Gebouwd om te verdwijnen

Een glazen gevel, twee verdiepingen, draagbalken van gelamineerd hout, verbonden met bouten en stalen profielen. De leidingen zijn opgehangen en niet weggewerkt. De buizen van de luchtbehandeling zijn van karton. Al twintig jaar. Qua uiterlijk onderscheidt het XX-gebouw zich nauwelijks van zijn buren op het bedrijfsterrein, maar qua intentie wel: het is gebouwd om te verdwijnen.

Jouke Post bij zijn XX gebouw kort na de oplevering. (Foto: archief Booosting)

Na zijn studie is Delft ergerdeJouke Post als jonge architect in de jaren ‘90 aan alsmaar uitbreidende bedrijfsterreinen. Hij zag ze om zich heen na verloop van tijd stelselmatig verloederen. Vitale bedrijven trokken weg, sjacheraars en duistere ondernemers namen hun plaats in en transformeerden het gebied in een no-go-area. Een bedrijfsterrein zou een tijdelijke bestemming moeten zijn, bedacht hij.

De eerste stap daarvoor zou een tijdelijk gebouw zijn, en dat is wat hij als jong en boos architect ging ontwikkelen.  In 1999 verrees zijn eerste tijdelijke gebouw. Het XX-gebouw was qua materialen zo uitgekiend dat het twintig jaar mee zou gaan.

Dat was op dinsdag 11 juni 2019 twintig jaar geleden. Zou het gebouw nu piepend en krakend in elkaar storten? Hoe moet het nu verder met XX? Wat is er van dat tijdelijk bouwen terechtgekomen? Dat waren vragen tijdens een jubileumbijeenkomst in het XX-gebouw, georganiseerd door Boosting (platform voor bouwinnovatie) en met een terugblik van prof.ir. Jouke Post, praktiserend architect bij XX architecten en emeritus hoogleraar van de TU Eindhoven.

Jouke Post nu. (Foto: Suzanne van der Kerk)

“Eerst heette het een gebouw met beperkte levensduur, toen werd het ‘demontabel’, vervolgens heette het ‘cradle-to-cradle’, en nu is het ‘circulair’. Bij iedere stroming werd mijn gebouw als voorbeeld aangehaald”, zei Post. “Maar tijdelijk bouwen is nog steeds niet begrepen.”

En toch, er is vooruitgang. Post ziet dat architecten zijn gaan beseffen dat ze niet altijd voor de eeuwigheid bouwen, en dat ze daar hun materiaalgebruik en constructies op afstemmen. Eindigheid betekent een verantwoordelijkheid voor het einde van een gebouw, de deconstructie en de restwaarde van de materialen.

Een tijdelijk bestemmingsplan, waar Post het XX-gebouw voor ontworpen heeft, is er tot nu toe nergens gekomen. “Misschien duurt dat nog eens twintig jaar”, zei de grijzende Post met een glimlach.

• Lees meer in Een kantoorgebouw om te XX