Staatskapitalisme

Het door het Huis van Afgevaardigden weggestemde staatsfonds van 700 miljard dollar om de Amerikaanse economie te redden, zou niets anders geweest zijn dan een groot uitgevallen hedgefonds, het type fonds dat niet op de beurs genoteerd is en het in de zakenwereld de laatste jaren erg goed doet. Dit menen Ewald Engelen en Martijn Konings van het Amsterdam Financial Center Research. De staat zou voor een habbekrats ondergewaardeerde pakketten aandelen van banken overnemen en die later weer met winst verkopen. De schrijvers halen een hedgefondsmanager aan die zegt dat de staat met die 700 miljard dollar binnen vijf jaar een rendement kan halen van 241 procent.
Terwijl politici in Amerika achter de schermen druk onderhandelen over een alternatieve noodoplossing, koopt Nederland 49 procent van de aandelen van het noodlijdende Fortis voor vier miljard euro. Gedraagt Nederland zich ook als hedgefonds en is dit het begin van staatskapitalisme in Europa?
“Nee, dat is een beetje onzin”, zegt prof.dr. Alfred Kleinknecht, hoogleraar economie van innovatie bij Techniek, Bestuur en Management desgevraagd. “De vraag is: laat je een bank omvallen of niet? Het is niet de taak noch de intentie van minister Bos om geld te verdienen. Overigens zou het best kunnen dat Nederland winst maakt met de Fortis-aandelen. Het is zeker geen weggegooid geld.”
Maar de kans bestaat dus wel degelijk dat de belastingbetaler moet opdraaien voor de veel te grote risico’s die hebberige bankiers hebben genomen? “Dat probleem, moral hazard geheten, speelt inderdaad. Maar je kunt als staat niet toestaan dat Fortis omvalt. Als een kleine bank voor rijken op de Amsterdamse grachtengordel failliet gaat, is dat niet zo’n groot probleem. Maar als een bank als Fortis omvalt, is de bijkomende schade aan de hele economie veel te groot.”
Kleinknecht verwacht niet dat de economie in Europa veel zal lijden als de Amerikaanse overheid geen reddingsmaatregelen neemt. “Het Europese en het Amerikaanse bankwezen zijn daar niet sterk genoeg voor met elkaar verstrengeld. Wat we wel gaan merken is dat onze export naar Amerika eronder lijdt. Dat is nu al het geval vanwege de lage dollar. Tot nu toe hebben de Amerikanen zich elk jaar weer verder in de schulden gestort om onze exportoverschotten op te slokken. Dat kan niet langer zo doorgaan. De Amerikanen moeten gaan sparen en wij moeten meer gaan uitgeven. Hoe dat in Nederland gestimuleerd kan worden? Bijvoorbeeld door de spaarloonregeling af te schaffen.
Het verrast me wel dat het congres tegen het fonds heeft gestemd. Dat is rechts-liberaal dogmatisme. Veel Amerikanen vinden dat de markt het zelf allemaal maar moet oplossen. Dat zal ook wel gebeuren als er geen staatshulp komt, maar tegen een hoge prijs.”