Meer geld voor onderzoek, maar hoe lang nog?

De stijging is aanzienlijk. De totale rijksbijdragen aan onderzoek en innovatie zijn dit jaar 9,5 procent hoger dan twee jaar geleden. Het gaat om 5,8 miljard euro voor research & development en een half miljard voor innovatie. Via de belastingen komt daar nog 1,4 miljard euro bij.

Onder de streep

Zo komt het Rathenau Instituut onder de streep op 7,7 miljard euro aan overheidsbijdragen voor onderzoek en innovatie in 2020. Dat wordt meestal meer dan verdubbeld door de uitgaven van het bedrijfsleven, maar daarvan heeft het Rathenau geen begrotingen. (In 2017 besteedden de bedrijven 9,1 miljard euro aan R&D.)

De totale onderzoeksuitgaven zijn iets hoger dan het Europese gemiddelde, maar iets lager dan het gemiddelde van de OECD-landen, waartoe bijvoorbeeld ook Canada, de Verenigde Staten en Japan behoren.

De vraag is alleen wat er met het budget gebeurt nu de coronacrisis het huishoudboekje van de Nederlandse staat in de war schopt. De schok komt vermoedelijk pas na de verkiezingen van volgend jaar, vermoedt onderzoeker Alexandra Vennekens.

Vorige crisis

“Het is moeilijk te zeggen wat er gaat gebeuren, maar we hebben wel gekeken hoe het in de vorige crisis ging”, vertelt ze. “Toen was het effect op de overheidsuitgaven voor onderzoek aanvankelijk niet zo groot en de bezuinigingen kwamen pas in het nieuwe regeerakkoord.”

Het is koffiedik kijken, maar Vennekens kan zich voorstellen dat de overheid na een tijdje moet bezuinigen om de financiën weer op orde te krijgen. Dan zou de klap van de crisis voor de universiteiten en hogescholen op Prinsjesdag 2021 kunnen komen.

Bij bedrijven zag je in de vorige crisis wel een flinke dip in de uitgaven, zegt ze. Het zou dus kunnen dat de samenwerking met universiteiten en hogescholen een deuk oploopt.

Misschien vallen de totale overheidsuitgaven aan onderzoek dit jaar sowieso iets lager uit, ook als het geld al gereserveerd is, overweegt Vennekens. In de huidige crisis kan het moeilijker zijn om alle projecten volgens planning uit te voeren en dan kan er geld op de plank blijven liggen.

Europa

Het Europese streven is om meer geld aan onderzoek en innovatie te besteden; voor Nederland is het doel 2,5 procent van het BBP. Nu blijft Nederland steken op 2,2 procent.

Om de 2,5 procent te halen, zouden de overheid en het bedrijfsleven eigenlijk nog meer geld aan onderzoek en innovatie moeten besteden: jaarlijks 4,8 miljard extra. Maar in deze crisis lijkt dat ideaal ver weg. 

HOP, Bas Belleman