Meer een happening dan een toneelstuk

Regisseur Mario van Lier van de Delftse Komedie heeft de mogelijkheden van de locatie optimaal benut. ,,Het is eerder een happening dan een toneelstuk.”

,,Het lijkt wel een stilleven hierzo”, zegt een werkman bij binnenkomst over de ruimte in het Techniek Museum die de acteurs van de Delftse Komedie gebruiken om zich te verkleden. Dat is een rake typering. De zaal die normaal dient voor exposities biedt de aanblik van een vrolijke bende. Er staan kaptafels, kledingrekken en de vloer is bezaaid met allerhande spullen die horen bij de voorbereiding van een toneelvoorstelling.

Werkelijkheid en fictie lopen dezer dagen in het Techniek Museum naadloos in elkaar over. Op veel plekken in het gebouw hangen schilderijen van kunstenaars die het thema van het project creatief hebben geïnterpreteerd. Tezamen vormen de doeken een volwaardige tentoonstelling, maar tegelijkertijd zijn ze ook de decorstukken van de toneelvoorstelling. ‘Trilogie van het weerzien’ speelt zich namelijk af in een kunstgalerie.

Voor Mario van Lier is een droom in vervulling gegaan. ‘Trilogie van het weerzien’ van Botho Strauss stond al vrij lang op zijn verlanglijstje. De grote produktie waarmee de Delftse Komedie ieder jaar naar buiten treedt, leek hem een mooie gelegenheid om het stuk op te voeren. Het bestuur vond het echter niet zo geschikt. ,,Het stuk is erg tekstueel en kan in een gewoon theater nogal tuttig overkomen”, vertelt de regisseur in de kleedruimte.
Locatie

Het idee werd in eerste instantie dan ook afgeblazen. Er werd besloten iets lichters op de planken te brengen: ‘Midzomernachtdroom’ van Shakespeare. Van Lier: ,,Dat ging uiteindelijk niet door, omdat we de spelers niet bij elkaar konden krijgen. Met de groep die we hadden konden we wel ‘Trilogie van het weerzien’ spelen. Dus toen mocht het alsnog doorgaan.”

Het liefst wilde hij het opvoeren op locatie. Hij nam contact op met het Techniek Museum en daar zag men het idee wel zitten. Het mondde uit in een kunstproject bestaande uit drie onderdelen: het toneelstuk, een schilderijententoonstelling en een viertal lezingen over het thema ‘Kunst, techniek en vervreemding’.

In het stuk komt een aantal mensen uit de gegoede burgerij van een Duits stadje naar de voorbezichtiging van de jaarlijkse schilderijententoonstelling. Het is een expositie van moderne kunst onder de titel ‘kapitalistisch realisme’. Al snel blijkt dat de bezoekers weinig aandacht hebben voor de tentoonstelling. Ze dartelen ijdel door de toonzalen waarbij we flarden van gesprekken, ruzies en ontboezemingen opvangen.

In ‘Trilogie van het weerzien’ staat het verhaal volgens de regisseur niet op de voorgrond. ,,Het stuk is erg fragmentarischgeschreven en bestaat uit een collage van beelden. Ik heb het fragmentarische benadrukt door het publiek tijdens de twee pauzes van de voorstelling te verplaatsen. We maken het publiek duidelijk dat het niet de verhaallijn moet volgen, maar dat het moet ervaren wat er gebeurd.”

Dat is inderdaad een goede tip, want het stuk is allesbehalve eenvoudig te bevatten. Wat overigens niet wil zeggen dat het publiek zich hoeft te vervelen. Het stuk is geënsceneerd op alle drie niveaus van de grote hal in het Techniek Museum. De acteurs zijn overal aanwezig zodat de toeschouwers ogen tekortkomen. Het heeft wel wat weg van een gestileerde choreografie. De overgang van de scènes wordt benadrukt door inventief lichtgebruik en markante geluidseffecten.
Overvloed

,,Strauss schrijft over de communicatiecrisis waarin wij ons momenteel bevinden”, zegt Van Lier. ,,Het is een open deur, maar ondanks de overvloed aan communicatiemiddelen kunnen mensen moeilijk met elkaar communiceren. Iedereen heeft het tegenwoordig te druk met zichzelf. Dat hangt samen met de ontwikkeling van de techniek. Vandaar dat wij het ook gepast en spannend vinden om het stuk in het Techniek Museum op te voeren.”

Volgens hem wil Strauss de gefragmenteerdheid en de vervreemding van het leven laten zien, zonder dat hij daar een morele uitspraak over doet. ,,Je ziet veel ongelukkige mensen in het stuk. Wat ze mankeren is dat ze geen levensvervulling hebben. Ze klampen zich vast aan de kunstkring. Daar doen ze dik over, zonder dat ze er echt voeling mee hebben. Voor mij is de essentie van vervreemding dat mensen geen passie hebben en een gebrek aan wezenlijk contact met de medemens.”

De stukken van Botho Strauss, die al vele jaren de meest succesvolle toneelschrijver van Duitsland is, staan bekend als intellectueel en zwaar. De verdienste van Van Lier is dat hij ‘Trilogie van het weerzien’ erg fraai heeft verpakt. ,,Ik hou zelf van voorstellingen waarin inhoud en vorm gelijk opgaan. Je mag een stuk een aantrekkelijke vorm geven om de inhoud goed tot zijn recht te laten komen. Het mag een theatraal feestje zijn, maar wel zo dat het publiek na afloop het gevoel heeft dat het ergens over gaat.”

De regisseur vindt dat veel moderne kunst vervreemding oproept. Dat komt omdat kunstenaars reageren op de technologische samenleving. Geldt hetzelfde voor ‘Trilogie van het weerzien’? Is dat ook een typisch ‘kunstwerk’ dat bij veel toeschouwers een gevoel van vervreemding veroorzaakt? ,,Ik vind het beangstigend dat de mensen in het stuk langs elkaar heen praten en schijngesprekken voeren. In die zin vind ik de voorstelling erg vervreemdend. Bovendie krijg je er niet gemakkelijk vat op. Iedereen ondervindt het totaal verschillend. Ik hoop dat dit niet komt doordat wij vaag zijn, maar doordat Strauss niet eenduidig te interpreteren valt.”

‘Trilogie van het weerzien’ wordt door de Delftse Komedie opgevoerd in het Techniek Museum op za. 7 t/m ma. 9 juni en za. 14 t/m ma. 16 juni, aanvang 20.00 uur. Reserveren: 015-2126547.

In het Techniek Museum ging afgelopen zaterdag ‘Trilogie van het weerzien’ van Botho Strauss in première. Het stuk is onderdeel van het project ‘Kunst, techniek en vervreemding’. Regisseur Mario van Lier van de Delftse Komedie heeft de mogelijkheden van de locatie optimaal benut. ,,Het is eerder een happening dan een toneelstuk.”

,,Het lijkt wel een stilleven hierzo”, zegt een werkman bij binnenkomst over de ruimte in het Techniek Museum die de acteurs van de Delftse Komedie gebruiken om zich te verkleden. Dat is een rake typering. De zaal die normaal dient voor exposities biedt de aanblik van een vrolijke bende. Er staan kaptafels, kledingrekken en de vloer is bezaaid met allerhande spullen die horen bij de voorbereiding van een toneelvoorstelling.

Werkelijkheid en fictie lopen dezer dagen in het Techniek Museum naadloos in elkaar over. Op veel plekken in het gebouw hangen schilderijen van kunstenaars die het thema van het project creatief hebben geïnterpreteerd. Tezamen vormen de doeken een volwaardige tentoonstelling, maar tegelijkertijd zijn ze ook de decorstukken van de toneelvoorstelling. ‘Trilogie van het weerzien’ speelt zich namelijk af in een kunstgalerie.

Voor Mario van Lier is een droom in vervulling gegaan. ‘Trilogie van het weerzien’ van Botho Strauss stond al vrij lang op zijn verlanglijstje. De grote produktie waarmee de Delftse Komedie ieder jaar naar buiten treedt, leek hem een mooie gelegenheid om het stuk op te voeren. Het bestuur vond het echter niet zo geschikt. ,,Het stuk is erg tekstueel en kan in een gewoon theater nogal tuttig overkomen”, vertelt de regisseur in de kleedruimte.
Locatie

Het idee werd in eerste instantie dan ook afgeblazen. Er werd besloten iets lichters op de planken te brengen: ‘Midzomernachtdroom’ van Shakespeare. Van Lier: ,,Dat ging uiteindelijk niet door, omdat we de spelers niet bij elkaar konden krijgen. Met de groep die we hadden konden we wel ‘Trilogie van het weerzien’ spelen. Dus toen mocht het alsnog doorgaan.”

Het liefst wilde hij het opvoeren op locatie. Hij nam contact op met het Techniek Museum en daar zag men het idee wel zitten. Het mondde uit in een kunstproject bestaande uit drie onderdelen: het toneelstuk, een schilderijententoonstelling en een viertal lezingen over het thema ‘Kunst, techniek en vervreemding’.

In het stuk komt een aantal mensen uit de gegoede burgerij van een Duits stadje naar de voorbezichtiging van de jaarlijkse schilderijententoonstelling. Het is een expositie van moderne kunst onder de titel ‘kapitalistisch realisme’. Al snel blijkt dat de bezoekers weinig aandacht hebben voor de tentoonstelling. Ze dartelen ijdel door de toonzalen waarbij we flarden van gesprekken, ruzies en ontboezemingen opvangen.

In ‘Trilogie van het weerzien’ staat het verhaal volgens de regisseur niet op de voorgrond. ,,Het stuk is erg fragmentarischgeschreven en bestaat uit een collage van beelden. Ik heb het fragmentarische benadrukt door het publiek tijdens de twee pauzes van de voorstelling te verplaatsen. We maken het publiek duidelijk dat het niet de verhaallijn moet volgen, maar dat het moet ervaren wat er gebeurd.”

Dat is inderdaad een goede tip, want het stuk is allesbehalve eenvoudig te bevatten. Wat overigens niet wil zeggen dat het publiek zich hoeft te vervelen. Het stuk is geënsceneerd op alle drie niveaus van de grote hal in het Techniek Museum. De acteurs zijn overal aanwezig zodat de toeschouwers ogen tekortkomen. Het heeft wel wat weg van een gestileerde choreografie. De overgang van de scènes wordt benadrukt door inventief lichtgebruik en markante geluidseffecten.
Overvloed

,,Strauss schrijft over de communicatiecrisis waarin wij ons momenteel bevinden”, zegt Van Lier. ,,Het is een open deur, maar ondanks de overvloed aan communicatiemiddelen kunnen mensen moeilijk met elkaar communiceren. Iedereen heeft het tegenwoordig te druk met zichzelf. Dat hangt samen met de ontwikkeling van de techniek. Vandaar dat wij het ook gepast en spannend vinden om het stuk in het Techniek Museum op te voeren.”

Volgens hem wil Strauss de gefragmenteerdheid en de vervreemding van het leven laten zien, zonder dat hij daar een morele uitspraak over doet. ,,Je ziet veel ongelukkige mensen in het stuk. Wat ze mankeren is dat ze geen levensvervulling hebben. Ze klampen zich vast aan de kunstkring. Daar doen ze dik over, zonder dat ze er echt voeling mee hebben. Voor mij is de essentie van vervreemding dat mensen geen passie hebben en een gebrek aan wezenlijk contact met de medemens.”

De stukken van Botho Strauss, die al vele jaren de meest succesvolle toneelschrijver van Duitsland is, staan bekend als intellectueel en zwaar. De verdienste van Van Lier is dat hij ‘Trilogie van het weerzien’ erg fraai heeft verpakt. ,,Ik hou zelf van voorstellingen waarin inhoud en vorm gelijk opgaan. Je mag een stuk een aantrekkelijke vorm geven om de inhoud goed tot zijn recht te laten komen. Het mag een theatraal feestje zijn, maar wel zo dat het publiek na afloop het gevoel heeft dat het ergens over gaat.”

De regisseur vindt dat veel moderne kunst vervreemding oproept. Dat komt omdat kunstenaars reageren op de technologische samenleving. Geldt hetzelfde voor ‘Trilogie van het weerzien’? Is dat ook een typisch ‘kunstwerk’ dat bij veel toeschouwers een gevoel van vervreemding veroorzaakt? ,,Ik vind het beangstigend dat de mensen in het stuk langs elkaar heen praten en schijngesprekken voeren. In die zin vind ik de voorstelling erg vervreemdend. Bovendie krijg je er niet gemakkelijk vat op. Iedereen ondervindt het totaal verschillend. Ik hoop dat dit niet komt doordat wij vaag zijn, maar doordat Strauss niet eenduidig te interpreteren valt.”

‘Trilogie van het weerzien’ wordt door de Delftse Komedie opgevoerd in het Techniek Museum op za. 7 t/m ma. 9 juni en za. 14 t/m ma. 16 juni, aanvang 20.00 uur. Reserveren: 015-2126547.