De

Van zijn voordracht hieronder een verkorte weergave.
Lezing
,,

Bijna de hele wereld heeft van Madonna gehoord en iedereen heeft wel een mening over haar. Er zijn twee duidelijk te onderscheiden groepen: Madonna-haters en Madonna-fans. Ik zal het voornamelijk hebben over de Madonna-haters, omdat zij de meest interessante mening vertegenwoordigen. Fans vinden immers vaak alles goed.

Ik begin met een citaat uit Oor. ,,Madonna werd bekend door haar navel en beugel-bh. Dat ze niet kon zingen maakte weinig uit. Prince en Michael Jackson zijn werkelijk briljante muzikanten, terwijl ook Madonna ondanks al haar beperkingen voor enige wereldmelodietjes heeft gezorgd. Madonna is de eerste werkelijke megapopster van het vrouwelijke geslacht. Ze heeft gechoqueerd zoals de Stones dat deden, maakte haar vrouwelijke fans attent op hun recht op zelfstandigheid en bepaalde het modebeeld zoals The Beatles dat deden. Naast idool werd Madonna toch vooral het symbool van de vrijgevochten jaren-tachtigvrouw. Voor het feminisme heeft Madonna veel gedaan. Alleen een heel grote ster kan zoiets. Madonna – vrouw met kloten – is in mijn ogen muzikaal onbeduidend, maar als ster honderd keer belangrijker dan Michael Jackson.” Inhoudelijk valt er een heleboel over dit citaat te zeggen, maar ik wil vooral wijzen op de paradox die het bevat. Aan de ene kant schrijft hij dat Madonna muzikaal onbeduidend is, maar anderzijds dat ze ondanks haar beperkingen toch voor enige wereldmelodietjes heeft gezorgd.
Imago

Naar aanleiding van het eerste Madonna-college aan de UvA, nog een ander citaat uit NRC Handelsblad. ,,Prof. Remko Scha van alfa-informatica is initiator van het keuzevak, waarvoor zich vooralsnog vijftig studenten hebben ingeschreven. Met de muziek heeft Scha niet zoveel op. Maar hij ziet in Madonna wel een prototypisch verschijnsel van onze hedendaagse cultuur. ‘Muzikanten als Elvis Presley en The Beatles zijn niet alleen bekend als culturele fenomenen, maar ook als muziekvernieuwers. Je kunt je bij veel popsterren echter afvragen of ze nu beroemd zijn om de muziek die ze maken of vanwege een zorgvuldig opgebouwd imago. Bij Madonna is het antwoord op deze vraag nog niet gegeven, wat haar een zeer interessant studie-onderwerp maakt’.”

Madonna is zowel aangevallen op haar kunst als op haar leven. In de kritiek kun je dan ook een onderscheid maken tussen esthetiek en ethiek. Op het gebied van de esthetiek luidt de kritiek dat haar composities triviaal en clichématig zijn; ze zou niet goed zingen; ze kan niet dansen en ze kan niet acteren. De critici breken pas echt los als het gaat over ethiek. Seksueel zou Madonna een slecht voorbeeld zijn voor haar wannabes. Het nummer ‘Papa don’t preach‘ bijvoorbeeld gaat over een meisje dat zwanger is en haar baby wil houden. Men heeft Madonna verweten dat dit een vrijbrief is voor ongehuwd moederschap, maar het isnatuurlijk een standpunt tegen abortus. Ze zou anti-feministisch zijn omdat ze zichzelf presenteert als een stoeipoes. Ze zou godslasterlijk zijn en een egoïstisch en narcistisch karakter hebben. In relaties is ze een slet en een mannenverslindster. En zakelijk een geldwolf.
Spice Girls

De esthetische kritiek komt er voornamelijk op neer dat haar werk geen inhoud heeft. De ethische kritiek richt zich vooral op de immorele inhoud van haar werk. Dit laatste impliceert dat er juist wel inhoud in haar werk zou zitten. Ik vind het best als mensen een hekel hebben aan Madonna, maar dan moet hun kritiek wel consistent zijn.

Het werk van Madonna wordt gerekend tot de pop. Voor mij is alles wat geen jazz en klassiek is pop, maar vooral in het Amerikaans-Engels wordt er weleens onderscheid gemaakt tussen pop en rock. De ‘mannelijke’ rockmuziek zou intellectueel, creatief, diepzinnig, persoonlijk en eerlijk zijn. De ‘vrouwelijke’ popmuziek zou daarentegen anti-intellectueel, stereotype, oppervlakkig, onpersoonlijk en commercieel zijn. Rock zou inhoud hebben, bij pop zou het uitsluitend om vorm of stijl gaan. Deze mening wordt gehuldigd door de dominante cultuur, de zogeheten high-us, waarin wordt neergekeken op culturele verschijningsvormen die low zijn. Daar zou ook Madonna toe behoren, evenals de Spice Girls. Bij high-us kun je denken aan de band R.E.M. Uiteraard zijn deze categorieën niet erg duidelijk, want waaronder valt The Beatles?

Naast het onderscheid tussen rock en pop bestaat er ook een kwaliteitsnorm die betrekking heeft op muziekgenres in het algemeen. Daarin staat klassiek aan de top, daaronder komt jazz, vervolgens rock en ten slotte pop. In de esthetieknormen zitten veel paradoxen. Zo wordt er in de heersende cultuur vanuit gegaan dat hoe meer platen een artiest verkoopt, hoe lager de kwaliteit ervan. Kijken we echter door de bril van de dominante kunstcultuur naar de geaccepteerde ‘hoge’ kunst, dan geldt het omgekeerde. Niemand verbaast het dat er van Bach meer platen worden verkocht dan van Rameau. Het betekent dat over het begrip ‘kwaliteit’ niet goed is nagedacht en dat er met twee maten wordt gemeten.
Perceptie

De heersende opvatting is dat klassiek ingewikkeld is en pop eenvoudig. Traditioneel wordt ervan uitgegaan dat je een stuk muziek kunt analyseren en er daarna een oordeel over kunt vellen. Zo simpel is het echter niet, want je moet ook de luisteraar erbij betrekken. Verschillende luisteraars met verschillende achtergronden luisteren op een andere manier naar muziek. Mijn suggestie is dat pop op een andere manier ingewikkeld is dan klassiek. Popmuziek is vaak ritmisch, heeft een opvallend timbre en is wat de overgang van akkoorden aangaat minder beperkt dan klassieke muziek. Daar komt bij dat de meeste popmuziek teksten heeft en dat er videoclips bij worden gemaakt.

Wat is nu de kwaliteit van Madonna’s muziek vergeleken bij andere pop en klassiek? Op de eerste plaats werkt Madonna multimediaal. Als je wat dieper ingaat op de verschillende aspecten van Madonna’s kunst, dan blijkt dat de interactie ertussen vaak erg complex is. De muziek is meestal helder van klank. In haar teksten snijdt ze veel thema’s aan: relaties, geluk, liefde, erotiek, homo- en heteroseksualiteit, religie, rassenkwesties en niet te vergeten humor. Bovendien verwijst ze in haar teksten vaak naar andere songs van haar. ‘Causing a Connection‘ (1987) verwijst bijvoorbeeld naar ‘Into the Groove‘ (1985). De videoclips bouwen vaak de tekst van het nummer uit. Hoewel haar hoofdwerk demuziek is, spelen ook de films een rol bij de perceptie. In ‘Body of evidence‘ speelt ze een vamp. Het publiek neigt ertoe om dat biografisch op te vatten, terwijl het dat niet doet bij andere filmsterren. En dan zijn er ook nog de interviews waarin ze commentaar levert op haar werk en controversiële uitspraken doet.

Hoe moeten we nu over Madonna oordelen? Het geven van een objectieve kwaliteitsnorm is erg moeilijk, maar je kunt niet zonder meer stellen dat haar werk tot de ‘lage’ kunst behoort. Haar songstructuren, arrangementen en teksten zijn meestal zeer to the point en haar videoclips kregen veel navolging. Misschien is het belang van Madonna het beste aan te tonen door het feit dat ze nog altijd controversieel is. Kennelijk klopt ze op emotionele deuren in onze geest die velen liever dicht zouden laten.
”

Bewerking: Mannus van der Laan

Is Madonna een slet of kunstenaar? Op deze eigentijdse probleemstelling kun je tegenwoordig afstuderen. Mark van den Berg, verbonden aan de vakgroep alfa-informatica van de Universiteit van Amsterdam, gaf in het kader van Studium Generale onlangs een lezing over de muzikale kwaliteit van het popfenomeen. Van zijn voordracht hieronder een verkorte weergave.
Lezing
,,

Bijna de hele wereld heeft van Madonna gehoord en iedereen heeft wel een mening over haar. Er zijn twee duidelijk te onderscheiden groepen: Madonna-haters en Madonna-fans. Ik zal het voornamelijk hebben over de Madonna-haters, omdat zij de meest interessante mening vertegenwoordigen. Fans vinden immers vaak alles goed.

Ik begin met een citaat uit Oor. ,,Madonna werd bekend door haar navel en beugel-bh. Dat ze niet kon zingen maakte weinig uit. Prince en Michael Jackson zijn werkelijk briljante muzikanten, terwijl ook Madonna ondanks al haar beperkingen voor enige wereldmelodietjes heeft gezorgd. Madonna is de eerste werkelijke megapopster van het vrouwelijke geslacht. Ze heeft gechoqueerd zoals de Stones dat deden, maakte haar vrouwelijke fans attent op hun recht op zelfstandigheid en bepaalde het modebeeld zoals The Beatles dat deden. Naast idool werd Madonna toch vooral het symbool van de vrijgevochten jaren-tachtigvrouw. Voor het feminisme heeft Madonna veel gedaan. Alleen een heel grote ster kan zoiets. Madonna – vrouw met kloten – is in mijn ogen muzikaal onbeduidend, maar als ster honderd keer belangrijker dan Michael Jackson.” Inhoudelijk valt er een heleboel over dit citaat te zeggen, maar ik wil vooral wijzen op de paradox die het bevat. Aan de ene kant schrijft hij dat Madonna muzikaal onbeduidend is, maar anderzijds dat ze ondanks haar beperkingen toch voor enige wereldmelodietjes heeft gezorgd.
Imago

Naar aanleiding van het eerste Madonna-college aan de UvA, nog een ander citaat uit NRC Handelsblad. ,,Prof. Remko Scha van alfa-informatica is initiator van het keuzevak, waarvoor zich vooralsnog vijftig studenten hebben ingeschreven. Met de muziek heeft Scha niet zoveel op. Maar hij ziet in Madonna wel een prototypisch verschijnsel van onze hedendaagse cultuur. ‘Muzikanten als Elvis Presley en The Beatles zijn niet alleen bekend als culturele fenomenen, maar ook als muziekvernieuwers. Je kunt je bij veel popsterren echter afvragen of ze nu beroemd zijn om de muziek die ze maken of vanwege een zorgvuldig opgebouwd imago. Bij Madonna is het antwoord op deze vraag nog niet gegeven, wat haar een zeer interessant studie-onderwerp maakt’.”

Madonna is zowel aangevallen op haar kunst als op haar leven. In de kritiek kun je dan ook een onderscheid maken tussen esthetiek en ethiek. Op het gebied van de esthetiek luidt de kritiek dat haar composities triviaal en clichématig zijn; ze zou niet goed zingen; ze kan niet dansen en ze kan niet acteren. De critici breken pas echt los als het gaat over ethiek. Seksueel zou Madonna een slecht voorbeeld zijn voor haar wannabes. Het nummer ‘Papa don’t preach‘ bijvoorbeeld gaat over een meisje dat zwanger is en haar baby wil houden. Men heeft Madonna verweten dat dit een vrijbrief is voor ongehuwd moederschap, maar het isnatuurlijk een standpunt tegen abortus. Ze zou anti-feministisch zijn omdat ze zichzelf presenteert als een stoeipoes. Ze zou godslasterlijk zijn en een egoïstisch en narcistisch karakter hebben. In relaties is ze een slet en een mannenverslindster. En zakelijk een geldwolf.
Spice Girls

De esthetische kritiek komt er voornamelijk op neer dat haar werk geen inhoud heeft. De ethische kritiek richt zich vooral op de immorele inhoud van haar werk. Dit laatste impliceert dat er juist wel inhoud in haar werk zou zitten. Ik vind het best als mensen een hekel hebben aan Madonna, maar dan moet hun kritiek wel consistent zijn.

Het werk van Madonna wordt gerekend tot de pop. Voor mij is alles wat geen jazz en klassiek is pop, maar vooral in het Amerikaans-Engels wordt er weleens onderscheid gemaakt tussen pop en rock. De ‘mannelijke’ rockmuziek zou intellectueel, creatief, diepzinnig, persoonlijk en eerlijk zijn. De ‘vrouwelijke’ popmuziek zou daarentegen anti-intellectueel, stereotype, oppervlakkig, onpersoonlijk en commercieel zijn. Rock zou inhoud hebben, bij pop zou het uitsluitend om vorm of stijl gaan. Deze mening wordt gehuldigd door de dominante cultuur, de zogeheten high-us, waarin wordt neergekeken op culturele verschijningsvormen die low zijn. Daar zou ook Madonna toe behoren, evenals de Spice Girls. Bij high-us kun je denken aan de band R.E.M. Uiteraard zijn deze categorieën niet erg duidelijk, want waaronder valt The Beatles?

Naast het onderscheid tussen rock en pop bestaat er ook een kwaliteitsnorm die betrekking heeft op muziekgenres in het algemeen. Daarin staat klassiek aan de top, daaronder komt jazz, vervolgens rock en ten slotte pop. In de esthetieknormen zitten veel paradoxen. Zo wordt er in de heersende cultuur vanuit gegaan dat hoe meer platen een artiest verkoopt, hoe lager de kwaliteit ervan. Kijken we echter door de bril van de dominante kunstcultuur naar de geaccepteerde ‘hoge’ kunst, dan geldt het omgekeerde. Niemand verbaast het dat er van Bach meer platen worden verkocht dan van Rameau. Het betekent dat over het begrip ‘kwaliteit’ niet goed is nagedacht en dat er met twee maten wordt gemeten.
Perceptie

De heersende opvatting is dat klassiek ingewikkeld is en pop eenvoudig. Traditioneel wordt ervan uitgegaan dat je een stuk muziek kunt analyseren en er daarna een oordeel over kunt vellen. Zo simpel is het echter niet, want je moet ook de luisteraar erbij betrekken. Verschillende luisteraars met verschillende achtergronden luisteren op een andere manier naar muziek. Mijn suggestie is dat pop op een andere manier ingewikkeld is dan klassiek. Popmuziek is vaak ritmisch, heeft een opvallend timbre en is wat de overgang van akkoorden aangaat minder beperkt dan klassieke muziek. Daar komt bij dat de meeste popmuziek teksten heeft en dat er videoclips bij worden gemaakt.

Wat is nu de kwaliteit van Madonna’s muziek vergeleken bij andere pop en klassiek? Op de eerste plaats werkt Madonna multimediaal. Als je wat dieper ingaat op de verschillende aspecten van Madonna’s kunst, dan blijkt dat de interactie ertussen vaak erg complex is. De muziek is meestal helder van klank. In haar teksten snijdt ze veel thema’s aan: relaties, geluk, liefde, erotiek, homo- en heteroseksualiteit, religie, rassenkwesties en niet te vergeten humor. Bovendien verwijst ze in haar teksten vaak naar andere songs van haar. ‘Causing a Connection‘ (1987) verwijst bijvoorbeeld naar ‘Into the Groove‘ (1985). De videoclips bouwen vaak de tekst van het nummer uit. Hoewel haar hoofdwerk demuziek is, spelen ook de films een rol bij de perceptie. In ‘Body of evidence‘ speelt ze een vamp. Het publiek neigt ertoe om dat biografisch op te vatten, terwijl het dat niet doet bij andere filmsterren. En dan zijn er ook nog de interviews waarin ze commentaar levert op haar werk en controversiële uitspraken doet.

Hoe moeten we nu over Madonna oordelen? Het geven van een objectieve kwaliteitsnorm is erg moeilijk, maar je kunt niet zonder meer stellen dat haar werk tot de ‘lage’ kunst behoort. Haar songstructuren, arrangementen en teksten zijn meestal zeer to the point en haar videoclips kregen veel navolging. Misschien is het belang van Madonna het beste aan te tonen door het feit dat ze nog altijd controversieel is. Kennelijk klopt ze op emotionele deuren in onze geest die velen liever dicht zouden laten.
”

Bewerking: Mannus van der Laan