‘De wet is te gebiedend’

Drie hoogleraren en een studentenvakbondleidster wisselden in het Haagse gemeentemuseum van gedachten over het wetsvoorstel van Ritzen. Aanleiding was de kamerbehandeling van de MUB deze week.

Figuur 1 Koolhaas heeft het woord: ,,Het bedrijfsleven zou er nooit zo over denken”

Slechts dertig belangstellenden kwamen kijken naar de vier sprekers. Opvallend was de aanwezigheid van enkele Kamerleden, die zich hiermee wellicht wilden voorbereiden op de komende discussie in de Tweede Kamer.

Het forum werd uitdagend door de voorzitter geopend, hoger-onderwijsadvocaat mr. P. Pors stelde: ,,Zijn we niet toe aan een verandering op de universiteiten? Voor de MUB bestaan goede fundamenten.” Meer was niet nodig om de forumleden, allen verklaard tegenstander van de MUB, te laten reageren. Oud-staatssecretaris van Onderwijs en Wetenschappen prof.dr. R. in ‘t Veld vond dat er te weinig vooronderzoek is gedaan. Over het huidige functioneren van de universiteitsbesturen was hij, in tegenstelling tot Ritzen, juist positief: ,,De relatie tussen cvb en u-raad is goed, het garandeert stabiliteit. In de nieuwe wet is daar geen ruimte voor. Breed draagvlak voor beslissingen is belangrijk voor het besturen van een universiteit, de huidige wet garandeert dat.”

De toon voor de middag was gezet, de ‘open discussiemiddag’ werd een college bestuurskunde. Prof.ir. W. van Dinten, directeur strategie bij Rabobank Nederland, gaf de tweede les: ,,De huidige werknemers aan de universiteiten zijn nooit in staat om over te schakelen op de nieuwe manier van besturen.” Hij merkte op dat de wet te gebiedend is en de werkzaamheden van wetenschappers te veel aan banden legt: ,,Regels moeten werken als rotondes, niet als stoplichten.”

Onzin

De uitdaging kwam van prof.ir. J. Koolhaas, hoogleraar bedrijfskunde bij de faculteit Wijsbegeerte en Technische Maatschappijwetenschappen (WTM), die de fundamenten onder de MUB vandaan haalde: ,,Het is onzin om te stellen dat de nieuwe wet de universiteit bedrijfsmatig maakt. Het bedrijfsleven zou er nooit zo over denken.” Volgens hem heeft Ritzen het verkeerde product gekozen. ,,Het product is niet kennis maar vaardigheid. Studenten vergeten na een paar jaar hun kennis, de vaardigheden behouden ze.” De universiteit moet daarom volgens hem op een andere manier worden ingericht, namelijkrondom de student en het onderwijsproces.

Waarop toch nog een discussie leek te ontstaan. Drs. W.J. van Gelder, PvdA-fractiespecialist voor hoger onderwijs, opende vanuit de zaal de aanval. Hij stelde dat de praktijk van de afgelopen jaren juist wel voldoende bewijs levert voor de noodzaak van een nieuwe bestuursstructuur. ,,De nieuwe wet geeft veel ruimte aan bestuurders, iedere universiteit kan zijn organisatie in de MUB op de ideale manier inrichten.”

Koolhaas sprak in reactie hierop zijn vrees uit voor een te grote concentratie van macht en bevoegdheid bij bestuurders. Een ‘benevolent dictatorship‘ zou het gevolg zijn. Maar verdere discussie bleef uit en het college werd zonder verstoringen voortgezet. LSVb-voorzitter Christel Grimbergen trok haar eigen conclusie uit het wetsvoorstel: ,,Het is droevig dat studenten niet door iedereen als professional worden gezien, ze moeten meebesturen.”

Na twee uur sloot de voorzitter af en kon de LSVb terugzien op een geslaagde collegemiddag. Veel argumenten tegen de nieuwe wet werden in ieder geval opgesomd, misschien wel te laat om werkelijk invloed te hebben op de Kamerbehandeling deze week.

———-

MUB-speak

Figuur 2 Grimbergen: spelletje

Gehoord op het LSVb-symposium:

Drs. W.J. v. Gelder (PVDA): ,,De MUB leidt tot een andere manier van denken, bestuurders krijgen meer vrijheid.”

Drs. M. Rabbae (Groen Links): ,,Studenten en docenten zijn het belangrijkste, zij moeten gehoord worden in het bestuur. Plaats twee mensen extra in de Raad van Toezicht: een student en een wetenschapper.”

Mr. ing. W.G.J.M. v.d. Camp (CDA): ,,Op veel plaatsen in de MUB is te weinig rekening gehouden met inspraak vanuit de organisatie door de studenten en wetenschappers.”

Christel Grimbergen (voorzitter LSVb): ,,Niemand durft ons wetsvoorstel in te dienen, anders zou het worden aangenomen door de Tweede Kamer. Er wordt een politiek spelletje gespeeld.”

Prof.ir. J. Koolhaas (faculteit WTM): ,,De afgelopen twintig jaar hebben we op de universiteit alleen maar slecht bestuur gehad. De u-raad was altijd nog een soort stok achter de deur. Als die wegvalt, is de ellende niet te overzien.”

———————-

Tien vragen over de MUB

Gekozen raden verliezen invloed, benoemde bestuurders krijgen meer te zeggen. Dat is, héél kort samengevat, de nieuwe wet op de universitaire bestuursstructuur. Die wet, de MUB, wordt deze week door de Kamer behandeld. Wat staat er in en wat verandert er? Hieronder volgen tien frequent gestelde vragen.

1. Wie wordt er in de MUB de baas aan de universiteit?

Het college van bestuur, bestaande uit drie professionele managers. Nu nog hebben dat college en de universiteitsraad het sàmen voor het zeggen. Maar de universiteitsraad mag in de MUB niet meer meebesturen.

2. Wat kan de universiteitsraad nog doen?

De universiteitsraad-nieuwe-stijl wordt medezeggenschapsraad. Dat betekent dat de raad wel voorstellen mag doen en adviezen geven, maar het college van bestuur niet kan dwingen daarnaar te handelen.

3. Welke plaats heeft de ondernemingsraad in de wet?

Een universiteit (of eigenlijk: college van bestuur) kàn ervoor kiezen de universiteitsraad te vervangen door een ondernemingsraad voor het personeel. In dat geval moet er een afzonderlijke raad voor studenten komen.

4. Wat gaat de raad van toezicht precies doen?

Die gaat namens de minister van Onderwijs over de schouder van het college van bestuur meekijken. Dat kost hen, schat Ritzen, een dag in de week.

5. Wat gaat er veranderen op faculteitsniveau?

Hetzelfde als aan de top van de universiteit: de faculteitsraad mag niet meer meebesturen en kan vervangen worden door een facultaire ondernemingsraad. Alle macht komt in handen van de decaan (of het faculteitsbestuur).

6. Gaat de ‘gewone’ student of docent iets merken van die

veranderingen?

Voorstanders zeggen dat de universiteit nu ‘slagvaardig’ kan worden bestuurd, omdat de managers niet voor de voeten gelopen worden door universiteits- en faculteitsraad. Tegenstanders zijn bang dat de managers zich te weinig zullen aantrekken van wat betrokkenen (studenten en personeel) ervan vinden; dat zal tot slecht beleid leiden.

7. Verandert er iets aan de rol van opleidingscommissies?

Nee. Er wordt wel gezegd dat de MUB studenten invloed geeft ophet niveau dat er voor hen het meest toe doet, de opleiding, maar dat is niets nieuws. Ook nu al geven opleidingscommissies de decaan advies, en ook nu al bestaat die commissie voor de helft uit studenten. Dat blijft zo.

8. Wat houdt de afschaffing van de vakgroepen in?

Dat zal per faculteit verschillen. De vakgroep kan niet langer bevoegdheden ontlenen aan de wet, maar dat betekent niet per se dat ze verdwijnt. Dat hangt af van wat de decaan daarover vastlegt in het faculteitsreglement.

9. Gaan studenten in hun onderwijs iets merken van deze veranderingen?

Dat is moeilijk te zeggen. Nu zijn het vaak de vakgroepen die bepalen hoe ze hun eigen onderwijs invullen. In de MUB is één instantie verantwoordelijk voor het onderwijs: het opleidingsbestuur. Studenten weten dan in ieder geval waar ze moeten zijn met hun wensen en klachten. Maar ze hebben niet meer de macht om – via de faculteitsraad – hun wensen te verwezenlijken.

10. Wat verandert er op het gebied van het onderzoek?

Officieel krijgt de decaan het voor het zeggen als het om onderzoek gaat. Die kan onderzoekscholen een zelfstandige positie geven, met een eigen bestuur en budget. Maar die situatie bestaat op veel plaatsen al. En het schrappen van de vakgroep uit de wet hoeft ook voor het onderzoek weinig te betekenen. (HOP/H.Ob.)