Bij graafwerkzaamheden voor de Spoorzone kwam een 10 cm lang buisje tevoorschijn dat na onderzoek door experts van het Boerhaavemuseum de oudste telescoop van Nederland blijkt te zijn. Vanaf zaterdag 24 mei is de kijker te zien in Museum Prinsenhof.
Bij de opgravingen trof Archeologie Delft, de archeologische dienst van de gemeente Delft, onlangs in de voormalige stadsgracht van Delft een klein, onooglijk object aan; een metalen buisje van 10 cm lang dat aanvankelijk voor een kogelhuls werd aangezien. Pas na voorzichtig reinigen bleek aan beide uiteinden een glazen plaatje bevestigd te zijn. Toen werd duidelijk dat het om een bijzonder kijkobject ging en dat uitvoerig wetenschappelijk onderzoek nodig was.
In samenwerking met experts van Museum Boerhaave in Leiden is Archeologie Delft onderzoek naar de herkomst van het voorwerp gestart. Dat onderzoek richtte zich op de datering van het object, omdat meteen werd vermoed dat het hier om een uitzonderlijk exemplaar zou kunnen gaan. De kijker is met de grootst mogelijke voorzichtigheid volledig uit elkaar gehaald. De lenzen zijn vervolgens gereinigd en geanalyseerd. Ze blijken alle kenmerken te bevatten die horen bij een telescoop uit het begin van de zeventiende eeuw. Ook de opstelling van de lenzen komt overeen met een vroege telescoop, met een vaste vergroting van ongeveer vijf keer. De behuizing is vervaardigd uit fraai afgewerkt, ijzeren plaatwerk, dat met veel zorg is gemaakt en is voorzien van een afdekkapje.
Telescopen waren in de vroege zeventiende eeuw een noviteit. De telescoop is naar alle waarschijnlijkheid een Nederlandse uitvinding. Er zijn wereldwijd maar zeer weinig oude telescopen bewaard gebleven. De oudste nog bestaande telescoop is die van Galileo Galilei. Hij maakte in 1610 een verbeterde versie van het van oorsprong Nederlandse ontwerp en was de eerste die er wetenschappelijke waarnemingen mee deed. Tot die tijd zag men er vooral het militaire nut van in. De bekende Nederlandse uitvinder Christiaan Huygens zette de wetenschappelijke traditie voort. Met zijn eerste telescoop ontdekte hij Titan, een maan bij Saturnus.
Niet alleen is de kijker in Delft gevonden, hij is er naar alle waarschijnlijkheid ook gemaakt. Uit archiefonderzoek is bekend dat begin zeventiende eeuw in Delft, aan de Oude Delft, telescoopmaker Evert Harmsz., was gevestigd. Zijn atelier was één van de voornaamste in Nederland waar telescopen werden vervaardigd.
De oudste telescoop van Nederland is vanaf 24 te zien in het vernieuwde Museum Prinsenhof Delft.
Nagekomen mededeling:
Op dinsdag 20 mei om 17.00 uur vertelt conservator Tiemen Cocquyt in Museum Boerhaave over het wetenschappelijk onderzoek dat hij deed naar de bodemvondst in Delft. Dankzij dit onderzoek in het restauratieatelier van Museum Boerhaave kon worden vastgesteld dat het de oudste telescoop van Nederland betrof.
Tijdens de lezing belicht Tiemen Cocquyt hoe hij zijn wetenschappelijk onderzoek heeft opgezet, wat de verrassende uitkomsten in de verschillende stadia waren en hoe uiteindelijk de datering kon worden vastgesteld.
Inschrijven is mogelijk via de homepage van Museum Boerhaave:
Comments are closed.