Zoutstroom naar de polders

Door verlaging van het lokale grondwaterpeil sijpelt nog steeds een stroompje zout zeewater de polders binnen, ontdekte promovendus Gualbert Oude Essink.

Figuur 1 De polder werkt als een spons en trekt het zeewater landinwaarts in

De invloed van zout grondwater op de vruchtbaarheid van de grond wordt in het huidige landbouwbeleid niet meegenomen. In sommige gebieden in Nederland vormt de verzilting van onderaf echter de belangrijkste bedreiging voor de gewasopbrengst.

,,Ik heb onderzocht hoe zout zeewater via de bodem in het zoete grondwater infiltreert”, vertelt Oude Essink, die twee weken geleden promoveerde.

,,Toen in de vorige eeuw allerlei polders werden drooggelegd, moest het grondwaterpeil in die gebieden omlaag om de bodem droog te houden. Vanwege het verschil in peil stroomt er in zo’n geval water uit de omgeving naar de polder toe. Als de polder bij de kust ligt, is dat zout zeewater en zo verzilt het grondwater.”

Sommige deskundigen denken dat de huidige verdeling van zoet en zout grondwater stabiel is. Als ze een landkaart van de verdeling van zoet en zout water zouden maken, blijft deze er hetzelfde uitzien zolang er niets aan de stand van de zeespiegel verandert. Uit simulaties van Oude Essink blijkt echter dat de inpoldering zijn invloed nog duizenden jaren laat gelden. Zelfs als de zeespiegel niet stijgt, wordt het bodemwater van bijvoorbeeld de Haarlemmermeerpolder de komende eeuwen langzaamaan zouter door het binnensijpelende zeewater.

Broeikaseffect

Als door het broeikaseffect de zeespiegel toch stijgt, wordt het grondwater sneller zout. Maar het effect van de zee dempt een tiental kilometers landinwaarts uit. Verder van de kust blijkt het door menselijk ingrijpen verlaagde grondwaterpeil de belangrijkste boosdoener voor het verzilten van de bodem te zijn. Het peil is er zo laag dat grondwater uit de verre omtrek naar de polder gezogen wordt. De polder zuigt als een spons water naar zich toe en zo kan het zeewater veel verder landinwaarts de grond verzilten dan het ooit op eigen kracht zou doen.

,,In de omgeving van Schermer en Wormer, aan de IJsselmeerkust, is de zoutwaterstroom vanuit zee op dit moment al de belangrijkste bron van verzilting van de landbouwgrond. Eén van de manieren om dit tegen te gaan, is de capaciteit van het gemaal vergroten. Dan stroomt er namelijk meer zoet water door de bodem”, aldus Oude Essink.

Om de grondwaterstroming te simuleren, paste Oude Essink een bestaand tweedimensionaal model aan. ,,Het bestaande model werd vooral gebruikt voor onderzoek aan bovenaanzichten vangebieden en niet voor het simuleren van doorsneden”, verduidelijkt Oude Essink. ,,Ik moest het bestaande schema dus negentig graden draaien. In het bestaande model werd neerslag meegenomen, een invloed van boven dus. In mijn aanpak staat die variabele dan natuurlijk voor een invloed van opzij.”

Aan de hand van geologische gegevens die hij uit bestaande kaarten haalde, kon Oude Essink het huidige zoutgehalte van het grondwater in zijn model invoeren. In elk element van de in blokjes opgedeelde doorsnede plaatste hij een aantal bolletjes om de zoutconcentratie aan te geven. Door te kijken hoe deze deeltjes zich onder invloed van de grondwaterpeilen door het systeem bewogen, kon de jonge doctor uitspraken doen over de verzilting van de bodem voor de komende honderden jaren.

De promovendus verwacht dat vooral de provincie Noord-Holland een sterke belasting van zout grondwater te verduren krijgt. Oude Essink: ,,Uit mijn onderzoek blijkt dat menselijk ingrijpen alleen effectief is als de zee niet stijgt. Gebeurt dat wel, dan wordt het een stuk moeilijker om het zout tegen te houden.”