De E van

br />
Wat is jouw einde?

,,De dood. Einde van alles, van het leven.”

Zie je op tegen het einde?

,,Nee, de rust, het einde, ik zie er helemaal niet tegenop. Of ik niet tevreden ben met mijn leven? Tja, ik heb vreselijke ervaringen, dus ik ben niet bang voor de dood. Ik heb een oorlog meegemaakt. Op de een of andere manier was ik wel bereid om te sterven. Je gaat anders nadenken over het einde, als je in zo’n situatie zit.”

Heeft iedereen dat dan?

,,Geen idee, in mijn land waarschijnlijk wel. Veel mensen hebben over de dood nagedacht. Het is gewoon op ieder moment van de dag een reële mogelijkheid, je weet het nooit. Eén dag leven, verder kijk je niet.”

Praten jullie daar dan ook over met elkaar?

,,Nee. Maar de mensen veranderen wel. Het rare is dat je het makkelijker gaat accepteren. Gewoon: dood, iemand is gestorven. Nee, dat is niet moeilijk, ik heb het meegemaakt. Men is veel banger om invalide te worden, zonder benen of zonder armen. Dat wordt erger gevonden dan sterven. Dan is leven erger dan de dood.”

Merk je hier in Nederland het verschil tussen jouzelf en de rest?

,,Ja, heel erg. Ik voel dat ik anders ben. Over het leven denk ik anders. Ik voel me veel ouder dan mijn leeftijdgenoten. Misschien wel vijftig of zo. Maar ik ben het gewend. Het is zo en het blijft zo, niet alleen voor mij maar ook voor bijvoorbeeld mijn Bosnische medestudenten. Wij dragen dat bij ons, dat is zo diep.”

Ben je sinds je in Nederland bent weer banger geworden voor de dood? Omdat het hier veiliger is?

,,Hier ben ik niet bang. Meestal probeer ik niet te denken over de oorlog, over wat ik heb verloren en over de jaren van mijn leven die vernietigd zijn. Ik ga gewoon door, ik denk niet eens. Verder gaan, anders word ik gek. En dat is ook geen leuk einde.”

Onbewust sneden we een gevoelig onderwerp aan. Belma Jonuz (28) studeerde Elektrotechniek in Bosnië. Door de oorlog kwam ze naar Nederland en in Delft zette ze haar studie voort.

Wat is jouw einde?

,,De dood. Einde van alles, van het leven.”

Zie je op tegen het einde?

,,Nee, de rust, het einde, ik zie er helemaal niet tegenop. Of ik niet tevreden ben met mijn leven? Tja, ik heb vreselijke ervaringen, dus ik ben niet bang voor de dood. Ik heb een oorlog meegemaakt. Op de een of andere manier was ik wel bereid om te sterven. Je gaat anders nadenken over het einde, als je in zo’n situatie zit.”

Heeft iedereen dat dan?

,,Geen idee, in mijn land waarschijnlijk wel. Veel mensen hebben over de dood nagedacht. Het is gewoon op ieder moment van de dag een reële mogelijkheid, je weet het nooit. Eén dag leven, verder kijk je niet.”

Praten jullie daar dan ook over met elkaar?

,,Nee. Maar de mensen veranderen wel. Het rare is dat je het makkelijker gaat accepteren. Gewoon: dood, iemand is gestorven. Nee, dat is niet moeilijk, ik heb het meegemaakt. Men is veel banger om invalide te worden, zonder benen of zonder armen. Dat wordt erger gevonden dan sterven. Dan is leven erger dan de dood.”

Merk je hier in Nederland het verschil tussen jouzelf en de rest?

,,Ja, heel erg. Ik voel dat ik anders ben. Over het leven denk ik anders. Ik voel me veel ouder dan mijn leeftijdgenoten. Misschien wel vijftig of zo. Maar ik ben het gewend. Het is zo en het blijft zo, niet alleen voor mij maar ook voor bijvoorbeeld mijn Bosnische medestudenten. Wij dragen dat bij ons, dat is zo diep.”

Ben je sinds je in Nederland bent weer banger geworden voor de dood? Omdat het hier veiliger is?

,,Hier ben ik niet bang. Meestal probeer ik niet te denken over de oorlog, over wat ik heb verloren en over de jaren van mijn leven die vernietigd zijn. Ik ga gewoon door, ik denk niet eens. Verder gaan, anders word ik gek. En dat is ook geen leuk einde.”