerweg 8-10, van 29 september tot en met 21 oktober. Openingstijden: 13.00-19.00 uur; entree 2,50 gulden.

In 1703 richtte tsaar Peter de Grote in de Nevadelta van de Finse Golf de stad Sint Petersburg op. In het onbewoonde, zompige moerasgebied moest een moderne, indrukwekkende hoofdstad voor Rusland worden gebouwd met Amsterdam als voorbeeld.


1 Het boekenhuis (volksnaam: er zit een boekhandel in), ook nog wel het Singerhuis genoemd (ook een volksnaam: er werden Singer-naaimachines verkocht)

Door een vrijwel oningericht gebied als vestigingsplaats te nemen, hadden de architecten en planologen vrij spel. Alleen het water – de Finse golf en de Nevadelta – bood houvast. De Peter en Paul vesting en de gebouwen van de Admiraliteit lagen strategisch om als verdedigingspost te dienen in het veroverde gebied tegen de Zweden, de grachten van de stad werden gevormd uit de kleine kronkelende waterlopen.

,,In een vlak landschap met weinig natuurlijke oriëntatiepunten wordt de stad als een compositie opgezet”, stelt voormalig Bouwkunde-docent ontwerpen en architectuurgeschiedenis ir. Gerrit Oorthhuys in de projectbeschrijving van de tentoonstelling over Sint Petersburg, die nu in Amsterdam loopt.

Voor bouwkundigen vormt de noordelijke stad in Rusland door de vele architecten die hebben meegebouwd een openluchtmuseum over drie eeuwen bouwkunst. Voor niet-ingewijden in die kunde is het een mooie, enigszins melancholieke stad die zo nu en dan een déjà vu oproept. Tsaar Peter de Grote was vlak voor de stichting op bezoek geweest in Amsterdam en erg onder de indruk van de Hollandse hoofdstad.

De tsaar wilde een hoofdstad dat een venster op de wereld zou vormen voor de Russen. Rusland was tot dan toe ‘uit hout gemaakt’, de nieuwe stad moest dus in steen worden opgetrokken. ,,Omdat er in Rusland weinig stenen bouwmateriaal voorradig was, werd elders in Rusland een verbod op het gebruik van steen uitgevaardigd en mochten schepen niet aanleggen in de haven van Sint Petersburg tenzij ze een bepaalde vracht stenen bij zich hadden”, vertelt Marit Geluk, studente bouwkunde die onderzoek deed naar de vroegste bebouwing van de stad.


Drassig

Om van de hoofdstad een voor buitenlandse bezoekers imponerende plaats te maken, contracteerde de tsaar architecten uit heel Europa. Vooral de Hollandse bouwkunst en stadsaanleg golden bij de aanleg als het grote voorbeeld. Zo werd om het drassige land tussen de waterlopen te ontginnen een poldermodel gebruikt. Mede hieraan dankt de stad zijn heldere structuur. Geluk: ,,Maar doordat vele mensen erbij stierven, wordt Sint Petersburg ook de ‘stad op botten’ genoemd.”

Langs de zijrivieren en de Neva zelf werden grote huizen en paleizen gebouwd, streng georganiseerd door bouwvoorschriften.,,Zo mocht geen enkel gebouw meer dan vier verdiepingen tellen, zodat niets boven de Hermitage, het gebouw waar de tsaar zijn verzamelingen onderbracht, uittorende”, aldus Geluk. De gebouwen werden keurig langs rooilijnen gezet, naar Hollands voorbeeld.

Gericht op de hoge toren van het Admiraliteitsgebouw van architect Korobov, en daardoor de grachten doorsnijdend, werden drie grote straten op de zuid-oever van de Neva aangelegd. Een van deze groeide later uit tot de Nevski Prospect, nu de belangrijkste straat van de stad. De herenhuizen met hun tuinen die in de achttiende eeuw aan de waterlopen werden gebouwd, lijken enigszins op de huizen langs de Vecht en de Amstel in Holland.

Mensen uit andere delen van Rusland werden gedwongen naar de nieuwe stad in het verder zeer dunbevolkte gebied te verhuizen.
Teruggang

De opvolgers en vooral opvolgsters (de grote tsarina’s Elizabeth en Catharina) van de tsaar oriënteerden zich meer op de Franse en Italiaanse architectuur. ,,Tijdens het regentschap van Elizabeth is echter ook een teruggang naar de Russische stijl merkbaar. Daardoor zijn er vele stijlen te vinden: neo-classicisme en barok staan gebroederlijk naast elkaar. Wat actueel was in Europa, werd geïmporteerd in het van oudsher gesloten Rusland”, vertelt Geluk.

In de periode 1850-1915 ontpopte Sint Petersburg zich tot een belangrijke en ook moderne stad. Grote stations, warenhuizen, fabrieken en wooncomplexen van meer dan duizend woningen werden met grootse staalconstructies opgezet. De stijl van bouwen is aanvankelijk eclectistisch en daarna in de Style Moderne, de Russische naam voor de Jugendstil of Art Nouveau.

,,Deze Jugendstil is in Rusland en vooral ook in Sint Petersburg bijzonder rijk en kent vier verschillende richtingen. De gebouwen zijn heel origineel en met veel durf opgezet. Volgens Russische architecten is dit de mooiste tijd van bouwen geweest. De gedurfde gevels zijn veelal met beeldhouwwerk versierd. Geen stad, met uitzondering van Praag, laat zo veel menselijke figuren zien die portieken en balkons op hun schouders dragen”, meldt de projectbeschrijving.

Tijdens de Sovjetperiode doopte het communistische bewind de stad om tot Leningrad en gaf de functie van hoofdstad aan Moskou. Hierdoor verdwenen de vele ministeries en bleef de stad gevrijwaard van grote veranderingen. Er werden wel twee moderne woonwijken gebouwd door onder andere de architect Nicolski. De bouwstijl is weer typisch Russisch: de gebouwen zijn functioneel en monumentaal, en hier en daar torent er een omgekeerde ‘ui’ de hoogte in, zoals bekend van het Kremlin.


Lusthoven

,,Het centrum doet echter nog steeds Westers aan, al is het wat vervallen. Alleen de Russen zijn gewoon echt heel Russisch”, aldus Geluk.

De karakteristieke landschapsparken in en rond Sint Petersburg vormen een apart gedeelte van de tentoonstelling. In de Westergasfabriek wordt het ontstaan van de stad op de zompigemoerasgronden belicht, en worden foto’s en kaarten getoond van de parken.

Deze gigantische parken werden als lusthoven door tsaren en tsarina’s rond de stad aangelegd in verschillende landsschapsstijlen. Hier en daar is ook de invloed van Hollandse hoveniers nog merkbaar. Landinwaarts ligt bijvoorbeeld het park Loegavoi, dat nogal vlak is aangelegd. De oude linden op het terras aan zee van het Peterhof zijn 280 jaar geleden ook special uit Nederland aangevoerd. Maar ook de vrije Engelse en formele Franse stijl is gebruikt.

De tweeledige tentoonstelling die met vele foto’s, boeken, stadskaarten en ander historisch materiaal de periodes en onderwerpen belicht, biedt op vrijdagavonden ook lezingen. Op 17 oktober spreekt Otto Mácel, de huidige docent architectuurgeschiedenis bij Bouwkunde over ‘De architectuur van het socialistisch realisme’ en landschapsarchitect Ivo Jansen behandelt op 24 oktober ‘Het Russische paradijs-ruinen en parken in Sint Petersburg’. Iedere woensdag is er een film te zien, die (deels) is opgenomen in Sint Petersburg.

Sint Petersburg; Stad aan het water – bouwkunst: tot en met 26 oktober in De Veemvloer, Van Diemenstraat 410, Amsterdam. Stad van parken: tot en met 29 september in de Westergasfabriek, Haarlemmerweg 8-10, van 29 september tot en met 21 oktober. Openingstijden: 13.00-19.00 uur; entree 2,50 gulden.

Editor Redactie

Do you have a question or comment about this article?

delta@tudelft.nl

Comments are closed.