Opinion

De geniale minnaars van Émilie

Wis- en natuurkundige David Bodanis heeft de liefdesgeschiedenis beschreven van de Romeo en Julia van de wetenschap: Voltaire en Emilie du Châtelet.

Voor zijn veelgeprezen boek ‘E=mc2’ las Bodanis in een voetnoot over een ‘obscure French woman’. Ze zou een kleine rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van het moderne idee van energie. Wie was deze Emilie du Châtelet? Bodanis: “What I discovered astounded me. This woman had played a crucial role in the development of science . and also had a wild life.” Naast een eminente wetenschapper was ze een notoire femme fatale. Ze deelde het bed met dichter Voltaire en wiskundig genie Maupertuis.

Emilie du Châtelet (1706-1749) groeide op in een oud adellijk en rijk geslacht. Haar moeder zag haar liever opgroeien als een dienstbaar meisje. Maar al vroeg was duidelijk dat Du Châtelet gefascineerd was door astronomie en wiskunde. Stiekem leerde ze zichzelf ‘s avonds complexe analytische geometrie.

Op haar zeventiende vond ze een goede huwelijkspartij, de musketier Florent-Claude, markies van Châtelet-Lomont. Hij verwekte twee kinderen bij haar en ging daarna op veldtocht. Du Châtelet kon zich thuis naar hartelust uitleven op de wiskunde. Maar het knaagde dat ze er met niemand over kon praten. Op universiteiten waren vrouwen niet welkom en op theekransjes werd alleen geroddeld.

Op een avond namen twee vrienden van Du Châtelet haar mee naar hun vriend Voltaire. Het bleek liefde op het eerste gezicht. Zij was gecharmeerd van de kwinkslagen van de beroemde dichter en hij viel als een blok voor haar intelligente opmerkingen. Daarna verloren ze elkaar nooit meer uit het oog.

In eerdere biografieën van Voltaire speelt Emilie du Châtelet een bijrol. De hoofdrol is voor de dichter weggelegd. Bij Bodanis is dit andersom. Hij beschrijft het leven van Du Châtelet met een grote vaart en de relatie tussen Voltaire en Du Châtelet als een soap. Aan het eind van ieder hoofdstuk is een cliffhanger en daardoor is het boek een echte pageturner. Daarnaast legt Bodanis sterk de nadruk op de wetenschappelijke verdiensten van Voltaire en Du Châtelet. Dat maakt het boek inhoudelijk ook zeer interessant.

Voltaire en Du Châtelet trokken zich namelijk al snel terug in het kasteel van de markies in Cirey. De markies hield er zelf ook vele maitresses op na en legde ze geen strobreed in de weg. Op Cirey beleefden Du Châtelet en Voltaire een sprookjesachtige tijd. Ze waren gefascineerd door Isaac Newton. Samen werkten ze aan een boek om zijn ideeën in Frankrijk te verspreiden. Du Châtelet sleepte Voltaire door de ingewikkelde berekeningen heen. En ze werkte Newtons ideeën verder uit: “With the insights from Newton, she was able to work out the pull of gravity on Saturn.”
Arrestatiebevel

Het leek allemaal zo mooi: twee geniën die teruggetrokken werkten aan de wetenschap. Dat kon natuurlijk nooit goed gaan. Een arrestatiebevel tegen Voltaire gooide roet in het eten. Voltaire had tussen zijn onderzoek naar Newton door een gedicht geschreven over Adam en Eva dat in verkeerde handen was gevallen. Halsoverkop vluchtte hij naar het veilige Nederland. Daarna zouden ze samen niet meer zo gepassioneerd werken.

Ondertussen verleidde een oude vlam van Du Châtelet, de wiskundige Maupertuis, haar opnieuw. Voltaire was jaloers, hoewel hij er zelf ook minnaressen op na hield. Ook inhoudelijk groeiden ze uit elkaar. Wiskunde ging Voltaire boven de pet. Terwijl Du Châtelet baanbrekend onderzoek deed naar de massa van licht . en een eerste aanzet gaf voor infrarood licht . keerde Voltaire de wetenschap de rug toe. Hij stortte zich op het dichten.

Voltaire en Du Châtelet hadden tot het einde van Du Châtelets leven een fascinerende knipperlichtrelatie. Oude liefde roest niet, in hun geval. Want, toen Du Châtelet op de leeftijd van 42 jaar zwanger werd van een van haar minnaars, stond alleen hij voor haar klaar. Du Châtelet wist dat ze een gewisse dood tegemoet ging. Als een bezetene, terwijl Voltaire haar verzorgde, werkte ze tot de bevalling aan een vertaling van Newton. Ze moest en zou zijn ideeën in Frankrijk verspreiden, niet in zijn houterige zinnen, maar in haar sprankelende Frans. En passant gaf ze ook een aanzet tot het baanbrekende concept van energie.

Bodanis weet tot het einde toe met grote spanning te vertellen hoe Du Châtelet gepassioneerd werkte aan Newton. Net voor de bevalling voltooide ze het boek. Een week later stierf ze. Een ontroerend einde van een indrukwekkende biografie.

David Bodanis, ‘Passionate Minds. The great Enlightenment Love Affair’, 312p., Little, Brown, 30,50 euro.

Voor zijn veelgeprezen boek ‘E=mc2’ las Bodanis in een voetnoot over een ‘obscure French woman’. Ze zou een kleine rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van het moderne idee van energie. Wie was deze Emilie du Châtelet? Bodanis: “What I discovered astounded me. This woman had played a crucial role in the development of science . and also had a wild life.” Naast een eminente wetenschapper was ze een notoire femme fatale. Ze deelde het bed met dichter Voltaire en wiskundig genie Maupertuis.

Emilie du Châtelet (1706-1749) groeide op in een oud adellijk en rijk geslacht. Haar moeder zag haar liever opgroeien als een dienstbaar meisje. Maar al vroeg was duidelijk dat Du Châtelet gefascineerd was door astronomie en wiskunde. Stiekem leerde ze zichzelf ‘s avonds complexe analytische geometrie.

Op haar zeventiende vond ze een goede huwelijkspartij, de musketier Florent-Claude, markies van Châtelet-Lomont. Hij verwekte twee kinderen bij haar en ging daarna op veldtocht. Du Châtelet kon zich thuis naar hartelust uitleven op de wiskunde. Maar het knaagde dat ze er met niemand over kon praten. Op universiteiten waren vrouwen niet welkom en op theekransjes werd alleen geroddeld.

Op een avond namen twee vrienden van Du Châtelet haar mee naar hun vriend Voltaire. Het bleek liefde op het eerste gezicht. Zij was gecharmeerd van de kwinkslagen van de beroemde dichter en hij viel als een blok voor haar intelligente opmerkingen. Daarna verloren ze elkaar nooit meer uit het oog.

In eerdere biografieën van Voltaire speelt Emilie du Châtelet een bijrol. De hoofdrol is voor de dichter weggelegd. Bij Bodanis is dit andersom. Hij beschrijft het leven van Du Châtelet met een grote vaart en de relatie tussen Voltaire en Du Châtelet als een soap. Aan het eind van ieder hoofdstuk is een cliffhanger en daardoor is het boek een echte pageturner. Daarnaast legt Bodanis sterk de nadruk op de wetenschappelijke verdiensten van Voltaire en Du Châtelet. Dat maakt het boek inhoudelijk ook zeer interessant.

Voltaire en Du Châtelet trokken zich namelijk al snel terug in het kasteel van de markies in Cirey. De markies hield er zelf ook vele maitresses op na en legde ze geen strobreed in de weg. Op Cirey beleefden Du Châtelet en Voltaire een sprookjesachtige tijd. Ze waren gefascineerd door Isaac Newton. Samen werkten ze aan een boek om zijn ideeën in Frankrijk te verspreiden. Du Châtelet sleepte Voltaire door de ingewikkelde berekeningen heen. En ze werkte Newtons ideeën verder uit: “With the insights from Newton, she was able to work out the pull of gravity on Saturn.”
Arrestatiebevel

Het leek allemaal zo mooi: twee geniën die teruggetrokken werkten aan de wetenschap. Dat kon natuurlijk nooit goed gaan. Een arrestatiebevel tegen Voltaire gooide roet in het eten. Voltaire had tussen zijn onderzoek naar Newton door een gedicht geschreven over Adam en Eva dat in verkeerde handen was gevallen. Halsoverkop vluchtte hij naar het veilige Nederland. Daarna zouden ze samen niet meer zo gepassioneerd werken.

Ondertussen verleidde een oude vlam van Du Châtelet, de wiskundige Maupertuis, haar opnieuw. Voltaire was jaloers, hoewel hij er zelf ook minnaressen op na hield. Ook inhoudelijk groeiden ze uit elkaar. Wiskunde ging Voltaire boven de pet. Terwijl Du Châtelet baanbrekend onderzoek deed naar de massa van licht . en een eerste aanzet gaf voor infrarood licht . keerde Voltaire de wetenschap de rug toe. Hij stortte zich op het dichten.

Voltaire en Du Châtelet hadden tot het einde van Du Châtelets leven een fascinerende knipperlichtrelatie. Oude liefde roest niet, in hun geval. Want, toen Du Châtelet op de leeftijd van 42 jaar zwanger werd van een van haar minnaars, stond alleen hij voor haar klaar. Du Châtelet wist dat ze een gewisse dood tegemoet ging. Als een bezetene, terwijl Voltaire haar verzorgde, werkte ze tot de bevalling aan een vertaling van Newton. Ze moest en zou zijn ideeën in Frankrijk verspreiden, niet in zijn houterige zinnen, maar in haar sprankelende Frans. En passant gaf ze ook een aanzet tot het baanbrekende concept van energie.

Bodanis weet tot het einde toe met grote spanning te vertellen hoe Du Châtelet gepassioneerd werkte aan Newton. Net voor de bevalling voltooide ze het boek. Een week later stierf ze. Een ontroerend einde van een indrukwekkende biografie.

David Bodanis, ‘Passionate Minds. The great Enlightenment Love Affair’, 312p., Little, Brown, 30,50 euro.

Editor Redactie

Do you have a question or comment about this article?

delta@tudelft.nl

Comments are closed.