[Boek] ‘Je haalt meer waarde uit daken als je ze koppelt’

Marit Haaksma behoort tot de nieuwe generatie ‘stadmakers’ (burgers en professionals die de stad leefbaarder willen maken -red). Zij studeerde in juni 2017 af aan de TU Delft op het onderwerp Rotterdamse daken. “Het voordeel van afstuderen is dat je je minder aan de realiteit hoeft te houden en visionair kunt denken. Mijn idee is: mensen op het dak brengen en de daken aan elkaar linken. Dan ontstaat er een ultieme combinatie van verdichting, vergroening en verbinding. Als je daar structuur in aanbrengt, gaat het dakenlandschap organisch groeien.“

In haar masterproject Roofstructure Rotterdam: designing the fifth façade of the city centre in Rotterdam maakt Haaksma de publieke ruimte tot spil van het daklandschap. “Een openbaring voor mij was dat er heel vaak naar het dak wordt gekeken vanuit het huidige maaiveld. Maar als je het dak ook bekijkt vanuit de hoogbouw – die er steeds meer komt – én kijkt naar naastgelegen daken, dan zie je het dak op een 3D-manier: van beneden naar boven, van boven naar beneden en van opzij.“

Ontstijgen

Een horizontale stad is een stad die uitdijt met wijken aan de buitenrand. Een verticale stad groeit de hoogte in. Haaksma pleit in haar afstudeerscriptie voor een nieuw fenomeen: een diagonale stad met daken waarop je legio functies en activiteiten kunt combineren. “Nu wordt er vanuit de architectuur nog gedacht: ik heb een gebouw, ik heb een dak, wat doe ik ermee? Ik denk dat je meer waarde uit de daken haalt als je ze koppelt: één groen dak is één groen dak; maar een reeks groene daken kan een park worden met een regenwaterbassin waarin kinderen kunnen spelen. Door zo te ontwerpen maak je van de daken een uniek nieuw element in de stad met betere kwaliteiten dan op maaiveldniveau: meer ruimte, rust, groen, water(opvang) en wandelpromenades. Plekken waar mensen de krioelende stad letterlijk en figuurlijk kunnen ontstijgen.“

Savannetheorie

Er is weinig onderzoek gedaan naar mensen op daken, ontdekte Haaksma tijdens haar research. Maar wat ze vond, is veelbelovend. “Vanuit de psychologie zijn er ideeën dat wij biologisch gezien altijd naar hoge plekken gaan. Dat heet de savannetheorie, naar onze voorouders die in de savanne telkens naar nieuwe gebieden trokken op zoek naar voedsel. Zij zochten de hogere plekken op, omdat die veilig waren en ze zich er goed konden oriënteren. Blijkbaar zit dat gedrag nog steeds in ons – die link heb ik in elk geval gelegd – omdat mensen op een of andere manier altijd omhoog willen. In een stad die ze niet kennen bijvoorbeeld gaan ze een kerktoren op of naar een uitkijkpunt. Er zit een enorme beleving aan het dak op gaan. Kijk naar de populaire Rotterdamse Dakendagen en de tijdelijke trap vorig jaar naar het dak van het Groot Handelsgebouw.“ 

Toegankelijk

Om de Rotterdamse daken in de binnenstad op te kunnen, moeten ze vanaf de straat toegankelijk gemaakt worden. Haaksma denkt daarvoor aan trappen en liften van beneden naar boven en van boven naar beneden en aan wandelpromenades. “De zogenoemde Rotterdamse (bouw)laag in de binnenstad op circa 25 meter hoogte leent zich hiervoor prima. Ook kun je gebruikmaken van de bestaande architectuur: via de mooie trappenhuizen van de Lijnbaanflats heb je al de connectie van boven naar beneden en omgekeerd. Van de flats een brug naar de Lijnbaan brengen is een relatief kleine ingreep, zou je zeggen.“

Drie verhaallijnen

Haaksma heeft haar visie uitgewerkt in drie verhaallijnen: de beleving van de toekomstige stad vanuit een hoogbouwbewoner, een toerist en vanuit het winkelende publiek.

• Hoogbouwbewoner
  
  Wanneer je boven de Rotterdamse laag (achtste etage) woont, kun je in Haaksma´s ontwerp in plaats van naar 0 ook naar bijvoorbeeld 10. Je loopt via routes op één niveau over de daken naar je werk of naar de supermarkt in plaats vanaf 0 een gebouw in of uit, omhoog en naar beneden.
• Toerist 
  
  Een toerist kan vanaf het Centraal Station via wandelpromenades over daken helemaal naar de Markthal lopen. Vanaf deze hoogte zie je direct alle markante gebouwen in de stad. Zo kun je je goed oriënteren en tegelijk mooie kiekjes maken van de skyline. 
• Winkelend publiek 
  
  Tussen het winkelen door kun je omhoog naar het dak om even op een bankje te gaan zitten en te genieten van het uitzicht. In andere steden is het heel gebruikelijk om brood en een stukje kaas te kopen en op een bankje in het park te lunchen. In het centrum van Rotterdam zijn er relatief weinig van zulke plekken voor recreatie waar je geen geld voor nodig hebt. Het dak vult dat gat.

Esther Wienese

Wil je meer weten?

Marit Haaksma‘s afstudeeronderzoek Roofstructure Rotterdam. Designing the fifth facade of the city centre in Rotterdam is te vinden in de TU Delft Repository.