Simon Stevinprijs 2019 voor biotechnoloog Jack Pronk

De Stevinpremie wordt jaarlijks uitgereikt aan wetenschappers die met hun onderzoek grote maatschappelijke of economische impact hebben gehad. Pronk kreeg de prijs op 21 juni tijdens het evenement Bessensap in Amsterdam, een door NWO georganiseerd jaarlijks treffen tussen onderzoekers en pers. Aan de toekenning van de prijs is een geldbedrag van 2,5 miljoen euro gekoppeld bedoeld voor verder onderzoek. Tijdens hetzelfde evenement kreeg prof.dr.ir. Ronald Hanson (QuTech) de Spinozapremie.

Waar was u toen u hoorde dat u de Simon Stevinprijs gewonnen had?

“Ik was verwikkeld in een beoordelingsgesprek met een naaste collega toen mijn mobieltje afging. Ik had van tevoren gezegd een telefoontje van thuis te verwachten. Dat pakte anders uit en het duurde even voor ik de draad van het gesprek weer te pakken had.”

Wat wilde u worden als kind?

“Als kleuter was ik mateloos gefascineerd door het uitbaggeren van de sloten in mijn geboortedorp Langedijk. Ik vond het spannend als er weer een hap zwarte smurrie naar boven kwam – wie weet wat er mee naar boven zou komen. Ik wist toen zeker dat ik baggeraar wilde worden. Daarna volgden, onder andere, boer, veearts en onderwijzer.”

Kunt u in een paar zinnen uitleggen waar u aan werkt?

“Ik werk samen met een hecht team van mede-PI’s (onderzoeksleiders -red.), technici, postdocs, promovendi en studenten. Samen proberen we te begrijpen hoe micro-organismen functioneren in industriële processen – bijvoorbeeld bij het maken van biobrandstoffen of bioplastics. Op grond van dat begrip verzinnen we ingrepen om micro-organismen beter te later functioneren of zelfs heel nieuwe processen mogelijk te maken. Die ingrepen kunnen we, mede dankzij genome editing-technieken zoals Crispr, nu razendsnel aanbrengen en vervolgens onder gesimuleerde industriële condities testen in speciale kweekopstellingen.”

Hoe ziet uw typische werkdag er uit?

“Een van de mooiste kanten van mijn werk is dat er nooit twee dagen hetzelfde zijn. Wat grepen uit afgelopen werkweek: twee dagen congres en lezing in Leuven, startgesprek met nieuwe promovenda, afstudeerpresentatie MSc-student en bespreking afstudeerverslag, vergadering managementteam faculteit TNW, video-opnamen Stevinprijs, twee langere gesprekken met collega’s over loopbaanontwikkeling, meerdere korte gesprekken met collega’s, met twee promovendi schrijven aan manuscript, doorspreken van komende midterm review van afdeling, loopbaangesprek met oud-promovenda en nog een aantal korte gesprekken met collega’s.”

Wat is het leukste aan uw werk?

“Onderwijs. Met name de duo-colleges die ik geef met collega’s of promovendi. Ik kijk alweer uit naar het komend studiejaar – niks zo leuk als de interactie met een zaal enthousiaste eerstejaarsstudenten. Het met zijn tweeën voor een collegezaal staan, is een aanpak die ik startende en ervaren docenten van harte aanbeveel. Interactie met je mede-docent houdt je scherp, je leert van elkaar en het geeft een dynamiek aan de colleges die studenten waarderen.”

En wat het vervelendst?

“Van mijn jongensdroom om baggeraar te worden is alleen het dagelijks leeghalen van mijn mailbox gehaald. Er komt soms iets leuks naar boven maar afwassen is leuker en daar zijn wel machines voor.”

Als u een bericht naar uw vroegere zelf kon sturen, wat zou dat zijn?

“Accepteer jezelf en houd van jezelf, inclusief je minder sterke kanten. Ik heb lang, zonder me het te realiseren, met een klassiek ‘imposter syndrome rondgelopen en kreeg daar pas na een burn-out, nu 17 jaar geleden, met professionele hulp grip op. Advies aan studenten en collega’s: als je complimenten niet kan incasseren maar ze ontkent, je ervan overtuigd bent dat je eens ontmaskerd wordt en je, om dat te voorkomen, voortdurend drie slagen in de rondte werkt, zoek hulp. Het probleem is echt oplosbaar en je leven wordt er leuker van.”

Wat is het beste advies dat u ooit kreeg?

“Het vaak herhaalde advies van mijn ouders om in studie- en loopbaankeuzes mijn hart te volgen. Bedankt pap en mam!”

Wat is het opwindendste waar u nu aan werkt?

“Ik ben heel enthousiast over mijn ERC-project. Daarin onderzoeken we een al lang bestaande vraag in de biologie van gisten, namelijk waarom bijna alle gisten spoortjes zuurstof nodig hebben terwijl ze geen adem hoeven te halen voor hun energievoorziening. Die vraag is niet alleen fundamenteel interessant, maar ook relevant voor grootschalige toepassingen van gisten voor biobrandstofproductie. Door een combinatie van genoomonderzoek, speciale opstellingen om gisten helemaal zuurstofloos te kunnen kweken en genetische modificatie zijn we een paar spannende zaken op het spoor….maar het is te vroeg om die nu al te verklappen.”

Wat is het beste dat u de afgelopen 12 maanden hebt gehoord of gezien?

“Mag het ook “gelezen” zijn? De onlangs verschenen biografie van Rudolph Cleveringa (Nederlandse hoogleraar in de rechtsgeleerdheid, red.), geschreven door Kees Schuyt, heeft diepe indruk op me gemaakt. Cleveringa, Ben Telders (rechtsgeleerde en politicus, red.) en collega’s bleven zich, met gevaar voor of zelfs ten koste van hun eigen leven, uitspreken toen verdraaiing van feiten, ideeën over superieure rassen en culturen en overheersingsdrang ons land en ook onze universiteiten overspoelden. Dit vereist onvoorstelbare moed. Dit is acht decennia later een krachtig signaal dat beschaving nooit vanzelfsprekend of gratis is.”

Tot slot: kunt u iets vertellen waar onze lezers van staan te kijken?

“In 1996 kostte het, wereldwijd, duizenden mensjaren werk en meer dan honderd miljoen dollar om de 12 miljoen “letters” in het DNA van een bakkersgist te lezen. Nu kan het voor iets meer dan honderd dollar en binnen een paar dagen.”

Lees ook: Ronald Hanson onderscheiden met Spinozapremie